‘‘โย ทุกฺขมทฺทกฺขิ ยโตนิทานํ,

กาเมสุ โส ชนฺตุ กถํ นเมยฺย;

อุปธิํ วิทิตฺวา สงฺโคติ โลเก,

ตสฺเสว ชนฺตุ วินยาย สิกฺเข’’ติฯ

2. สมิทฺธิสุตฺตํ

[158] เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ สิลาวติยํฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา สมิทฺธิ ภควโต อวิทูเร อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรติฯ อถ โข อายสฺมโต สมิทฺธิสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘‘ลาภา วต เม, สุลทฺธํ วต เม, ยสฺส เม สตฺถา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธฯ ลาภา วต เม, สุลทฺธํ วต เม, ยฺวาหํ เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิโตฯ ลาภา วต เม, สุลทฺธํ วต เม, ยสฺส เม สพฺรหฺมจาริโน สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา’’ติฯ อถ โข มาโร ปาปิมา อายสฺมโต สมิทฺธิสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย เยนายสฺมา สมิทฺธิ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมโต สมิทฺธิสฺส อวิทูเร มหนฺตํ ภยเภรวํ สทฺทมกาสิ, อปิสฺสุทํ ปถวี มญฺเญ อุนฺทฺรียติฯ

อถ โข อายสฺมา สมิทฺธิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน อายสฺมา สมิทฺธิ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อิธาหํ, ภนฺเต, ภควโต อวิทูเร อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรามิฯ ตสฺส มยฺหํ, ภนฺเต, รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘ลาภา วต เม, สุลทฺธํ วต เม, ยสฺส เม สตฺถา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธฯ ลาภา วต เม, สุลทฺธํ วต เม, ยฺวาหํ เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิโตฯ ลาภา วต เม, สุลทฺธํ วต เม, ยสฺส เม สพฺรหฺมจาริโน สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา’ติฯ ตสฺส มยฺหํ, ภนฺเต, อวิทูเร มหาภยเภรวสทฺโท อโหสิ, อปิสฺสุทํ ปถวี มญฺเญ อุนฺทฺรียตี’’ติฯ

‘‘เนสา, สมิทฺธิ, ปถวี อุนฺทฺรียติฯ มาโร เอโส ปาปิมา ตุยฺหํ วิจกฺขุกมฺมาย อาคโตฯ คจฺฉ ตฺวํ, สมิทฺธิ, ตตฺเถว อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหราหี’’ติฯ

‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข อายสฺมา สมิทฺธิ ภควโต ปฏิสฺสุตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา สมิทฺธิ ตตฺเถว อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหาสิฯ ทุติยมฺปิ โข อายสฺมโต สมิทฺธิสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส…เป.… ทุติยมฺปิ โข มาโร ปาปิมา อายสฺมโต สมิทฺธิสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย…เป.… อปิสฺสุทํ ปถวี มญฺเญ อุนฺทฺรียติฯ อถ โข อายสฺมา สมิทฺธิ มารํ ปาปิมนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –

‘‘สทฺธายาหํ ปพฺพชิโต, อคารสฺมา อนคาริยํ;

สติ ปญฺญา จ เม พุทฺธา, จิตฺตญฺจ สุสมาหิตํ;

กามํ กรสฺสุ รูปานิ, เนว มํ พฺยาธยิสฺสสี’’ติฯ

อถ โข มาโร ปาปิมา ‘‘ชานาติ มํ สมิทฺธิ ภิกฺขู’’ติ ทุกฺขี ทุมฺมโน ตตฺเถวนฺตรธายีติฯ

3. โคธิกสุตฺตํ

[159] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา โคธิโก อิสิคิลิปสฺเส วิหรติ กาฬสิลายํฯ อถ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ อถ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหายิ ฯ ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหายิฯ ตติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ ตติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา…เป.… ปริหายิฯ จตุตฺถมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมตฺโต…เป.… วิมุตฺติํ ผุสิ ฯ จตุตฺถมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา…เป.… ปริหายิฯ ปญฺจมมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก…เป.… เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ ปญฺจมมฺปิ โข อายสฺมา…เป.… วิมุตฺติยา ปริหายิฯ ฉฏฺฐมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ ฉฏฺฐมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหายิฯ สตฺตมมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ

อถ โข อายสฺมโต โคธิกสฺส เอตทโหสิ – ‘‘ยาว ฉฏฺฐํ ขฺวาหํ สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหีโนฯ ยํนูนาหํ สตฺถํ อาหเรยฺย’’นฺติฯ อถ โข มาโร ปาปิมา อายสฺมโต โคธิกสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ คาถาหิ อชฺฌภาสิ –

‘‘มหาวีร มหาปญฺญ, อิทฺธิยา ยสสา ชล;

สพฺพเวรภยาตีต, ปาเท วนฺทามิ จกฺขุมฯ

‘‘สาวโก เต มหาวีร, มรณํ มรณาภิภู;

อากงฺขติ เจตยติ, ตํ นิเสธ ชุตินฺธรฯ

‘‘กถญฺหิ ภควา ตุยฺหํ, สาวโก สาสเน รโต;

อปฺปตฺตมานโส เสกฺโข, กาลํ กยิรา ชเนสุตา’’ติฯ

เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต โคธิเกน สตฺถํ อาหริตํ โหติฯ อถ โข ภควา ‘‘มาโร อยํ ปาปิมา’’ อิติ วิทิตฺวา มารํ ปาปิมนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –

‘‘เอวญฺหิ ธีรา กุพฺพนฺติ, นาวกงฺขนฺติ ชีวิตํ;

สมูลํ ตณฺหมพฺพุยฺห, โคธิโก ปรินิพฺพุโต’’ติฯ

อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อายาม, ภิกฺขเว, เยน อิสิคิลิปสฺสํ กาฬสิลา เตนุปสงฺกมิสฺสาม ยตฺถ โคธิเกน กุลปุตฺเตน สตฺถํ อาหริต’’นฺติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ

อถ โข ภควา สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ เยน อิสิคิลิปสฺสํ กาฬสิลา เตนุปสงฺกมิฯ อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ โคธิกํ ทูรโตว มญฺจเก วิวตฺตกฺขนฺธํ เสมานํ [เสยฺยมานํ (สฺยา. กํ.), โสปฺปมานํ (ก.)]ฯ เตน โข ปน สมเยน ธูมายิตตฺตํ ติมิรายิตตฺตํ คจฺฉเตว ปุริมํ ทิสํ, คจฺฉติ ปจฺฉิมํ ทิสํ, คจฺฉติ อุตฺตรํ ทิสํ, คจฺฉติ ทกฺขิณํ ทิสํ, คจฺฉติ อุทฺธํ, คจฺฉติ อโธ, คจฺฉติ อนุทิสํฯ