ยถาห ‘‘สีมาสมฺมุติ, สีมาสมูหนนํ, กถินทานํ, กถินุทฺธาโร, กุฏิวตฺถุเทสนา, วิหารวตฺถุเทสนาติ อิมานิ ฉ กมฺมานิ ครุกานิ อปโลเกตฺวา กาตุํ น วฏฺฏนฺติ, ญตฺติทุติยกมฺมวาจํ สาเวตฺวาว กาตพฺพานี’’ติ (ปริ. อฏฺฐ. 482)ฯ ‘‘อปโลเกตฺวา กาตุํ ปน น วฏฺฏตี’’ติ อิทํ นิทสฺสนมตฺตํ, ญตฺติจตุตฺถกมฺมวเสนาปิ กาตุํ น วฏฺฏนฺเตวฯ เตเนวาห ‘‘ยถาวุตฺตนเยเนว, เตน เตเนว การเย’’ติ, โย โย นโย ตํ ตํ กมฺมํ กาตุํ วุตฺโต, เตเนว เตเนว นเยนาติ อตฺโถฯ

จตุพฺพิธกมฺมกถาวณฺณนาฯ

กมฺมวิปตฺติกถาวณฺณนา

[3014] กมฺมานํ วิปตฺติยา ทสฺสิตาย สมฺปตฺติปิ พฺยติเรกโต วิญฺญายตีติ กมฺมวิปตฺติํ ตาว ทสฺเสตุมาห ‘‘วตฺถุโต’’ติอาทิฯ วสติ เอตฺถ กมฺมสงฺขาตํ ผลํ ตทายตฺตวุตฺติตายาติ วตฺถุ, กมฺมสฺส ปธานการณํ, ตโต วตฺถุโต จฯ อนุสฺสาวนสีมโตติ อนุสฺสาวนโต, สีมโต จฯ ปญฺเจวาติ เอวกาเรน กมฺมโทสานํ เอตํปรมตํ ทสฺเสติฯ

[3015] ยถานิกฺขิตฺตกมฺมโทสมาติกานุกฺกเม กมฺมวิปตฺติํ วิภชิตฺวา ทสฺเสตุมาห ‘‘สมฺมุขา’’ติอาทิฯ สงฺฆธมฺมวินยปุคฺคลสมฺมุขาสงฺขาตํ จตุพฺพิธํ สมฺมุขาวินยํ อุปเนตฺวา กาตพฺพํ กมฺมํ สมฺมุขากรณียํ นามฯ

ตตฺถ ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา, เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา น ปฏิกฺโกสนฺติ, อยํ สงฺฆสมฺมุขตาฯ เยน ธมฺเมน เยน วินเยน เยน สตฺถุสาสเนน สงฺโฆ ตํ กมฺมํ กโรติ, อยํ ธมฺมสมฺมุขตา, วินยสมฺมุขตาฯ ตตฺถ ธมฺโมติ ภูตํ วตฺถุฯ วินโยติ โจทนา เจว สารณา จฯ สตฺถุสาสนํ นาม ญตฺติสมฺปทา เจว อนุสฺสาวนสมฺปทา จฯ