[2912] วิหารนฺติ วิหารภตฺตํ อุตฺตรปทโลเปน, วิหาเร ตตฺรุปฺปาทภตฺตสฺเสตํ อธิวจนํฯ วารภตฺตนฺติ ทุพฺภิกฺขสมเย ‘‘วาเรน ภิกฺขู ชคฺคิสฺสามา’’ติ ธุรเคหโต ปฏฺฐาย ทินฺนํฯ นิจฺจนฺติ นิจฺจภตฺตํ อุตฺตรปทโลเปน, ตญฺจ ตถา วตฺวาว ทินฺนํฯ กุฏิภตฺตํ นาม สงฺฆสฺส อาวาสํ กตฺวา ‘‘อมฺหากํ เสนาสนวาสิโน อมฺหากํ ภตฺตํ คณฺหนฺตู’’ติ ทินฺนํฯ ปนฺนรสวิธํ สพฺพเมว ภตฺตํ อิธ อิมสฺมิํ เสนาสนกฺขนฺธเก อุทฺทิฏฺฐํ กถิตํฯ เอเตสํ วิตฺถารวินิจฺฉโย อตฺถิเกหิ สมนฺตปาสาทิกาย คเหตพฺโพฯ

[2913] ปจฺจยภาชเน มิจฺฉาปฏิปตฺติยา มหาทีนวตฺตา อปฺปมตฺเตเนว ปฏิปชฺชิตพฺพนฺติ ปจฺจยภาชนกํ อนุสาสนฺโต อาห ‘‘ปาฬิ’’นฺติอาทิฯ

เสนาสนกฺขนฺธกกถาวณฺณนาฯ

วตฺตกฺขนฺธกกถาวณฺณนา

[2914-5] อาคนฺตุโก จ อาวาสิโก จ ปิณฺฑจาริโก จ เสนาสนญฺจ อารญฺญโก จ อนุโมทนา จาติ วิคฺคโห, ตาสุ วตฺตานิ, อิตรีตรโยคทฺวนฺทสมาสสฺส อุตฺตรปทลิงฺคตฺตา อิตฺถิ ลิงฺคนิทฺเทโสฯ ภตฺเต ภตฺตคฺเค, อุตฺตรปทโลโปฯ ‘‘ภตฺเต’’ติอาทีหิ ปเทหิ ‘‘วตฺตานี’’ติ ปจฺเจกํ โยเชตพฺพํฯ

อาจริโย จ อุปชฺฌายโก จ สิสฺโส จ สทฺธิวิหาริโก จ, เตสํ วตฺตานีติ วิคฺคโหฯ สพฺพโสติ สพฺพาวยวเภเทหิฯ จตุทฺทเสวาติ อวยวเภเทหิ พหุวิธานิปิ วตฺตานิ วิสยเภเทน จุทฺทส เอว วุตฺตานิฯ

วิสุทฺธจิตฺเตนาติ สวาสนสกลสํกิเลสปฺปหานโต อจฺจนฺตปริสุทฺธจิตฺตสนฺตาเนน ฯ วินายเกนาติ สตฺเต วิเนตีติ วินายโก, อนุตฺตรปุริสทมฺมสารถิภาเวน ทมฺมเทวพฺรหฺมนาคาทิเก สตฺเต นานาวิเธน วินยนุปาเยน ทเมตีติ อตฺโถฯ อถ วา วิคโต นายโก อสฺสาติ วินายโก, เตนฯ

[2916] อารามนฺติ เอตฺถ ตํสมีเป ตพฺโพหาโรฯ ยถาห ‘‘อิทานิ ‘อารามํ ปวิสิสฺสามี’ติ อิมินา อุปจารสีมสมีปํ ทสฺเสติ, ตสฺมา อุปจารสีมํ ปตฺวา อุปาหนาโอมุญฺจนาทิ สพฺพํ กาตพฺพ’’นฺติ (จูฬว. อฏฺฐ. 357)ฯ ‘‘ปน อปเนตพฺพ’’นฺติ ปทจฺเฉโทฯ มุญฺจิตพฺพาติ อุปาหนา ปาทโต อปเนตพฺพาฯ

[2917] โอคุณฺฐนนฺติ สสีสปารุปนํฯ สีเส จีวรเมว วา น กาตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ เตนาติ อาคนฺตุเกนฯ ปานียวารินาติ ปาตพฺพชเลนฯ

[2918] ปุจฺฉิตฺวาติ วสฺสคณนํ ปุจฺฉิตฺวาฯ วิหาเร วุฑฺฒภิกฺขุโน อาคนฺตุเกน ภิกฺขุนา วนฺทิตพฺพาวฯ กาเลติ กาลสฺเสวฯ เตน อาคนฺตุเกน ภิกฺขุนา เสนาสนํ ‘‘มยฺหํ กตรํ เสนาสนํ ปาปุณาตี’’ติ ปุจฺฉิตพฺพญฺจาติ โยชนาฯ

[2919] ‘‘ปุจฺฉิตพฺพ’’นฺติ อิทํ ‘‘วจฺจฏฺฐาน’’นฺติอาทิเกหิ สพฺเพหิ อุปโยคนฺตปเทหิ ปจฺเจกํ โยเชตพฺพํฯ ปานียเมว จาติ ‘‘กิํ อิมิสฺสา โปกฺขรณิยา ปานียเมว ปิวนฺติ, อุทาหุ นหานาทิปริโภคมฺปิ กโรนฺตี’’ติ (จูฬว. อฏฺฐ. 357) อฏฺฐกถาคตนเยน ปานียญฺจฯ ตถา ปริโภชนียญฺจฯ สงฺฆกติกนฺติ ‘‘เกสุจิ ฐาเนสุ วาฬมิคา วา อมนุสฺสา วา โหนฺติ, ตสฺมา กํ กาลํ ปวิสิตพฺพํ, กํ กาลํ นิกฺขมิตพฺพ’’นฺติ อฏฺฐกถาคตนเยน สงฺฆสฺส กติกสณฺฐานญฺจฯ

โคจราทิกนฺติ เอตฺถ จ ‘‘โคจโร ปุจฺฉิตพฺโพติ ‘โคจรคาโม อาสนฺเน, อุทาหุ ทูเร, กาลสฺเสว จ ปิณฺฑาย จริตพฺพํ, อุทาหุ โน’ติ เอวํ ภิกฺขาจาโร ปุจฺฉิตพฺโพ’’ติ (จูฬว. อฏฺฐ. 357) วุตฺตนเยน โคจรญฺจฯ อาทิ-สทฺเทน อโคจรํ คหิตํฯ ‘‘อโคจโร นาม มิจฺฉาทิฏฺฐิกานํ วา คาโม ปริจฺฉินฺนภิกฺโข วา คาโม, ยตฺถ เอกสฺส วา ทฺวินฺนํ วา ภิกฺขา ทิยฺยติ, โสปิ ปุจฺฉิตพฺโพ’’ติ (จูฬว. อฏฺฐ. 357) วุตฺตนเยน อโคจรญฺจฯ

[2920] เอวํ อาคนฺตุกวตฺตํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ อาวาสิกวตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘วุฑฺฒ’’นฺติอาทิฯ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตญฺจ จีวรญฺจ ปฏิคฺคเหตพฺพนฺติ โยชนาฯ จ-สทฺโท ลุตฺตนิทฺทิฏฺโฐฯ

[2921] ตสฺสาติ อาคนฺตุกสฺสฯ ปาโททกญฺจาติ จ-สทฺเทน โธตาโธตปาทา ยตฺถ ฐปียนฺติ, ตํ ปาทปีฐํ, ปาทกถลิกญฺจ อุปนิกฺขิปิตพฺพนฺติ เอตํ คหิตํฯ ปุจฺฉิตพฺพญฺจ วารินาติ ‘‘ปานีเยน ปุจฺฉนฺเตน สเจ สกิํ อานีตํ ปานียํ สพฺพํ ปิวติ, ‘ปุน อาเนมี’ติ ปุจฺฉิตพฺโพเยวา’’ติ วุตฺตนเยน ปานีเยน ปุจฺฉิตพฺโพฯ อิธ จ-สทฺเทน –

‘‘อปิจ พีชเนนปิ พีชิตพฺโพ, พีชนฺเตน สกิํ ปาทปิฏฺฐิยํ พีชิตฺวา สกิํ มชฺเฌ, สกิํ สีเส พีชิตพฺพํ, ‘อลํ โหตู’ติ วุตฺเตน ตโต มนฺทตรํ พีชิตพฺพํฯ ปุน ‘อล’นฺติ วุตฺเตน ตโต มนฺทตรํ พีชิตพฺพํฯ ตติยวารํ วุตฺเตน พีชนี ฐเปตพฺพาฯ ปาทาปิสฺส โธวิตพฺพา, โธวิตฺวา สเจ อตฺตโน เตลํ อตฺถิ, เตน มกฺเขตพฺพาฯ โน เจ อตฺถิ, ตสฺส สนฺตเกน มกฺเขตพฺพา’’ติ (จูฬว. อฏฺฐ. 359) –

วุตฺตวตฺตานิ สงฺคณฺหาติฯ

[2922-3] วนฺเทยฺโยติ วุฑฺฒาคนฺตุโก วนฺทิตพฺโพฯ ปญฺญเปตพฺพนฺติ ‘‘กตฺถ มยฺหํ เสนาสนํ ปาปุณาตี’’ติ ปุจฺฉิเตน เสนาสนํ ปญฺญเปตพฺพํ, ‘‘เอตํ เสนาสนํ ตุมฺหากํ ปาปุณาตี’’ติ เอวํ อาจิกฺขิตพฺพนฺติ อตฺโถฯ ‘‘วตฺตพฺโพ’’ติ อิทํ ‘‘อชฺฌาวุตฺถมวุตฺถ’’นฺติอาทีหิ ปเทหิ ตํตํลิงฺควจนานุรูเปน ปริวตฺเตตฺวา ปจฺเจกํ โยเชตพฺพํฯ อชฺฌาวุตฺถนฺติ ปญฺญตฺตเสนาสนสฺส ภิกฺขูหิ ปฐมํ วุตฺถภาวํฯ อวุตฺถํ วาติ จีวรกาลํ ตสฺมิํ ภิกฺขูหิ อนชฺฌาวุตฺถภาวํ วาฯ โคจราโคจรํ วุตฺตเมวฯ

เสกฺขกุลานิ จาติ ลทฺธเสกฺขสมฺมุติกานิ กุลานิ จ วตฺตพฺพานิฯ ‘‘ปเวเส นิกฺขเม กาโล’’ติ อิทํ ‘‘สงฺฆกติก’’นฺติ เอตฺถ วุตฺตตฺถเมวฯ ปานียาทิกนฺติ อาทิ-สทฺเทน ปริโภชนียกตฺตรยฏฺฐีนํ อาจิกฺขนํ สงฺคณฺหาติฯ

[2924] ยถานิสินฺเนเนวาติ อตฺตนา นิสินฺนฏฺฐาเนเยว นิสินฺเนนฯ อสฺสาติ นวกสฺสฯ

[2925] ‘‘อตฺร ปตฺตํ ฐเปหิ, อิทมาสนํ นิสีทาหี’’ติ อิจฺเจวํ อิมินา ปกาเรน สพฺพํ วตฺตพฺพนฺติ โยชนาฯ เทยฺยํ เสนาสนมฺปิ จาติ เสนาสนญฺจ ทาตพฺพํฯ จ-สทฺเทน ‘‘อวุตฺถํ วา อชฺฌาวุตฺถํ วา อาจิกฺขิตพฺพ’’นฺติอาทินา วุตฺตํ สมฺปิณฺเฑติฯ มหาอาวาเสปิ อตฺตโน สนฺติกํ สมฺปตฺตสฺส อาคนฺตุกสฺส วตฺตํ อกาตุํ น ลพฺภติฯ

[2926] ‘‘มาติกาย นิทฺทิฏฺฐกฺกเมเนว วตฺตานิ กาตพฺพานิ, อุทาหุ ยถานุปฺปตฺติวเสนา’’ติ โกจิ มญฺเญยฺยาติ มาติกากฺกเมเนว กาตพฺพนฺติ นิยโม นตฺถิ, ยถานุปฺปตฺตวเสเนว กาตพฺพนฺติ วิญฺญาเปตุํ มาติกากฺกมมนาทิยิตฺวา คมิกวตฺตํ อารทฺธํฯ

อถ วา วตฺติจฺฉานุปุพฺพกตฺตา สทฺทปโยคสฺส มาติกากฺกมมนาทิยิตฺวา ยถิจฺฉํ นิทฺเทโส กโตติ เวทิตพฺโพติฯ ทารุมตฺติกภณฺฑานีติ มญฺจปีฐาทีนิ เจว รชนภาชนานิ จฯ ปฏิสาเมตฺวาติ คุตฺตฏฺฐาเน ฐเปตฺวาฯ อาวสถมฺปิ ถเกตฺวาติ อาวสเถ ทฺวารกวาฏาทีนิ จ ถเกตฺวาฯ

[2927] อาปุจฺฉิตฺวาปีติ ภิกฺขุสฺส วา สามเณรสฺส วา อารามิกสฺส วา ‘‘อิมํ ปฏิชคฺคาหี’’ติ นิยฺยาเทตฺวา วาฯ ปุจฺฉิตพฺเพ อสนฺเตปีติ เอตฺถ ปิ-สทฺโท ปน-สทฺทตฺโถฯ โคเปตฺวา วาปิ สาธุกนฺติ ‘‘จตูสุ ปาสาเณสุ มญฺจํ ปญฺญเปตฺวา มญฺเจ มญฺจํ อาโรเปตฺวา’’ติอาทินา (จูฬว. 360) วุตฺตนเยน สมฺมา ปฏิสาเมตฺวา คนฺตพฺพนฺติ โยชนาฯ

[2928] ปิณฺฑจาริกวตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘สหสา’’ติอาทิฯ ปิณฺฑจาริโก ภิกฺขุ อนฺตรฆรํ ปวิสนฺโต สหสา น ปวิเส สีฆํ น ปวิเสยฺย, นิกฺขมนฺโต สหสา น นิกฺขเม สีฆํ น นิกฺขเมยฺย, ภิกฺขุสารุปฺเปน ปวิเสยฺย, นิกฺขเมยฺย จฯ ปิณฺฑจารินา ภิกฺขุนา เคหทฺวารํ สมฺปตฺเตน อติทูเร น ฐาตพฺพํ นิพฺพโกสโต อติทูรฏฺฐาเน น ฐาตพฺพํฯ อจฺจาสนฺเน น ฐาตพฺพํ นิพฺพโกสโต อาสนฺนตเร ฐาเน น ฐาตพฺพํฯ

[2929] อุจฺจาเรตฺวาติ อุปนาเมตฺวาฯ ภาชนนฺติ ปตฺตํฯ ทกฺขิเณน ปณาเมตฺวาติ ทกฺขิเณน หตฺเถน อุปนาเมตฺวาฯ ภิกฺขํ คณฺเหยฺยาติ เอตฺถ ‘‘อุโภหิ หตฺเถหิ ปฏิคฺคเหตฺวา’’ติ เสโสฯ ยถาห – ‘‘อุโภหิ หตฺเถหิ ปตฺตํ ปฏิคฺคเหตฺวา ภิกฺขา คเหตพฺพา’’ติ (จูฬว. 366)ฯ

[2930] สูปํ ทาตุกามา วา อทาตุกามา วา อิติ มุหุตฺตกํ สลฺลกฺเขยฺย ติฏฺเฐยฺยฯ อนฺตราติ ภิกฺขาทานสมเยฯ

น ภิกฺขาทายิกาติ อิตฺถี วา โหตุ ปุริโส วา, ภิกฺขาทานสมเย มุขํ น โอโลเกตพฺพนฺติฯ

[2931] ปิณฺฑจาริกวตฺตํ ทสฺเสตฺวา อารญฺญิกวตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘ปานียาที’’ติอาทิฯ ปานียาทีติ อาทิ-สทฺเทน ปริโภชนียอคฺคิอรณิสหิตกตฺตรยฏฺฐีนํ คหณํฯ ตตฺรายํ วินิจฺฉโย – ปานียํ อุปฏฺฐาเปตพฺพนฺติ สเจ ภาชนานิ นปฺปโหนฺติ, ปานียเมว ปริโภชนียมฺปิ กตฺวา อุปฏฺฐาเปตพฺพํฯ ภาชนํ อลภนฺเตน เวฬุนาฬิกายปิ อุปฏฺฐาเปตพฺพํฯ ตมฺปิ อลภนฺตสฺส ยถา สมีเป ขุทฺทกอาวาโฏ โหติ, เอวํ กาตพฺพํฯ อรณิสหิเต อสติ อคฺคิํ อกาตุมฺปิ จ วฏฺฏติฯ ยถา จ อารญฺญิกสฺส, เอวํ กนฺตารปฏิปนฺนสฺสาปิ อรณิสหิตํ อิจฺฉิตพฺพํฯ คณวาสิโน ปน เตน วินาปิ วฏฺฏตีติฯ

นกฺขตฺตนฺติ อสฺสยุชาทิสตฺตวีสติวิธํ นกฺขตฺตํ ชานิตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ กถํ ชานิตพฺพนฺติ อาห ‘‘เตน โยโค จา’’ติ, เตน นกฺขตฺเตน จนฺทสฺส โยโค ญาตพฺโพติ อตฺโถฯ ชานิตพฺพา ทิสาปิ จาติ อรญฺเญ วิหรนฺเตน อฏฺฐปิ ทิสา อสมฺโมหโต ชานิตพฺพาฯ

[2932] อญฺญวตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘วจฺจปสฺสาวติตฺถานี’’ติอาทิฯ ปฏิปาฏิยา ภวนฺตีติ คตานุกฺกเมน เสวิตพฺพา ภวนฺติฯ ยถาห – ‘‘วจฺจกุฏิยํ, ปสฺสาวฏฺฐาเน, นฺหานติตฺเถติ ตีสุปิ อาคตปฏิปาฏิเยว ปมาณ’’นฺติ (จูฬว. อฏฺฐ. 373)ฯ ยถาวุฑฺฒํ กโรนฺตสฺสาติ คตปฏิปาฏิํ วินา วุฑฺฒปฏิปาฏิยา กโรนฺตสฺสฯ

[2933] วจฺจกุฏิํ ปวิสนฺโต สหสา น ปวิเสยฺยฯ อุพฺภชิตฺวาติ จีวรํ อุกฺขิปิตฺวาฯ

[2934] นิตฺถุนนฺเตน ภิกฺขุนา วจฺจํ น กาตพฺพนฺติ โยชนาฯ ‘‘วจฺจสฺส ทุนฺนิคฺคมเนน อุปหโต หุตฺวา นิตฺถุนติ เจ, น โทโส’’ติ สิกฺขาภาชนวินิจฺฉเย วุตฺตํฯ ทณฺฑกฏฺฐํ ขาทโต วจฺจํ กโรโต ภิกฺขุโน ทุกฺกฏํ โหตีติ โยชนาฯ

[2936] ขเรนาติ ผรุเสน วา ผาลิตกฏฺเฐน วา คณฺฐิเกน วา กณฺฏเกน วา สุสิเรน วา ปูตินา วา ทณฺเฑน น อวเลเขยฺย น ปุญฺเฉยฺยฯ น กฏฺฐํ วจฺจกูปเก ฉฑฺเฑยฺยาติ ตํ กฏฺฐํ วจฺจกูเป น ฉฑฺเฑยฺยฯ ปสฺสาวโทณิยา เขฬํ น ปาเตยฺยาติ โยชนาฯ

[2937] ปาทุกาสูติ วจฺจปสฺสาวปาทุกาสุฯ นิกฺขมเน นิกฺขมนกาเลฯ ตตฺเถวาติ วจฺจปสฺสาวปาทุกาสฺเววฯ ปฏิจฺฉาเทยฺยาติ อุกฺขิตฺตํ จีวรํ โอตาเรตฺวา สรีรํ ปฏิจฺฉาเทยฺยฯ

[2938] โย วจฺจํ กตฺวา สลิเล สติ สเจ นาจเมยฺย อุทกกิจฺจํ น กเรยฺย, ตสฺส ทุกฺกฏํ อุทฺทิฏฺฐนฺติ โยชนาฯ โมหนาสินาติ สวาสนสฺส โมหสฺส, เตน สหเชกฏฺฐปหาเนกฏฺฐานํ สกลสํกิเลสานญฺจ ปหายินา อาสวกฺขยญาเณน สมุจฺฉินฺทตา มุนินา สพฺพญฺญุนา สมฺมาสมฺพุทฺเธนฯ ‘‘สลิเล สตี’’ติ อิมินา อสติ นิทฺโทสตํ ทีเปติฯ ยถาห –

‘‘สติ อุทเกติ เอตฺถ สเจ อุทกํ อตฺถิ, ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐานํ ปน นตฺถิ, ภาชเนน นีหริตฺวา อาจมิตพฺพํฯ ภาชเน อสติ ปตฺเตน นีหริตพฺพํฯ ปตฺเตปิ อสติ อสนฺตํ นาม โหติฯ

‘อิทํ อติวิวฏํ, ปุรโต อญฺญํ อุทกํ ภวิสฺสตี’ติ คตสฺส อุทกํ อลภนฺตสฺเสว ภิกฺขาจารเวลา โหติ, กฏฺเฐน วา เกนจิ วา ปุญฺฉิตฺวา คนฺตพฺพํ, ภุญฺชิตุมฺปิ อนุโมทนมฺปิ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ (จูฬว. อฏฺฐ. 373)ฯ

[2939] สสทฺทนฺติ อุทกสทฺทํ กตฺวาฯ ‘‘ปาสาณาทิฏฺฐาเน ปหริตฺวา อุทกํ สทฺทายติ เจ, น โทโส’’ติ สิกฺขาภาชนวินิจฺฉเย วุตฺตํฯ จปุ จปูติ จาติ ตาทิสํ อนุกรณํ กตฺวา นาจเมตพฺพนฺติ โยชนาฯ อาจมิตฺวาติ อุทกกิจฺจํ กตฺวาฯ สราเว อาจมนภาชเน อุทกํ น เสเสตพฺพนฺติ โยชนา, อิทํ ปน สพฺพสาธารณฏฺฐานํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ยถาห อฏฺฐกถายํ –

‘‘อาจมนสราวเกติ สพฺพสาธารณฏฺฐานํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ ตตฺร หิ อญฺเญ อญฺเญ อาคจฺฉนฺติ, ตสฺมา อุทกํ น เสเสตพฺพํฯ ยํ ปน สงฺฆิเกปิ วิหาเร เอกเทเส นิพทฺธคมนตฺถาย กตํ ฐานํ โหติ ปุคฺคลิกฏฺฐานํ วา, ตสฺมิํ วฏฺฏติฯ วิเรจนํ ปิวิตฺวา ปุนปฺปุนํ ปวิสนฺตสฺสาปิ วฏฺฏติเยวา’’ติ (จูฬว. อฏฺฐ. 374)ฯ

[2940] อูหตมฺปีติ อญฺเญน วา อตฺตนา วา อสญฺจิจฺจ อูหตํ มเลน ทูสิตฏฺฐานํฯ อโธวิตฺวาติ ชเล สติ อโสเธตฺวา ชเล อสติ กฏฺเฐน วา เกนจิ วา ปุญฺฉิตฺวา คนฺตพฺพํฯ ยถาห – ‘‘อุทกํ อตฺถิ ภาชนํ นตฺถิ, อสนฺตํ นาม โหติ, ภาชนํ อตฺถิ อุทกํ นตฺถิ, เอตมฺปิ อสนฺตํ, อุภเย ปน อสติ อสนฺตเมว, กฏฺเฐน วา เกนจิ วา ปุญฺฉิตฺวา คนฺตพฺพ’’นฺติ (จูฬว. อฏฺฐ. 374)ฯ อุกฺลาปาปิ สเจ โหนฺตีติ วจฺจปสฺสาวฏฺฐานานิ สเจ กจวรากิณฺณานิ โหนฺติฯ

‘‘อเสสโต โสเธตพฺพ’’นฺติ อิมินา ตโต กสฺสจิ กจวรสฺส อปนยนํ โสธนํ นาม น โหติ, นิสฺเสสกจวราปนยนเมว โสธนนฺติ ทีเปติฯ

[2941] ปิฐโรติ อวเลขนกฏฺฐนิกฺเขปนภาชนํฯ กุมฺภี เจ ริตฺตาติ อาจมนกุมฺภี สเจ ตุจฺฉาฯ

[2942] เอวํ วจฺจกุฏิวตฺตํ ทสฺเสตฺวา เสนาสนวตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘อนชฺฌิฏฺโฐ’’ติอาทิฯ อนชฺฌิฏฺโฐติ อนนุญฺญาโตฯ

[2943] วุฑฺฒํ อาปุจฺฉิตฺวา กเถนฺตสฺสาติ โยชนาฯ วุฑฺฒตราคเมติ ยํ อาปุจฺฉิตฺวา กเถตุมารทฺโธ, ตโตปิ วุฑฺฒตรสฺส ภิกฺขุโน อาคเม สติฯ

[2944] เอกวิหารสฺมินฺติ เอกสฺมิํ เคเหฯ ‘‘อนาปุจฺฉา’’ติ อิทํ วกฺขมาเนหิ ยถารหํ โยเชตพฺพํฯ

[2945] ปฐมํ ยตฺถ กตฺถจิ วุฑฺฒานํ สนฺนิธาเน กตฺตพฺพวตฺตํ นิทฺทิฏฺฐนฺติ อิทานิ เอกวิหาเร วสนฺเตนาปิ ตสฺส กาตพฺพตํ ทสฺเสตุํ ปุนปิ ‘‘น จ ธมฺโม กเถตพฺโพ’’ติ อาหฯ ธมฺมจกฺขุนาติ ธมฺมโลจเนน ธมฺมครุเกน, อิมินา อตาทิสสฺส กโต วาโร นิรตฺถโกติ ทีเปติฯ

[2946] กาตพฺโพติ ชาเลตพฺโพฯ โสติ ทีโปฯ ‘‘ทฺวารํ นาม ยสฺมา มหาวฬญฺชํ, ตสฺมา ตตฺถ อาปุจฺฉนกิจฺจํ นตฺถี’’ติ (จูฬว. อฏฺฐ. 369) วจนโต ตํ อวตฺวา อาปตฺติกฺเขตฺตเมว ทสฺเสตุมาห ‘‘วาตปานกวาฏานิ, ถเกยฺย วิวเรยฺย โน’’ติฯ

[2947] วุฑฺฒโต ปริวตฺตเยติ เยน วุฑฺโฒ, ตโต ปริวตฺตเย, ปิฏฺฐิํ อทสฺเสตฺวา วุฑฺฒาภิมุโข เตน ปริวตฺตเยติ อตฺโถฯ จีวรกณฺเณน วา กาเยน วา ตํ วุฑฺฒํ น จ ฆฏฺฏเยฯ

[2948] เอวํ เสนาสนวตฺตํ ทสฺเสตฺวา ชนฺตาฆรวตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘ปุรโต’’ติอาทิฯ เถรานํ ปุรโต เนว นฺหาเยยฺย, อุปริ ปฏิโสเต น จ นฺหาเยยฺย, โอตรนฺตานํ วุฑฺฒานํ อุตฺตรํ อุตฺตรนฺโต มคฺคํ ทเทยฺย, น ฆฏฺฏเย กาเยน วา จีวเรน วา น ฆฏฺฏเยยฺยาติ โยชนาฯ

‘‘ติมณฺฑลํ ปฏิจฺฉาเทนฺเตน ปริมณฺฑลํ นิวาเสตฺวา กายพนฺธนํ พนฺธิตฺวา’’ติอาทินา (จูฬว. 364) นเยน วุตฺตานํ ภตฺตคฺควตฺตานํ เสขิยกถาย วุตฺตตฺตา จ อุปชฺฌายวตฺตาทีนํ มหาขนฺธกกถาย วุตฺตตฺตา จ อนุโมทนวตฺตานํ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ภตฺตคฺเค จตูหิ ปญฺจหิ เถรานุเถเรหิ ภิกฺขูหิ อาคเมตุ’’นฺติอาทินา (จูฬว. 362) นเยน ภตฺตคฺควตฺเตเยว อนฺโตคธภาเวน วุตฺตตฺตา จ นิทฺเทเส ตานิ น วุตฺตานิ, ตถาปิ เตสุ อนุโมทนวตฺตํ เอวํ เวทิตพฺพํ (จูฬว. อฏฺฐ. 362) – สงฺฆตฺเถเร อนุโมทนตฺถาย นิสินฺเน เหฏฺฐา ปฏิปาฏิยา จตูหิ นิสีทิตพฺพํฯ อนุเถเร นิสินฺเน มหาเถเรน จ เหฏฺฐา จ ตีหิ นิสีทิตพฺพํฯ ปญฺจเม นิสินฺเน อุปริ จตูหิ นิสีทิตพฺพํฯ สงฺฆตฺเถเรน เหฏฺฐา ทหรภิกฺขุสฺมิํ อชฺฌิฏฺเฐปิ สงฺฆตฺเถรโต ปฏฺฐาย จตูหิ นิสีทิตพฺพเมวฯ สเจ ปน อนุโมทโก ภิกฺขุ ‘‘คจฺฉถ, ภนฺเต, อาคเมตพฺพกิจฺจํ นตฺถี’’ติ วทติ, คนฺตุํ วฏฺฏติฯ มหาเถเรน ‘‘คจฺฉาม, อาวุโส’’ติ วุตฺเต ‘‘คจฺฉถา’’ติ วทติ, เอวมฺปิ วฏฺฏติฯ ‘‘พหิคาเม อาคเมสฺสามา’’ติ อาโภคํ กตฺวาปิ พหิคามํ คนฺตฺวา อตฺตโน นิสฺสิตเก ‘‘ตุมฺเห ตสฺส อาคมนํ อาคเมถา’’ติ วตฺวาปิ คนฺตุํ วฏฺฏติเยวฯ สเจ ปน มนุสฺสา อตฺตโน รุจิเตน เอเกน อนุโมทนํ กาเรนฺติ, เนว ตสฺส อนุโมทโต อาปตฺติ, น จ มหาเถรสฺส ภาโร โหติฯ

อุปนิสินฺนกถายเมว หิ มนุสฺเสสุ กถาเปนฺเตสุ มหาเถโร อาปุจฺฉิตพฺโพ, มหาเถเรน จ อนุโมทนาย อชฺฌิฏฺโฐว อาคเมตพฺโพติ อิทเมตฺถ ลกฺขณนฺติฯ

[2949] วตฺตนฺติ ยถาวุตฺตํ อาภิสมาจาริกวตฺตํฯ ยถาห – ‘‘อาภิสมาจาริกํ อปริปูเรตฺวา สีลํ ปริปูเรสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชตี’’ติฯ น วินฺทตีติ น ลภติฯ

[2950] อเนกคฺโคติ วิกฺขิตฺตตฺตาเยว อสมาหิตจิตฺโตฯ น จ ปสฺสตีติ ญาณจกฺขุนา น ปสฺสติ, ทฏฺฐุํ สมตฺโถ น โหตีติ อตฺโถฯ ทุกฺขาติ ชาติทุกฺขาทิทุกฺขโตฯ

[2951] ตสฺมาติ ยสฺมา ทุกฺขา น ปริมุจฺจติ, ตสฺมาฯ โอวาทํ กตฺวา กิํ วิเสสํ ปาปุณาตีติ อาห ‘‘โอวาทํ พุทฺธเสฏฺฐสฺส, กตฺวา นิพฺพานเมหิตี’’ติฯ เอหิติ ปาปุณิสฺสติฯ

วตฺตกฺขนฺธกกถาวณฺณนาฯ

ภิกฺขุนิกฺขนฺธกกถาวณฺณนา

[2952] วิวริตฺวาน จีวรํ อปเนตฺวาฯ

[2953] ยํ กิญฺจิ สมฺปโยเชนฺติยาติ ยํ กิญฺจิ อนาจารํ กโรนฺติยาฯ ตโตติ เตน อนาจารสงฺขาเตน อสทฺธมฺเมนฯ ภาสนฺติยาติ วาจาย ภาสนฺติยาฯ

[2954-6] ทีฆนฺติ เอกปริกฺเขปโต ทีฆํฯ วิลีเวน จ ปฏฺเฏนาติ สณฺเหหิปิ วิลีเวหิ กตปฏฺเฏนฯ จมฺมปฏฺเฏนาติ จมฺมมยปฏฺเฏนฯ ทุสฺสปฏฺเฏนาติ เสตวตฺเถนฯ ทุสฺสเวณิยาติ ทุสฺเสน คณฺฐิตเวณิยาฯ