เมนู

[2093] เตน มหาวิภงฺคาคเตน ทุฏฺฐโทสทฺวเยน จ ตตฺเถว อาคเตน เตน สญฺจริตฺตสิกฺขาปเทน จาติ อิเมหิ ตีหิ สทฺธิํ อิธาคตานิ ฉ สิกฺขาปทานีติ เอวํ นว ปฐมาปตฺติกา อิโต ภิกฺขุนิวิภงฺคโต จตฺตาริ ยาวตติยกานิ ตโต มหาวิภงฺคโต จตฺตาริ ยาวตติยกานีติ เอวํ อฏฺฐ ยาวตติยกานิ, ปุริมานิ นว จาติ สตฺตรส สงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทานิ มยา เจตฺถ ทสฺสิตานีติ อธิปฺปาโยฯ

อิติ วินยตฺถสารสนฺทีปนิยา วินยวินิจฺฉยวณฺณนาย

สงฺฆาทิเสสกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิสฺสคฺคิยกถาวณฺณนา

[2094-5] เอวํ สตฺตรสสงฺฆาทิเสเส ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตทนนฺตรานิ นิสฺสคฺคิยานิ ทสฺเสตุมาห ‘‘อธิฏฺฐานุปคํ ปตฺต’’นฺติอาทิฯ ‘‘อธิฏฺฐานุปคํ ปตฺต’’นฺติ อิมินา ปเทน เกนจิ การเณน อนธิฏฺฐานุปเค ปตฺเต อนาปตฺติภาวํ ทีเปติฯ ‘‘ตสฺสา’’ติ ต-สทฺทาเปกฺขาย ภิกฺขุนีติ เอตฺถ ‘‘ยา’’ติ ลพฺภติฯ ปตฺตสนฺนิธิการณาติ อนธิฏฺฐาย, อวิกปฺเปตฺวา เอกรตฺตมฺปิ ปตฺตสฺส นิกฺขิตฺตการณาฯ

[2096] อิธ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเท เสโส สพฺโพ วินิจฺฉโย กถามคฺโคติ โยชนา, อวเสสสพฺพวินิจฺฉยกถามคฺโคติ อตฺโถฯ ปตฺตสิกฺขาปเทติ มหาวิภงฺคปฐมปตฺตสิกฺขาปเทฯ

[2097] วิเสโสว วิเสสตา

ปฐมํฯ

[2098] อกาเลติ ‘‘อนตฺถตกถิเน วิหาเร เอกาทส มาสา, อตฺถตกถิเน วิหาเร สตฺต มาสา’’ติ (ปาจิ. 740 อตฺถโต สมานํ) เอวํ วุตฺเต อกาเลฯ วิกปฺปนฺตรํ ทสฺเสตุมาห ‘‘ทินฺนํ กาเลปิ เกนจี’’ติอาทิฯ วุตฺตวิปริยาเยน กาลนิยโม เวทิตพฺโพฯ เกนจิ อกาเล ยํ จีวรํ ทินฺนํ, กาเลปิ ยํ จีวรํ อาทิสฺส ทินฺนํ, ตํ อกาลจีวรํ นามาติ โยชนาฯ อาทิสฺส ทานปฺปการํ ทสฺเสตุมาห ‘‘สมฺปตฺตา ภาเชนฺตู’’ติฯ นิยามิตนฺติ ‘‘สมฺปตฺตา ภาเชนฺตู’’ติ เอวํ วตฺวา ทินฺนญฺจ ‘‘อิทํ คณสฺส, อิทํ ตุยฺหํ ทมฺมี’’ติ วตฺวา วา ทาตุกามตาย ปาทมูเล ฐเปตฺวา วา ทินฺนญฺจ อาทิสฺส ทินฺนํ นามาติ อตฺโถฯ ยถาห ‘‘สมฺปตฺตา ภาเชนฺตู’ติ วตฺวา วา ‘อิทํ คณสฺส, อิทํ ตุมฺหากํ ทมฺมี’ติ วตฺวา วา ทาตุกมฺยตาย ปาทมูเล ฐเปตฺวา วา ทินฺนมฺปิ อาทิสฺส ทินฺนํ นาม โหตี’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 740)ฯ

[2099] อกาลจีวรนฺติ วุตฺตปฺปการํ อกาลจีวรํฯ

[2100] อตฺตนา ปฏิลทฺธนฺติ ตโต ยํ จีวรํ อตฺตนา วสฺสคฺเคน ปฏิลทฺธํฯ นิสฺสชฺชิตฺวา ปฏิลทฺธกาเล กตฺตพฺพวิธิํ ทสฺเสตุมาห ‘‘ลภิตฺวา…เป.… นิโยชเย’’ติฯ ยถาทาเน นิโยชเยติ ยถา ทายเกน ทินฺนํ, ตถา อุปเนตพฺพํ, อกาลจีวรปกฺเขเยว ฐเปตพฺพนฺติ วุตฺตํ โหติฯ

[2101] ตสฺสาติ ‘‘ยถาทาเน นิโยชเย’’ติ วจนสฺสฯ วินยกมฺมํ กตฺวา ปฏิลทฺธมฺปิ ตํ ปุน เสวิตุํ น จ วฏฺฏตีติ อยมธิปฺปาโยติ โยชนาฯ

[2102] กาลจีวเร อกาลวตฺถสญฺญาย ทุกฺกฏนฺติ โยชนาฯ อุภยตฺถปีติ อกาลจีวเรปิ กาลจีวเรปิฯ เวมติกาย ตถา ทุกฺกฏนฺติ โยชนาฯ

[2103] อุภยตฺถปิ จีวเร กาลจีวเร จ อกาลจีวเร จาติ อุภยจีวเรปิ กาลจีวรสญฺญาย ภาชาเปนฺติยา นโทโสติ โยชนาฯ สจิตฺตกสมุฏฺฐานตฺตยํ สนฺธายาห ‘‘ติสมุฏฺฐานตา’’ติฯ

ทุติยํฯ

[2104] สเจ สยํ อจฺฉินฺทติ อญฺญาย ภิกฺขุนิยา สทฺธิํ จีวรํ ปริวตฺเตตฺวา ปจฺฉา ‘‘ตุยฺหํ จีวรํ ตฺวเมว คณฺห, มยฺหํ จีวรํ เทหี’’ติ เอวํ ยทิ สยํ อจฺฉินฺทติฯ เอตฺถ ‘‘สกสญฺญายา’’ติ เสโสฯ สกสญฺญาย คหิตตฺตา ปาจิตฺติยํ, ทุกฺกฏญฺจ วุตฺตํ, อิตรถา ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพฯ

[2105] อิตเรสูติ อพนฺธนญฺจ อาณตฺติพหุตฺตญฺจ สงฺคณฺหาติฯ เตนาห ‘‘วตฺถูนํ ปโยคสฺส วสา สิยา’’ติฯ

[2106] ‘‘ติกปาจิตฺตี’’ติ อิทมเปกฺขิตฺวา ‘‘อุทฺทิฏฺฐา’’ติ สมฺพนฺธนียํ, อุปสมฺปนฺนาย อุปสมฺปนฺนสญฺญา, เวมติกา, อนุปสมฺปนฺนสญฺญาติ เอตาสํ วเสน ติกปาจิตฺติ วุตฺตาติ อตฺโถฯ อญฺญสฺมิํ ปริกฺขาเรติ อุปสมฺปนฺนานุปสมฺปนฺนานํ อญฺญสฺมิํ ปริกฺขาเรฯ อิตริสฺสาติ อนุปสมฺปนฺนายฯ ติกทุกฺกฏนฺติ อนุปสมฺปนฺนาย อุปสมฺปนฺนสญฺญาเวมติกาอนุปสมฺปนฺนสญฺญานํ วเสน ติกทุกฺกฏํ อุทฺทิฏฺฐํฯ

[2107] ตาย วา ทียมานํ ตาย อญฺญาย ภิกฺขุนิยา ทุฏฺฐาย วา ตุฏฺฐาย วา ทียมานํ คณฺหนฺติยา, ตสฺสา วิสฺสาสเมว วา คณฺหนฺติยา อนาปตฺตีติ โยชนาฯ ‘‘ติสมุฏฺฐานตา มตา’’ติ อิทํ วุตฺตตฺถเมวฯ

ตติยํฯ

[2108] ยา ปน ภิกฺขุนี ‘‘กิํ เต, อยฺเย, อผาสุ, กิํ อาหรียตู’’ติ วุตฺตา อญฺญํ วิญฺญาเปตฺวา ตํ อาหฏํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ตญฺจ อญฺญญฺจ คณฺหิตุกามา สเจ อญฺญํ วิญฺญาเปติ, ตสฺสา วิญฺญตฺติทุกฺกฏํ, ลาภา นิสฺสคฺคิยํ สิยาติ สาธิปฺปายโยชนาฯ วิญฺญตฺติยา ทุกฺกฏํ วิญฺญตฺติทุกฺกฏํ

[2109-11] ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตนฺติ ‘‘อญฺเญ อญฺญสญฺญา, อญฺเญ เวมติกา, อญฺเญ อนญฺญสญฺญา อญฺญํ วิญฺญาเปตฺวา อญฺญํ วิญฺญาเปติ, นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติย’’นฺติ (ปาจิ. 751) ติกปาจิตฺติยํ วุตฺตํฯ อนญฺเญ ทฺวิกทุกฺกฏนฺติ อนญฺเญ อญฺญสญฺญาย, เวมติกาย จ วเสน ทฺวิกทุกฺกฏํฯ ‘‘อนญฺเญนญฺญสญฺญายา’’ติอาทินา อนาปตฺติวิสโย ทสฺสิโตฯ ‘‘อนญฺเญ อนญฺญสญฺญายา’’ติ ปทจฺเฉโทฯ อนญฺเญ อนญฺญสญฺญาย วิญฺญาเปนฺติยา อนาปตฺติฯ ตสฺมิํ ปฐมวิญฺญาปิเต อปฺปโหนฺเต วา ตญฺเญว วา วิญฺญาเปนฺติยา อนาปตฺติฯ อญฺเญนปิ อตฺเถ สติ เตน สทฺธิํ อญฺญํ วิญฺญาเปนฺติยา อนาปตฺติฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – สเจ ปฐมํ สปฺปิ วิญฺญตฺตํ, ‘‘อามกมํสํ ปจิตพฺพ’’นฺติ จ เวชฺเชน วุตฺตตฺตา เตเลน อตฺโถ โหติ, ตโต ‘‘เตเลนาปิ เม อตฺโถ’’ติ เอวํ อญฺญญฺจ วิญฺญาเปตีติฯ อานิสํสญฺจ ทสฺเสตฺวา ตโต อญฺญํ วิญฺญาเปนฺติยาปิ อนาปตฺตีติ ญาตพฺพนฺติ โยชนาฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – สเจ กหาปณสฺส สปฺปิ อาภตํ โหติ, อิมินา มูเลน ทิคุณํ เตลํ ลพฺภติ, เตเลนาปิ จ อิทํ กิจฺจํ นิปฺปชฺชติ, ตสฺมา เตลมาหราติ เอวํ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา วิญฺญาเปตีติฯ

จตุตฺถํฯ

[2112-3] ปุพฺพํ อญฺญํ เจตาเปตฺวาติ โยชนา, อตฺตโน กปฺปิยภณฺเฑน ‘‘อิทํ นาม อาหรา’’ติ ปุพฺพํ อญฺญํ ปริวตฺตาเปตฺวาติ อตฺโถฯ เอวนฺติ เอตฺถ ‘‘วุตฺเต’’ติ เสโสฯ ธเนน นิพฺพตฺตํ ธญฺญํ, อตฺตโน ธเนน นิปฺผาทิตตฺตา เตลาทิ อิธ ‘‘ธญฺญ’’นฺติ อธิปฺเปตํ, น วีหาทิฯ เอวํ วุตฺเต มยฺหํ อญฺญํ ธญฺญํ อาเนตฺวา เทติ อิติ สญฺญาย ปจฺฉา อญฺญํ เจตาเปยฺยาติ โยชนา, น เม อิมินา อตฺโถ, อญฺญํ อาหราติ วุตฺเต อิทญฺจ ทตฺวา อญฺญญฺจ อาหริตฺวา เทตีติ สญฺญาย ‘‘น เม อิทํ รุจฺจติ, อญฺญํ อาหรา’’ติ ปจฺฉา อญฺญํ ปริวตฺตาเปยฺยาติ อตฺโถฯ เจตาปนปโยเคนาติ อาณตฺตาย เจตาปนวเสนฯ มูลฏฺฐายาติ อาณาปิกายฯ เตน จ อญฺเญน วา มูเลน อาภตํ โหตุ, ตสฺส ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ โหตีติ โยชนาฯ

[2114] เสสนฺติ ติกปาจิตฺติยาทิกํ วินิจฺฉยวิเสสํฯ

ปญฺจมํฯ

[2115-6] อญฺญทตฺถาย ทินฺเนนาติ อุปาสเกหิ ‘‘เอวรูปํ คเหตฺวา ภาเชตฺวา ปริภุญฺชถา’’ติ อญฺญสฺสตฺถาย ทินฺเนนฯ ‘‘สงฺฆิเกน ปริกฺขาเรนา’’ติ อิมินา สมฺพนฺโธฯ ปริกฺขาเรนาติ กปฺปิยภณฺเฑนฯ สงฺฆิเกนาติ สงฺฆสฺส ปริจฺจตฺเตนฯ อิธาติ อิมสฺมิํ สาสเนฯ ตสฺสาติ ยาย เจตาปิตํฯ นิสฺสคฺคิยํ สิยาติ เอตฺถ นิสฺสฏฺฐปฏิลทฺธํ ยถาทาเน อุปเนตพฺพนฺติ วตฺตพฺพํฯ ยถาห ‘‘นิสฺสฏฺฐํ ปฏิลภิตฺวา ยถาทาเน อุปเนตพฺพ’’นฺติ (ปาจิ. 761)ฯ อิทํ เหฏฺฐา วุตฺตตฺถาธิปฺปายเมวฯ เอตฺถาติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเทฯ ‘‘อนญฺญทตฺถิเก อญฺญทตฺถิกสญฺญา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ

อนญฺญทตฺถิเก เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ วุตฺตตฺตา อาห ‘‘อนญฺญทตฺถิเก นิทฺทิฏฺฐํ ทฺวิกทุกฺกฏ’’นฺติฯ อิมินา จ ‘‘อญฺญทตฺถิเก ติกปาจิตฺติย’’นฺติ อิทํ วุตฺตเมวฯ ‘‘อญฺญทตฺถิเก อญฺญทตฺถิกสญฺญา, เวมติกา, อนญฺญทตฺถิกสญฺญา อญฺญํ เจตาเปติ, นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติย’’นฺติ (ปาจิ. 761) หิ วุตฺตํฯ

[2117] เสสกนฺติ ยทตฺถาย ทินฺนํ, ตํ เจตาเปตฺวา อาหริตฺวา อติริตฺตํ มูลํ อญฺญทตฺถาย อุปเนนฺติยา อนาปตฺตีติ โยเชตพฺพํฯ สามิเก ปุจฺฉิตฺวาติ ‘‘ตุมฺเหหิ จีวรตฺถาย ทินฺนํ, อมฺหากญฺจ จีวรํ สํวิชฺชติ, เตลาทีหิ ปน อตฺโถ’’ติ เอวํ สามิเก ปุจฺฉิตฺวาฯ นฺติ ตํ เจตาปนฺนํฯ อาปทาสูติ ภิกฺขุนีหิ วิหารํ ปหาย คมนารหมุปทฺทโว คหิโตฯ ยถาห ‘‘อาปทาสูติ ตถารูเปสุ อุปทฺทเวสุ ภิกฺขุนิโย วิหารํ ฉฑฺเฑตฺวา ปกฺกมนฺติ, เอวรูปาสุ อาปทาสุ ยํ วา ตํ วา เจตาเปตุํ วฏฺฏตี’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 762)ฯ

[2118] สยํ ยาจิตกํ วินาติ ‘‘สํยาจิตก’’นฺติ ปทํ วินา, เอตฺตกเมว วิสทิสนฺติ วุตฺตํ โหติฯ

ฉฏฺฐสตฺตมานิฯ

[2119] อธิกวจนํ ทสฺเสตุมาห ‘‘มหาชนิกสญฺญาจิเกนา’’ติฯ ปทตาธิกาติ ปทเมว ปทตาฯ มหาชนิเกนาติ คณสฺส ปริจฺจตฺเตนฯ สญฺญาจิเกนาติ สยํ ยาจิตเกนฯ

[2120] อนนฺตรสมา มตาติ อิธ ‘‘ปุคฺคลิเกนา’’ติ ปทํ วินา สมุฏฺฐานาทินา สทฺธิํ สพฺเพ วินิจฺฉยา อนนฺตรสิกฺขาปทสทิสา มตาติ อตฺโถฯ

‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อญฺญทตฺถิเกน ปริกฺขาเรน อญฺญุทฺทิสิเกน ปุคฺคลิเกนา’’ติ หิ สิกฺขาปทํฯ ปุคฺคลิเกนาติ เอกภิกฺขุนิยา ปริจฺจตฺเตนฯ ‘‘กิญฺจิปี’’ติ ลิขนฺติฯ ‘‘โกจิปี’’ติ ปาโฐ สุนฺทโร ‘‘วิเสโส’’ติ อิมินา ตุลฺยาธิกรณตฺตาฯ

อฏฺฐมนวมทสมานิฯ

ปฐโม วคฺโคฯ

[2121-2] จตฺตาริ กํสานิ สมาหฏานิ, จตุนฺนํ กํสานํ สมาหาโร วา จตุกฺกํสํ, จตุกฺกํสโต อติเรกํ อติเรกจตุกฺกํสํ, เตน อติเรกจตุกฺกํสคฺฆนกํ ปาวุรณมาห, อุปจาเรน ‘‘อติเรกจตุกฺกํส’’นฺติ วุตฺตํฯ กํสปริมาณํ ปเนตฺถ สยเมว วกฺขติ ‘‘กหาปณจตุกฺกํ ตุ, กํโส นาม ปวุจฺจตี’’ติฯ ตสฺมา อติเรกโสฬสกหาปณคฺฆนกนฺติ อตฺโถฯ ครุปาวุรณนฺติ สีตกาเล ปารุปิตพฺพปาวุรณํฯ เจตาเปยฺยาติ วิญฺญาเปยฺยฯ จตฺตาริ สจฺจานิ สมาหฏานิ, จตุนฺนํ วา สจฺจานํ สมาหาโร จตุสจฺจํ, ตํ ปกาเสติ สีเลนาติ จตุสจฺจปฺปกาสี, เตน, จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ นิทฺทิสเกน สมฺมาสมฺพุทฺเธนฯ ปโยเคติ ‘‘เทหี’’ติ เอวํ วิญฺญาปนปโยเคฯ ลาเภติ ปฏิลาเภฯ

จตุนฺนํ สมูโห จตุกฺกํ, กหาปณานํ จตุกฺกํ กหาปณจตุกฺกํฯ กหาปโณ เจตฺถ ตํตํกาเล, ตํตํปเทเส จ โวหารูปโค คเหตพฺโพฯ อิมา วุตฺตปฺปการา นิสฺสคฺคิยาวสานาปตฺติโย ‘‘ญาตกานญฺจ สนฺตเก’’ติ อนาปตฺติวิสเย วกฺขมานตฺตา ‘‘ยทา เยน อตฺโถ, ตทา ตํ วเทยฺยาถา’’ติ เอวํ นิจฺจปวารณํ อกตฺวา ตสฺมิํ กาเล กิสฺมิญฺจิ คุเณ ปสีทิตฺวา ‘‘วเทยฺยาถ เยน อตฺโถ’’ติ เอวํ ปวาริตฏฺฐาเน สมฺภวนฺตีติ ทฏฺฐพฺพาฯ

[2123-5] อูนกจตุกฺกํเส อติเรกสญฺญา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อูนกจตุกฺกํเส เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ วุตฺตตฺตา อาห ‘‘อูนเก ตุ จตุกฺกํเส, อุทฺทิฏฺฐํ ทฺวิกทุกฺกฏ’’นฺติฯ อิมินา ‘‘อติเรกจตุกฺกํเส อติเรกสญฺญา, เวมติกา, อูนกสญฺญา เจตาเปติ, นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติย’’นฺติ ติกปาจิตฺติยญฺจ ทสฺสิตํ โหติฯ

ครุกนฺติ ครุปาวุรณํฯ ตทูนํ วาติ จตุกฺกํสโต อูนกํ วาฯ ญาตกานญฺจาติ เอตฺถ -สทฺเทน ปวาริตานํ สงฺคโหฯ ยถาห อนาปตฺติวาเร ‘‘ญาตกานํ, ปวาริตาน’’นฺติ (ปาจิ. 787)ฯ เอตฺถ จ ‘‘อติเรกจตุกฺกํสมฺปี’’ติ วตฺตพฺพํ ‘‘ตทูนํ วา’’ติ อิมินา จตุกฺกํสูนสฺส วุตฺตตฺตาฯ ‘‘อปฺปเมว วา’’ติ อิมินา อติเรกจตุกฺกํเสปิ มหคฺฆตรํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

เอกาทสมํฯ

[2126-7] ‘‘ลหุปาวุรณํ ปน ภิกฺขุนิยา เจตาเปนฺติยา อฑฺฒเตยฺยกํสปรมํ เจตาเปตพฺพ’’นฺติ (ปาจิ. 789) วจนโต ลหุปาวุรณนฺติ เอตฺถ ‘‘เจตาเปนฺติยา ภิกฺขุนิยา’’ติ จ อฑฺฒเตยฺยกํสคฺฆนนฺติ เอตฺถ ‘‘เจตาเปตพฺพ’’นฺติ จ เสโสฯ ลหุปาวุรณนฺติ อุณฺหกาเล ปาวุรณํฯ ติณฺณํ ปูรโณ เตยฺโย, อฑฺโฒ เตยฺโย อสฺสาติ อฑฺฒเตยฺโย, อฑฺฒเตยฺโย จ โส กํโส จาติ อฑฺฒเตยฺยกํโส, ตํ อคฺฆตีติ อฑฺฒเตยฺยกํสคฺฆนํ, ทสกหาปณคฺฆนกนฺติ อตฺโถฯ ตโตติ อฑฺฒเตยฺยกํสคฺฆนกโตฯ ยํ ปน ปาวุรณํ อฑฺฒเตยฺยกํสคฺฆนกํ, ตํ ลหุปาวุรณํ ตโต อฑฺฒเตยฺยกํสคฺฆนกโต ลหุปาวุรณโตฯ อุตฺตรินฺติ อติเรกํฯ

อฑฺฒเตยฺยกํสคฺฆนกํ ยํ ปาวุรณํ ยา ภิกฺขุนี เจตาเปติ , ตสฺส ปาวุรณสฺส ปฏิลาเภ ตสฺสา ภิกฺขุนิยา นิสฺสคฺคิยปาจิตฺติยา วุตฺตาติ โยชนาฯ

‘‘อนนฺตรสมํ เสส’’นฺติ อิทํ สมตฺเถตุมาห ‘‘นตฺถิ กาจิ วิเสสตา’’ติฯ วิเสโสเยว วิเสสตา

ทฺวาทสมํฯ

[2128] อิทานิ ปาติโมกฺขุทฺเทเส อาคเตสุ สมติํสนิสฺสคฺคิเยสุ เกสญฺจิ อตฺตโน อวจเน การณญฺจ อวุตฺเตหิ สทฺธิํ วุตฺตานํ คหณญฺจ ทสฺเสตุมาห ‘‘สาธารณานี’’ติอาทิฯ หิ ยสฺมา ภิกฺขุนีนํ ภิกฺขูหิ สาธารณานิ ยานิ สิกฺขาปทานิ เสสานิ อิธ วุตฺเตหิ อญฺญานิ, ตานิ อฏฺฐารส สิกฺขาปทานิ เจว อิธ วุตฺตสรูปานิ ทฺวาทส สิกฺขาปทานิ เจติ อิจฺเจวํ นิสฺสคฺคิยปาจิตฺติยสิกฺขาปทานิ สมติํเสว โหนฺตีติ โยชนาฯ

อิติ วินยตฺถสารสนฺทีปนิยา วินยวินิจฺฉยวณฺณนาย

นิสฺสคฺคิยกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปาจิตฺติยกถาวณฺณนา

[2129-30] เอวํ ติํส นิสฺสคฺคิยปาจิตฺติยานิ ทสฺเสตฺวา อิทานิ สุทฺธปาจิตฺติยานิ ทสฺเสตุมาห ‘‘ลสุณ’’นฺติอาทิฯ ลสุณนฺติ เอตฺถ อิติ-สทฺโท ลุตฺตนิทฺทิฏฺโฐฯ ‘‘ลสุณํ’’อิติ ภณฺฑิกํ วุตฺตํ อฏฺฐกถายํ (ปาจิ. อฏฺฐ. 793-795)ฯ จตุปญฺจมิญฺชาทิปฺปเภทํ ภณฺฑิกํ ลสุณํ นาม, น ตโต อูนํฯ เตนาห ‘‘น เอกทฺวิติมิญฺชก’’นฺติฯ ปกฺกลสุณโต, สีหฬทีปสมฺภวโต จ วิเสสมาห ‘‘อามกํ มาคธํเยวา’’ติฯ มคเธสุ ชาตํ มาคธํ, ‘‘วุตฺต’’นฺติ อิมินา สมฺพนฺโธฯ ยถาห ‘‘มคธรฏฺเฐ ชาตลสุณเมว หิ อิธ ลสุณนฺติ อธิปฺเปต’’นฺติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 795)ฯ ตํ ‘‘ขาทิสฺสามี’’ติ คณฺหตีติ สมฺพนฺโธฯ วุตฺตปฺปการํ ปาจิตฺติยญฺจ อชฺโฌหารวเสนาติ ทสฺเสตุมาห ‘‘อชฺโฌหารวเสเนว, ปาจิตฺติํ ปริทีปเย’’ติฯ

[2131] ตเทว วกฺขติ ‘‘ทฺเว ตโย’’ติอาทินาฯ สทฺธินฺติ เอกโตฯ สงฺขาทิตฺวาติ คลพิลํ อปฺปเวเสตฺวา ทนฺเตหิ สํจุณฺณิยนฺตี ขาทิตฺวาฯ อชฺโฌหรติ ปรคลํ กโรติฯ

[2132] ตตฺถาติ ตสฺมิํ ภณฺฑิกลสุเณฯ ‘‘มิญฺชานํ คณนายา’’ติ อิมินา อชฺโฌหารปโยคคณนาเยว ทีปิตาฯ ยถาห ‘‘ภินฺทิตฺวา เอเกกํ มิญฺชํ ขาทนฺติยา ปน ปโยคคณนาย ปาจิตฺติยานี’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 795)ฯ

[2133] สภาวโต วฏฺฏนฺเตวาติ โยชนาฯ

[2135] ยถาวุตฺตปลณฺฑุกาทีนํ นานตฺตํ ทสฺเสตุมาห ‘‘เอกา มิญฺชา’’ติอาทิฯ อิธ มิญฺชานํ วเสเนว นานตฺตํ ทสฺสิตํฯ อฏฺฐกถายํ ปน วณฺณวเสนาปิฯ ยถาห ‘‘ปลณฺฑุโก ปณฺฑุวณฺโณ โหติฯ ภญฺชนโก โลหิตวณฺโณฯ หริตโก หริตปณฺณวณฺโณ’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 797)ฯ

[2136] ‘‘สาฬเว อุตฺตริภงฺคเก’’ติ ปทจฺเฉโทฯ ‘‘พทรสาฬวาทีสู’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 797) อฏฺฐกถาวจนโต เอตฺถ พทร-สทฺโท เสโสฯ พทรสาฬวํ นาม พทรผลานิ สุกฺขาเปตฺวา จุณฺเณตฺวา กาตพฺพา ขาทนียวิกติฯ อุมฺมตฺติกาทีนนฺติ เอตฺถ อาทิ-สทฺเทน อาทิกมฺมิกา คหิตาฯ ยถาห ‘‘อุมฺมตฺติกาย อาทิกมฺมิกายา’’ติ (ปาจิ. 797)ฯ

ปฐมํฯ