ปาจิตฺติยกถาวณฺณนา

[889] เอวํ นาติวิตฺถารสงฺเขปโต นิสฺสคฺคิยวินิจฺฉยํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตทนนฺตรํ นิทฺทิฏฺฐสฺส ปาจิตฺติยกณฺฑสฺส วินิจฺฉยํ ทสฺเสตุํ ‘‘สมฺปชานมุสาวาเท’’ติอาทิ อารทฺธํฯ สมฺปชานมุสาวาเทติ อตฺตโน วจนสฺส มุสาภาวํ ญตฺวา, อทิฏฺฐํ ‘‘ทิฏฺฐ’’นฺติอาทินา นเยน มุสาวาเท สมฺปชานนฺตสฺส มุสาภณเนติปิ อตฺโถ คเหตพฺโพฯ ยถาห อฏฺฐกถายํ ‘‘ชานิตฺวา ชานนฺตสฺส จ มุสาภณเน’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 2)ฯ ‘‘มุสาวาเท’’ติ หิ นิมิตฺตตฺเถ ภุมฺมํ, มุสาวาทนิมิตฺตนฺติ อตฺโถฯ

ทวา ภณนฺตสฺสาติ โยชนาฯ อนุปปริกฺขิตฺวา เวเคน ทิฏฺฐมฺปิ ‘‘อทิฏฺฐํ เม’’ติ วทนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ ยถาห ‘‘ทวา ภณติ นาม สหสา ภณตี’’ติ ปทภาชนีอฏฺฐกถายํ ‘‘สหสา ภณตีติ อวีมํสิตฺวา อนุปธาเรตฺวา เวเคน ทิฏฺฐมฺปิ ‘อทิฏฺฐํ เม’ติ ภณตี’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 11)ฯ รวา ภณนฺตสฺสาติ ‘‘จีวร’’นฺติ วตฺตุกามสฺส ‘‘จีร’’นฺติ วจนํ วิย มนฺทตฺตา โมมูหตฺตา ‘‘อญฺญํ ภณิสฺสามี’’ติ อญฺญํ ภณนฺตสฺสฯ ยถาห ‘‘รวา ภณติ นาม ‘อญฺญํ ภณิสฺสามี’ติ อญฺญํ ภณตี’’ติฯ

[890] อญฺญตฺถาติ จตุตฺถปาราชิกาทีสุฯ อตฺตนา อลทฺธํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ ‘‘ลทฺธํ มยา’’ติ มุสา ยสฺส ภณติ, เตน ตงฺขณเมว สุตฺวา ตทตฺเถ ญาเต ปาราชิกสฺส, อญฺญาเต กาลนฺตเรน ญาเต จ ปริยายวจเน จ ญาเต ถุลฺลจฺจยสฺส, ปริยายวจเน อวิญฺญาเต ทุกฺกฏสฺส, ทุฏฺฐโทสสิกฺขาปเท ปาราชิกํ อนาปนฺนสฺส ‘‘อาปนฺโน’’ติ มุสาภณเน สงฺฆาทิเสสสฺส, โอมสวาทสิกฺขาปเท ทุพฺภาสิตสฺส จ วุตฺตตฺตา อาห ‘‘มุสาวาทสฺส การณา ปญฺจ อาปตฺติโย’’ติฯ อิมาย ปาจิตฺติยา สทฺธิํ ฉ อาปตฺติกฺขนฺธา โหนฺติฯ

สมฺปชานมุสาวาทกถาวณฺณนาฯ