ยถา จ ติณปณฺเณน, ฉนฺนํ คูถญฺจ มุตฺตกํ;

น จ วายติ ทุคฺคนฺธํ, วูปสมฺมติ ตงฺขเณฯ

[2781]

ฐเปตฺวา ถุลฺลวชฺชญฺจ, คิหีหิ ปฏิสํยุตํ;

ทิฏฺฐาวิกมฺมิกญฺเจว, โย จ ตตฺถ น โหติ ตํฯ

[2782]

เสสายาปตฺติยา ยาว, อุปสมฺปทมาฬโต;

สุทฺโธ โหติ นิราปตฺติ, ติณวตฺถารเก ตถาฯ

สมถกฺขนฺธกกถาฯ

ขุทฺทกวตฺถุกฺขนฺธกกถา

[2783]

รุกฺเข วา ปน กุฏฺเฏวา, อฏฺฏาเน ถมฺภเกสุ วา;

นฺหายมาโน สกํ กายํ, อุคฺฆํเสยฺยสฺส ทุกฺกฏํฯ

[2784]

กายํ คนฺธพฺพหตฺเถน, กุรุวินฺทกสุตฺติยา;

มลฺลเกน น ฆํเสยฺย, นาญฺญมญฺญญฺจ กายโตฯ

[2785]

อกตํ มลฺลกํ นาม, คิลานสฺเสว วฏฺฏติ;

กตํ ตํ มลฺลกํ นาม, สพฺเพสมฺปิ น วฏฺฏติฯ

[2786]

กปาลิฏฺฐกขณฺฑานิ, สพฺพสฺส ปุถุปาณิกํ;

คิลานสฺสาคิลานสฺส, วตฺถวฏฺฏิ จ วฏฺฏติฯ

[2787]

วุตฺตา เผณกปาสาณ-กถลา ปาทฆํสเน;

วฏฺฏํ วา จตุรสฺสํ วา, กตกํ น จ วฏฺฏติฯ

[2788]

ยํ กิญฺจิปิ อลงฺการํ, ธาเรนฺตสฺสปิ ทุกฺกฏํ;

โหติ อนฺตมโส ตาล-ปณฺณมตฺตมฺปิ ภิกฺขุโนฯ

[2789]

โอสณฺเหยฺย สเก เกเส, โย หตฺถผณเกน วา;

ผณเกนปิ โกจฺเฉน, ทุกฺกฏํ ตสฺส นิทฺทิเสฯ

[2790]

สิตฺถเตโลทเตเลหิ , มณฺฑนตฺถํ น วฏฺฏติ;

อนุโลมนิปาตตฺถํ, อุทฺธํโลเมน ภิกฺขุนาฯ

[2791]

หตฺถํ เตเลน เตเมตฺวา, ปุญฺฉิตพฺพา สิโรรุหา;

วฏฺฏตุณฺหาภิตตฺตสฺส, อลฺลหตฺเถน ปุญฺฉิตุํฯ

[2792]

อาทาเส อุทปตฺเต วา, ยตฺถ กตฺถจิ อตฺตโน;

มุขพิมฺพํ วินา เหตุํ, โอโลเกนฺตสฺส ทุกฺกฏํฯ

[2793]

‘‘สญฺฉวิํ ตุ มุขํ, โน’’ติ, ทฏฺฐุมาพาธปจฺจยา;

‘‘ชิณฺโณ โน’’ตายุสงฺขาร-ชานนตฺถญฺจ วฏฺฏติฯ

[2794]

นจฺจํ วา ปน คีตํ วา, วาทิตํ วาปิ ภิกฺขุโน;

ทฏฺฐุํ วา ปน โสตุํ วา, คจฺฉโต โหติ ทุกฺกฏํฯ

[2795]

ทฏฺฐุมนฺตมโส โมร-นจฺจมฺปิ จ น วฏฺฏติ;

โสตุมนฺตมโส ทนฺต-คีตมฺปิ จ น วฏฺฏติฯ

[2796]

นจฺจนฺตสฺส สยํ วาปิ, นจฺจาเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

อนาปตฺตนฺตราราเม, ฐตฺวา สุณาติ ปสฺสติฯ

[2797]

‘‘ปสฺสิสฺสามี’’ติ นจฺจํ วา, คีตํ วา ปน วาทิตํ;

วิหารโต วิหารํ วา, คจฺฉโต โหติ ทุกฺกฏํฯ

[2798]

อาปตฺตนฺโตวิหาเรปิ, อุฏฺฐหิตฺวาน คจฺฉโต;

ฐตฺวา คีวํ ปสาเรตฺวา, ปสฺสโตปิ จ วีถิยํฯ

[2799]

เกสา ทีฆา น ธาเรยฺยา, โย ธาเรยฺยสฺส ทุกฺกฏํ;

ทฺวงฺคุลํ วา ทุมาสํ วา, ตโต อุทฺธํ น วฏฺฏติฯ

[2800]

นเข นาสิกโลมานิ, ทีฆานิ น ตุ ธารเย;

น จ วีสติมฏฺฐํ วา, กาตุํ วฏฺฏติ ภิกฺขุโนฯ

[2801]

กปฺปาเปยฺย วิสุํ มสฺสุํ, ทาฐิกํ วา ฐเปยฺย โย;

สํหราเปยฺย วา โลมํ, สมฺพาเธ ตสฺส ทุกฺกฏํฯ

[2802]

ฉินฺทโต ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, เกเส กตฺตริกาย วา;

อคิลานสฺส อญฺเญน, ฉินฺทาเปนฺตสฺส วา ตถาฯ

[2803]

ฉินฺทโต อตฺตโน องฺค-ชาตํ ถุลฺลจฺจยํ สิยา;

เสสงฺคเฉทเน อตฺต-วเธ อาปตฺติ ทุกฺกฏํฯ

[2804]

อหิกีฏาทิทฏฺฐสฺส, ตาทิสาพาธปจฺจยา;

น โทโส ฉินฺทโต องฺคํ, โมเจนฺตสฺส จ โลหิตํฯ

[2805]

อปริสฺสาวโน มคฺคํ, สเจ คจฺฉติ ทุกฺกฏํ;

ยาจมานสฺส วา มคฺเค, ตเถวาททโตปิ ตํฯ

[2806]

น ภุญฺเช น ปิเว นคฺโค, น ขาเท น จ สายเย;

น ทเท น จ คณฺเหยฺย, น คจฺเฉยฺยปิ อญฺชสํฯ

[2807]

วนฺทิตพฺพํ น นคฺเคน, วนฺทาเปตพฺพเมว วา;

ปริกมฺมํ น กาตพฺพํ, น นคฺเคน จ การเยฯ

[2808]

ปริกมฺเม ปฏิจฺฉาที, ติสฺโส ชนฺตาฆราทิกา;

วุตฺตา, วตฺถปฏิจฺฉาที, สพฺพตฺถ ปน วฏฺฏติฯ

[2809]

ยตฺถ กตฺถจิ เปฬายํ, ภุญฺชิตุํ น จ วฏฺฏติ;

เอกโต ภุญฺชโต โหติ, ทุกฺกฏํ เอกภาชเนฯ

[2810]

เอกปาวุรณา เอก-ตฺถรณา วา นิปชฺชเร;

เอกมญฺเจปิ วา เตสํ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํฯ

[2811]

น นิสีเทยฺย สงฺฆาฏิ-ปลฺลตฺถิกมุปาคโต;

กิญฺจิ กีฬํ น กีเฬยฺย, ปลิตํ น จ คาหเยฯ

[2812]

ภมุกาย นลาเฏ วา, ทาฐิกายปิ อุคฺคตํ;

ตาทิสํ ปลิตํ จญฺญํ, คาหาเปตุมฺปิ วฏฺฏติฯ

[2813]

อคิลาโน สเจ ภิกฺขุ, ฉตฺตํ ธาเรยฺย ทุกฺกฏํ;

อตฺตโน จีวราทีนํ, คุตฺตตฺถํ ปน วฏฺฏติฯ

[2814]

หตฺถิโสณฺฑํ จตุกฺกณฺณํ, วสนํ มจฺฉวาฬกํ;

เวลฺลิยํ ตาลวณฺฏญฺจ, นิวาเสนฺตสฺส ทุกฺกฏํฯ

[2815]

คหิปารุปนํ วาปิ, ปารุปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

นิวาสเน ปารุปเน, ปริมณฺฑลตา มตาฯ

[2816]

โลกายตํ น วาเจยฺย, น จ ตํ ปริยาปุเณ;

น ติรจฺฉานวิชฺชา วา, วาเจตพฺพาว ภิกฺขุนาฯ

[2817]

น จ วฏฺฏติ ธาเรตุํ, สพฺพา จามริพีชนี;

น จาลิมฺเปยฺย ทายํ วา, น จ ลญฺเช มุขมฺปิ จฯ

[2818]

น วเห อุภโตกาชํ, วฏฺฏตนฺตรกาชกํ;

สีสกฺขนฺธกโฏลมฺพ-ภาเร โทโส น วิชฺชติฯ

[2819]

อฏฺฐงฺคุลาทิกํ ภิกฺขุ, ปจฺฉิมํ จตุรงฺคุลา;

ขาทโต ทนฺตกฏฺฐญฺจ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํฯ

[2820]

รุกฺขํ เนวาภิรูเหยฺย, กิจฺเจ สติปิ โปริสํ;

อาปทาสุ ยถากามํ, วฏฺฏเตวาภิรูหิตุํฯ

[2821]

ลสุณํ น จ ขาเทยฺย, สเจ นากลฺลโก สิยา;

นาโรเปตพฺพกํ พุทฺธ-วจนํ อญฺญถา ปนฯ

[2822]

ขิปิเตน จ วตฺตพฺพํ, ‘‘ชีวา’’ติ, คิหินา ปุน;

‘‘ชีวถา’’ติ จ วุตฺเตน, ‘‘จิรํ ชีวา’’ติ วฏฺฏติฯ

[2823]

สามเณรํ คหฏฺฐํ วา, อาโกเฏนฺตสฺส ทุกฺกฏํ;

สยเน ปุปฺผสํกิณฺเณ, น วฏฺฏติ นิปชฺชิตุํฯ

[2824]

ขุรภณฺฑํ น คณฺเหยฺย, สเจ นฺหาปิตปุพฺพโก;

น จ ธารณิยา อุณฺหี, สพฺพา พาหิรโลมิกาฯ

[2825]

องฺคราคํ กโรนฺตสฺส, ทุกฺกฏํ สมุทีริตํ;

อกายพนฺธนสฺสาปิ, คามํ ปวิสโตปิ จฯ

[2826]

โลหชํ ทารุชํ สพฺพํ, กปฺปิยํ มตฺติกามยํ;

วินา สตฺถญฺจ ปตฺตญฺจ, กตกํ กุมฺภการิกํฯ

ขุทฺทกวตฺถุกฺขนฺธกกถาฯ

เสนาสนกฺขนฺธกกถา

[2827]

อาสนฺทิโก อติกฺกนฺต-ปมาโณปิ จ วฏฺฏติ;

ตถา ปญฺจงฺคปีฐมฺปิ, สตฺตงฺคมฺปิ จ วฏฺฏติฯ

[2828]

ตูโลนทฺธา ฆเรเยว, มญฺจปีฐา นิสีทิตุํ;

สีสปาทูปธานญฺจ, อคิลานสฺส วฏฺฏติฯ

[2829]

สนฺถริตฺวา คิลานสฺส, อุปธานานิ ตตฺถ จ;

ปจฺจตฺถรณกํ ทตฺวา, นิปชฺชนฺตสฺส วฏฺฏติฯ

[2830]

ติริยํ มุฏฺฐิรตนํ, โหติ พิมฺโพหนํ มิตํ;

ทีฆโต จ ทิยฑฺฒํ วา, ทฺวิหตฺถนฺติ กุรุนฺทิยํฯ

[2831]

ปูริตา โจฬปณฺณุณฺณ-ติณวาเกหิ ปญฺจหิ;

ภิสิโย ภาสิตา ปญฺจ, ตูลานํ คณนาวสาฯ

[2832]

ภิสิตูลานิ ปญฺเจว, ตถา ตูลานิ ตีณิปิ;

โลมานิ มิคปกฺขีนํ, คพฺภา พิมฺโพหนสฺสิเมฯ

[2833]

มนุสฺสโลมํ โลเมสุ, ปุปฺเผสุ พกุลาทิกํ;

สุทฺธํ ตมาลปตฺตญฺจ, ปณฺเณสุ น จ วฏฺฏติฯ

[2834]

อุณฺณาทิกํ ปญฺจวิธญฺจ ตูลํ;

มเหสินา ยํ ภิสิยํ ปวุตฺตํ;

มสูรเก ตํ ปน วฏฺฏตีติ;

กุรุนฺทิยํ อฏฺฐกถาย วุตฺตํฯ

[2835]