4. อนาทริยสิกฺขาปทวณฺณนา

ตสฺส วจนนฺติ ‘‘อยํ อุกฺขิตฺตโก วา วมฺภิโต วา ครหิโต วา อิมสฺส วจนํ อกตํ ภวิสฺสตี’’ติ อนาทริยํ กโรติฯ ธมฺมนฺติ กถายํ ธมฺโม นสฺเสยฺย วา วินสฺเสยฺย วา อนฺตรธาเยยฺย วา, ตํ วา อสิกฺขิตุกาโม อนาทริยํ กโรติฯ ‘‘โลกวชฺชํ อติกฺกมิตฺวา ‘อิทํ อมฺหากํ อาจริยุคฺคโห’ติ วทนฺตสฺส น วฏฺฏตี’’ติ (วชิร. ฏี. ปาจิตฺติย 344) ลิขิตํฯ

อนาทริยสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. โชติสิกฺขาปทวณฺณนา

‘‘วิสิพฺพนาเปกฺโข’’ติ วุตฺตตฺตา อญฺญสฺส วฏฺฏติ, อญฺเญสญฺจฯ

โชติเนกมเนเก วา, ชาเลนฺติ มุนโย สห;

เอโก โสเปติ นาเนโก, อธิปฺปายวิเสสโตฯ

โชติสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ทุพฺพณฺณกรณสิกฺขาปทวณฺณนา

โมรกฺขิมณฺฑลมงฺคุลปิฏฺฐีนนฺติ น เอกนฺตโต, อธิกํ, โอรญฺจาติ วทนฺติฯ เอกโกเณปิ วฏฺฏติ, เอวํ ยตฺถ กตฺถจิ เอกพินฺทุปิ วฏฺฏตีติฯ

ทุพฺพณฺณกรณสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. วิกปฺปนสิกฺขาปทวณฺณนา

‘‘สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐมกถินสทิสานิ, อิทํ ปน กิริยากิริย’’นฺติ ปาโฐฯ เอตฺถ ปริโภเคน กายกมฺมํฯ อปจฺจุทฺธรเณน วจีกมฺมํฯ

วิกปฺปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. อปนิธานสิกฺขาปทวณฺณนา

สสูจิเก สูจิฆเร สูจิคณนาย อาปตฺติโยติ โปราณาฯ

อปนิธานสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สุราปานวคฺโค ฉฏฺโฐฯ

7. สปฺปาณกวคฺโค

1. สญฺจิจฺจสิกฺขาปทวณฺณนา

วตฺถุคณนาย กมฺมพนฺธคณนาเจตนามารณานํ, น กมฺมพนฺธคณนาย เจตนามารณาฯ เอตฺถ เอกเจตนาย พหุปาณกา มรนฺตีติ อยํ วิภาโค เวทิตพฺโพฯ

สญฺจิจฺจสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. สปฺปาณกสิกฺขาปทวณฺณนา

สปฺปาณกนฺติ ปาณกานํ มรณวเสน ปาจิตฺติยํ, น สปฺปาณกอุทกปริโภควเสน ปาจิตฺติยํ, ตสฺมา เอว ‘‘ปณฺณตฺติวชฺช’’นฺติ วุตฺตํฯ อสุทฺธจิตฺตตฺตา ปาจิตฺติยํ, สุทฺธจิตฺเต อนาปตฺติฯ ปทีปุชฺชลเน วิย ปณฺณตฺติวชฺชตา วุตฺตาติ ลิขิตํฯ

ชเล ปกฺขิปนํ ปุพฺพํ, ชลปฺปเวสนํ อิทํ;

เอวํ อุภินฺนํ นานาตฺตํ, เญยฺยํ ญาณวตา สทาติฯ (วชิร. ฏี. ปาจิตฺติย 387)

สปฺปาณกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. อูนวีสติวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา

อญฺญํ อุปสมฺปาเทตีติ –

อุปชฺฌาโย สเจ สามํ, กมฺมวาจญฺจ สาเวติ;

กมฺมํ รุหติ อิจฺเจเก, เนติ วินยโกวิโทฯ