2. คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

เทวทตฺโต กาเล วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชติ, ตปฺปจฺจยา ภควตา ‘‘คณโภชเน ปาจิตฺติย’’นฺติ (ปาจิ. 209) สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํฯ ปทภาชเน ปน ‘‘นิมนฺติตา ภุญฺชนฺตี’’ติ (ปาจิ. 218) นิมนฺตนเมว คเหตฺวา วิภตฺตํฯ อนฺธกฏฺฐกถายํ ปน วตฺถุวเสน วิญฺญตฺติยา ยาจนมฺปิ วุตฺตนฺติ ลิขิตํฯ กสฺมา? ปริวาเร เอว ‘‘คณโภชนํ ทฺวีหากาเรหิ ปสวติ วิญฺญตฺติโต วา นิมนฺตนโต วา’’ติ (ปริ. 322) วุตฺตตฺตาฯ ตสฺมา อฏฺฐุปฺปตฺติยํเยว ปากฏตฺตา ปทภาชเน น วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘‘เอกโต คณฺหนฺตี’ติ จ คหิตภตฺตาปิ อญฺเญ ยาว คณฺหนฺติ, ตาว เจ ติฏฺฐนฺติ, เอกโต คณฺหนฺติ เอว นามา’’ติ จ, ‘‘โย โกจิ ปพฺพชิโตติ สหธมฺมิเกสุ, ติตฺถิเยสุ วาติ อตฺโถ’’ติ จ, ‘‘สมยาภาโวติ สตฺตนฺนํ อนาปตฺติสมยานํ อภาโว’’ติ จ, ‘‘สมยลทฺธเกน สห จตฺตาโร โหนฺตี’’ติ จ, ‘‘สมยลทฺธโก สยเมว มุจฺจติ, เสสานํ คณปูรกตฺตา อาปตฺติกโร โหตี’’ติ จ ลิขิตํฯ

เอตฺถาห – ‘‘ปฏิคฺคหณเมว เหตฺถ ปมาณ’’นฺติ วุตฺตํ, อถ กสฺมา ปาฬิยํ ‘‘คณโภชนํ นาม ยตฺถ จตฺตาโร…เป.… ภุญฺชนฺตี’’ติ (ปาจิ. 218) วุตฺตนฺติ? วุจฺจเต – ตตฺถ ‘‘ภุญฺชนฺตี’’ติ ปฏิคฺคหณนิยมวจนํฯ น หิ อปฺปฏิคฺคหิตกํ ภิกฺขู ภุญฺชนฺตีติฯ

คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ปรมฺปรโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

อญฺญตฺร สมยาติ ปน นิมนฺตนโต ปสวนโต โภชนาเปกฺขํ ปาจิตฺติยนฺติ เอเกฯ เอโก ภิกฺขุ ปิณฺฑาย จรนฺโต ภตฺตํ ลภติ, ตมญฺโญ จูปาสโก นิมนฺเตตฺวา ฆเร นิสีทาเปสิ, น จ ตาว ภตฺตํ สมฺปชฺชติ ฯ สเจ โส ภิกฺขุ ปิณฺฑาย จริตฺวา ลทฺธภตฺตํ ภุญฺชติ, อาปตฺติฯ กสฺมาติ เจ? ‘‘ปรมฺปรโภชนํ นาม ปญฺจนฺนํ โภชนานํ อญฺญตเรน โภชเนน นิมนฺติโต ตํ ฐเปตฺวา อญฺญํ ปญฺจนฺนํ โภชนานํ อญฺญตรํ โภชนํ ภุญฺชติ, เอตํ ปรมฺปรโภชนํ นามา’’ติ (ปาจิ. 227) วุตฺตตฺตาฯ ปฐมกถินสทิสานิ, อิทํ ปน กิริยากิริย’’นฺติ ปาโฐฯ

ปรมฺปรโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา

ทฺวตฺติปตฺตปูรา ปฏิคฺคเหตพฺพาติ ตถานีตปูเวหิ อตฺถิเกน อุกฺกฏฺฐปตฺตปฺปมาณวเสน คเหตพฺพาฯ ‘‘มา โข ตฺวํ เอตฺถ ปฏิคฺคณฺหี’’ติ อปาเถยฺยาทิอตฺถาย สชฺชิตสญฺญาย อติเรกปฺปฏิคฺคหเณน อาโรจเน, อสํวิภาเค จ น มุจฺจติ อจิตฺตกตฺตา สิกฺขาปทสฺสฯ อถ อุคฺคหิตกํ คณฺหาติ, น มุจฺจติ เอวฯ อสํวิภาเค ปน อนาปตฺติ อกปฺปิยตฺตาฯ อจิตฺตกตา ปณฺณตฺติชานนาภาเวเนว, น วตฺถุชานนาภาเวนาติ เอเกฯ ‘‘น ปาเถยฺยาทิอตฺถาย สชฺชิตภาวชานน’’นฺติ องฺเคสุ อวุตฺตตฺตา สเจ สญฺจิจฺจ น วทติ, ปาจิตฺติยนฺติ โปราณา วทนฺติฯ อติเรกปฺปฏิคฺคหณนฺติ ตตฺถ ปญฺจมํว องฺคํ วุตฺตํ, ตสฺมา อปฺปฏิคฺคหิตตฺตา น ปาจิตฺติยํ, กตฺตพฺพากรณโต ปน ทุกฺกฏํฯ อญฺญถา กิริยากิริยํ อิทํ อาปชฺชติฯ อนิวารณํ, อนาโรจนํ วา ฉฏฺฐมงฺคํ วตฺตพฺพํ สิยาฯ

กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปฐมปวารณาสิกฺขาปทวณฺณนา

ภุตฺตาวี ปวารณํ นาม ปญฺจงฺคิกํฯ เตสุ ‘‘อสนํ ปญฺญายตฺตี’’ติ เอเตเนว ‘‘ภุตฺตาวี’’ติ เอตสฺส สิทฺธตฺตา วิสุํ อตฺถสิทฺธิ น ทิสฺสติฯ ทิสฺสติ เจ, องฺคานํ ฉกฺกตฺตทสฺสนนฺติ (วชิร. ฏี. ปาจิตฺติย 238-239) ลิขิตํฯ ‘‘โภชนํ ปญฺญายตี’’ติ อภิหฏํ สนฺธาย วุตฺตํฯ