ตตฺถ สพฺพสงฺคาหิเก ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ…เป.… เตวาจิกํ ปวาเร’’ติ สุ-การโต ยาว เร-กาโรฯ ปุคฺคลิกฐปเน ปน ‘‘สงฺฆํ, ภนฺเต, ปวาเรมิ…เป.… ปสฺสนฺโต ปฏี’’ติ สํ-การโต ยาว อยํ สพฺพปจฺฉิโม ฏิ-กาโร, เอตฺถนฺตเร เอกปเทปิ ฐเปนฺเตน ฐปิตา โหติฯ อุโปสเถ ปน อิมินานุสาเรน วิเสโส เวทิตพฺโพ ‘‘กเรยฺยา’’ติ เร-กาเร อนติกฺกมนฺเตฯ

ทุฏฺฐโทสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อญฺญภาคิยสิกฺขาปทวณฺณนา

อญฺญภาโค วา อสฺส อตฺถีติ ยถา สุวณฺณสฺเสทํ โสวณฺณมิตฺยตฺร สุวณฺณวา อเนน สุวณฺโณ อิตฺยุจฺจเตฯ ตํ ปฏิมาย สรีรํ, สิลาปุตฺตกสฺส สรีรนฺติ จ นิทสฺสนํฯ ฉคลกสฺส ‘‘ทพฺโพ’’ติ ทินฺนํ นามํ ‘‘เทโส’’ติ วุจฺจติฯ กสฺมา? เถรํ อนุทฺธํเสตุํ เถรสฺสาปิ อปทิสิตพฺพตฺตาฯ อญฺญมฺปิ วตฺถุํ น เถรํเยวฯ ลิสฺสติ สิลิสฺสติ โวหารมตฺเตเนวน อตฺถโตฯ อีสกํ อลฺลียตีติ เลโสติ อธิปฺปาโยฯ ลิสเสลฉโกลอลฺลีภาเวฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อีสกํ อลฺลียตีติ เลโส’’ติฯ ยสฺมา เทสเลสา อตฺถโต นินฺนานากรณํ, ตสฺมา ‘‘กิญฺจิเทสํ เลสมตฺตํ อุปาทายา’’ติ ปทํ อุทฺธริตฺวา ‘‘ทส เลสา ชาติเลโส’’ติอาทิ (ปารา. 394) ปทภาชเน วุตฺตํฯ

อฏฺฐุปฺปตฺติวเสเนว อาวิภูตนฺติ เอตฺถ กิญฺจ ภิยฺโย อนิยมตฺตาฯ น หิ เมตฺติยภูมชกานํ วิย อญฺเญสํ สพฺเพสมฺปิ ‘‘ฉคลกเมเวตฺถ อญฺญภาคิยํ อธิกรณํ โหติ, อญฺญํ โคมหิํสาทิกมฺปิ โหติ, น จ เมตฺติยภูมชกา วิย สพฺเพปิ นามเลสมตฺตเมว อุปาทิยนฺติ, อญฺญมฺปิ ชาติเลสาทิํ อุปาทิยนฺติ, ตสฺมา อนิยมตฺตา น วิภตฺตํฯ กิญฺจ ภิยฺโย ตถาวุตฺเต ฉคลกสฺเสว อญฺญภาคิยตา สมฺภวติ, น อญฺญสฺส, เยน โสว ทสฺสิโตฯ เลโส จ นาม เลโสว, น ชาติอาทิ, เยน โสว ทสฺสิโตติ เอวํ มิจฺฉาคาหปฺปสงฺคโตติ เวทิตพฺพํฯ อิธ จ…เป.… สญฺญิโนปีติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเท จ อมูลกสิกฺขาปเท จาติ อตฺโถฯ

อญฺญภาคิยสิกฺขํ โย, เนว สิกฺขติ ยุตฺติโต;

คจฺเฉ วินยวิญฺญูหิ, อญฺญภาคิยตํว โสฯ (วชิร. ฏี. ปาราชิก 408);

อญฺญภาคิยสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. เภทานุวตฺตกสิกฺขาปทวณฺณนา

ติณฺณํ อุทฺธํ กมฺมารหา…เป.… กโรตีติ เอตฺถ ‘‘อิเม จตฺตาโร’’ติ วา ‘‘อิมญฺจ อิมญฺจา’’ติ วา วตฺวา กาตุํ น วฏฺฏตีติ ลิขิตํฯ

เภทานุวตฺตกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. ทุพฺพจสิกฺขาปทวณฺณนา

ทุกฺเขน วตฺตพฺโพ ทุพฺพโจฯ วุจฺจมาโน น สหติฯ

ทุพฺพจสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิคมนวณฺณนา

‘‘นามมตฺตวเสนา’’ติ ปาโฐฯ ‘‘นามโคตฺตวเสนา’’ติ ลิขิตํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ‘‘อยํ กิริยา ภิกฺขูนํ กาตุํ น วฏฺฏตี’’ติ ชานิตฺวา สเจ ฉาเทติ, ฉนฺนาว โหตีติ อตฺโถฯ สภาคมตฺตเมวาติ อเวริสภาคมตฺตเมวาติ อธิปฺปาโยฯ

วตฺถุ เจว โคตฺตญฺจาติ เอตฺถ วตฺถูติ วีติกฺกมนํ อสุจิมุจฺจนํฯ โคตฺตนฺติ คํ ตายตีติ โคตฺตํ, สชาติโต อญฺญตฺถ คนฺตุํ อทตฺวา คํ พุทฺธิํ, วจนญฺจ ตายตีติ อตฺโถฯ วตฺถุ จ สชาติเมว คจฺฉติฯ สชาติ นาเมตฺถ อญฺเญหิ วิสิฏฺฐาวิสิฏฺฐภูตา กิริยา, น กายสํสคฺคาทิฯ นามญฺเจว อาปตฺติ จาติ เอตฺถ อาปตฺตีติ วีติกฺกเมนาปนฺนาปตฺติยา นามํฯ