4-9. นอุปฏฺฐาปนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา

ปริเยสิตฺวา อลภนฺติยาติ อญฺญํ อุปฏฺฐายิกํ อลภนฺติยาฯ คิลานายาติ สยํ คิลานายฯ อาปทาสูติ ตถารูเป อุปทฺทเว สติฯ

ปญฺจมฉฏฺฐสตฺตม อฏฺฐมนวมานิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

นอุปฏฺฐาปนาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. จาริกนปกฺกมนสิกฺขาปทวณฺณนา

ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺเตติ สเจ ธุรํ นิกฺขิปิตฺวา ปจฺฉา ปกฺกมติ, อาปตฺติเยวาติ อตฺโถฯ อนฺตราเย สตีติ ทสวิเธสุ อนฺตราเยสุ อญฺญตรสฺมิํ สติฯ ‘‘คจฺฉิสฺสามี’’ติ นิกฺขนฺตา, นที วา ปูรา, วนทาโห วา อาคโต, โจรา วา มคฺเค โหนฺติ, เมโฆ วา อุฏฺฐหติ, นิวตฺติตุํ วฏฺฏติฯ

จาริกนปกฺกมนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ตุวฏฺฏวคฺโค จตุตฺโถฯ

5. จิตฺตาคารวคฺโค

1. ราชาคารสิกฺขาปทวณฺณนา

กีฬนจิตฺตสาลนฺติ น รญฺโญว กีฬนจิตฺตสาลํ, อถ โข เยสํ เกสญฺจิ มนุสฺสานํ กีฬนตฺถํ ยตฺถ กตฺถจิ กตสาลํฯ เอส นโย ‘‘กีฬนอุปวน’’นฺติอาทีสุปิฯ ยถาห ‘‘ราชาคารํ นาม ยตฺถ กตฺถจิ รญฺโญ กีฬิตุํ รมิตุํ กตํ โหตี’’ติอาทิโก (ปาจิ. 979) วิตฺถาโรฯ ตตฺถ กีฬนอุปวนนฺติ กีฬนตฺถํ อนฺโตนคเร กตํ อารามํฯ กีฬนุยฺยานนฺติ ตเถว พหินคเร กตํ อุยฺยานํฯ

ราชาคารสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อาสนฺทิปริภุญฺชนสิกฺขาปทวณฺณนา

อติกฺกนฺตปฺปมาณาติ อฏฺฐงฺคุลโต อติกฺกนฺตปฺปมาณปาทกาฯ วุตฺโตติ ปทภาชนิยํ วุตฺโตฯ ‘‘อกปฺปิยรูปากุโล อกปฺปิยมญฺโจ ปลฺลงฺโก’’ติ (สารตฺถ. ฏี. มหาวคฺค 3.254) สารสมาสาจริโยฯ

อาสนฺทิปริภุญฺชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. สุตฺตกนฺตนสิกฺขาปทวณฺณนา

อุชฺชวุชฺชเวติ อุคฺคิริตฺวา อุคฺคิริตฺวา เวฐเนฯ กนฺติตสุตฺตํ กนฺตนฺติยาติ ทสิกสุตฺตาทิํ สงฺฆาเฏตฺวา กนฺตนฺติยา, ทุกฺกนฺติตํ วา ปฏิกนฺตนฺติยาฯ

สุตฺตกนฺตนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. คิหิเวยฺยาวจฺจสิกฺขาปทวณฺณนา

อตฺตโน เวยฺยาวจฺจกรสฺส จาติ สเจปิ มาตาปิตโร อาคจฺฉนฺติ, ยํ กิญฺจิ พีชนิํ วา สมฺมุญฺชนิทณฺฑกํ วา การาเปตฺวา เวยฺยาวจฺจกรฏฺฐาเน ฐเปตฺวา ยํ กิญฺจิ วา ปจิตุํ วฏฺฏติฯ

คิหิเวยฺยาวจฺจสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5-6. อธิกรณาทิสิกฺขาปทวณฺณนา

อนนฺตรายิกินีติ ทสวิเธสุ อนฺตราเยสุ เอเกนาปิ อนนฺตรายิกินีฯ ธุรํ นิกฺขิปิตฺวา ปจฺฉา วินิจฺฉินนฺตี อาปตฺติํ อาปชฺชิตฺวาว วินิจฺฉินาติฯ

ฉฏฺฐํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

อธิกรณาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ