38. อุชฺฌานสญฺญีสิกฺขาปทวณฺณนา
อุชฺฌายติ เอเตนาติ อุชฺฌานํ, จิตฺตํ, ตสฺมิํ สญฺญา อุชฺฌานสญฺญาติ อาห ‘‘อุชฺฌานสญฺญี’’ติอาทิฯ โอโลเกนฺตสฺสาติ ปเรสํ ปตฺตํ โอโลเกนฺตสฺสฯ
อุชฺฌานสญฺญีสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
39. กพฬสิกฺขาปทวณฺณนา
‘‘มยูรณฺฑํ อติมหนฺต’’นฺติ วจนโต มยูรณฺฑปฺปมาโณปิ กพโฬ น วฏฺฏติฯ เกจิ ปน ‘‘มยูรณฺฑโต มหนฺโตว น วฏฺฏติ, น มยูรณฺฑปฺปมาโณ’’ติปิ วทนฺติ, ตํ น คเหตพฺพํฯ กุกฺกุฏณฺฑํ อติขุทฺทกนฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโย, คิลานสฺส ปน อติขุทฺทกํ กพฬํ กโรโตปิ อนาปตฺติฯ
กพฬสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
41-42. อนาหฏสิกฺขาปทวณฺณนา
สกลํ หตฺถนฺติ สกลา องฺคุลิโยฯ หตฺถสทฺโท เจตฺถ ตเทกเทเสสุ องฺคุลีสุ ทฏฺฐพฺโพ ‘‘หตฺถมุทฺทา’’ติอาทีสุ วิยฯ เอวญฺจ กตฺวา สพฺพคฺคหณํ สมตฺถิตํ โหติฯ อญฺญถา สกลํ หตฺถํ มุเข ปเวเสตุมสกฺกุเณยฺยตฺตา สพฺพคฺคหณมสมตฺถิตเมว สิยาฯ สมุทาเย ปวตฺตสฺส จ โวหารสฺส อวยเวปิ ปวตฺตนโต เอกงฺคุลิมฺปิ ตโต เอกเทสมฺปิ มุเข ปกฺขิปิตุํ น วฏฺฏติฯ
อนาหฏสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
43. สกพฬสิกฺขาปทวณฺณนา
ตตฺตเก สติ วฏฺฏตีติ ตตฺตเก มุขมฺหิ สติ กเถตุํ วฏฺฏติฯ
สกพฬสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ