เมนู

30-32. สมติตฺติกาทิสิกฺขาปทวณฺณนา

สมติตฺติกนฺติ ภาวนปุํสกนิทฺเทโส, สมติตฺติกํ กตฺวาติ อตฺโถฯ เอวมญฺเญสุปิ อีทิเสสุ ฐาเนสุ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ สมปุณฺณนฺติ (สารตฺถ. ฏี. ปาจิตฺติย 3.605) ปตฺตสฺส อนฺโตมุขวฏฺฏิเลขาสมปุณฺณํฯ สมภริตนฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ ตญฺจ โข อธิฏฺฐานุปคปตฺตสฺเสว, เนตรสฺสฯ เตนาห ‘‘อธิฏฺฐานุปคปตฺตสฺสา’’ติอาทิฯ รจิตนฺติ กตํ, ปกฺขิตฺตํ ปูริตนฺติ อตฺโถฯ ยํ กิญฺจิ ยาวกาลิกนฺติ ยาคุภตฺตผลาผลาทิํ ยํ กิญฺจิ อามิสชาติกํฯ ยตฺถ กตฺถจีติ อธิฏฺฐานุปโค วา โหตุ, อนธิฏฺฐานุปโค วา ยตฺถ กตฺถจิ ปตฺเต ถูปีกตานีติ ถูปํ วิย กตานิ, อธิฏฺฐานุปคสฺส ปตฺตสฺส อนฺโตมุขวฏฺฏิเลขํ อติกฺกมิตฺวา กตานีติ อตฺโถฯ อิทญฺจ ‘‘ยามกาลิกาทีนี’’ติ อิมสฺส วเสน วุตฺตํ, ‘‘ยาวกาลิก’’นฺติ อิมสฺส ปน วเสน วจนพฺยตฺตยํ กตฺวา ‘‘ถูปีกตมฺปิ วฏฺฏตี’’ติ โยเชตพฺพํฯ ปิ-สทฺเทน อถูปีกตานิ วฏฺฏนฺตีติ เอตฺถ กถาว นตฺถีติ ทสฺเสติฯ เหฏฺฐา โอโรหตีติ สมนฺตา โอกาสสพฺภาวโต จาลิยมานํ เหฏฺฐา ภสฺสติ ตกฺโกลวฏํสกาทโยติ เอตฺถ มตฺถเก ฐปิตตกฺโกลเมว วฏํสกสทิสตฺตา ตกฺโกลวฏํสกํฯ อาทิสทฺเทน ปุปฺผวฏํสกกฏุกผลาทิวฏํสกานํ (ปาจิ. อฏฺฐ. 605) คหณํ, น ตํ ถูปีกตํ นาม โหติ ปาเฏกฺกํ ภาชนตฺตา ปณฺณาทีนํฯ

สมติตฺติกาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

33-34. สปทานสิกฺขาปทวณฺณนา

สปทานนฺติ (สารตฺถ. ฏี. ปาจิตฺติย 3.608) เอตฺถ ทานํ วุจฺจติ อวขณฺฑนํ, อเปตํ ทานโต อปทานํ, อนวขณฺฑนฺติ อตฺโถ, สห อปทาเนน สปทานํ, อวขณฺฑนวิรหิตํ, อนุปฏิปาฏิยาติ วุตฺตํ โหติฯ เตนาห ‘‘ตตฺถ ตตฺถ โอธิํ อกตฺวา อนุปฏิปาฏิยา’’ติฯ

สปทานสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

36. โอทนปฺปฏิจฺฉาทนสิกฺขาปทวณฺณนา

มาฆาตสมยาทีสูติ เอตฺถ ยสฺมิํ สมเย ‘‘ปาโณ น หนฺตพฺโพ’’ติ ราชาโน เภริํ จราเปนฺติ, อยํ มาฆาตสมโย นามฯ พฺยญฺชนํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา เทนฺตีติ พฺยญฺชนํ ฉนฺนํ กตฺวา เทนฺติฯ

โอทนปฺปฏิจฺฉาทนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

37. สูโปทนวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา

เอกาทสเมติ สูโปทนวิญฺญตฺติยํฯ เอตฺถ ปน ยสฺส มุเข ปกฺขิปิตฺวา วิปฺปฏิสาเร อุปฺปนฺเน ปุน อุคฺคิริตุกามสฺสาปิ สเจ สหสา ปวิสติ, อยํ อสญฺจิจฺจ ปริภุญฺชติ นามฯ โย ปน วิญฺญตฺตมฺปิ อวิญฺญตฺตมฺปิ เอกสฺมิํ ฐาเน ฐิตํ สหสา อนุปธาเรตฺวา คเหตฺวา ภุญฺชติ, อยํ อสติยา ภุญฺชติ นามฯ

สูโปทนวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

38. อุชฺฌานสญฺญีสิกฺขาปทวณฺณนา

อุชฺฌายติ เอเตนาติ อุชฺฌานํ, จิตฺตํ, ตสฺมิํ สญฺญา อุชฺฌานสญฺญาติ อาห ‘‘อุชฺฌานสญฺญี’’ติอาทิฯ โอโลเกนฺตสฺสาติ ปเรสํ ปตฺตํ โอโลเกนฺตสฺสฯ

อุชฺฌานสญฺญีสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

39. กพฬสิกฺขาปทวณฺณนา

‘‘มยูรณฺฑํ อติมหนฺต’’นฺติ วจนโต มยูรณฺฑปฺปมาโณปิ กพโฬ น วฏฺฏติฯ เกจิ ปน ‘‘มยูรณฺฑโต มหนฺโตว น วฏฺฏติ, น มยูรณฺฑปฺปมาโณ’’ติปิ วทนฺติ, ตํ น คเหตพฺพํฯ กุกฺกุฏณฺฑํ อติขุทฺทกนฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโย, คิลานสฺส ปน อติขุทฺทกํ กพฬํ กโรโตปิ อนาปตฺติฯ

กพฬสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

41-42. อนาหฏสิกฺขาปทวณฺณนา

สกลํ หตฺถนฺติ สกลา องฺคุลิโยฯ หตฺถสทฺโท เจตฺถ ตเทกเทเสสุ องฺคุลีสุ ทฏฺฐพฺโพ ‘‘หตฺถมุทฺทา’’ติอาทีสุ วิยฯ เอวญฺจ กตฺวา สพฺพคฺคหณํ สมตฺถิตํ โหติฯ อญฺญถา สกลํ หตฺถํ มุเข ปเวเสตุมสกฺกุเณยฺยตฺตา สพฺพคฺคหณมสมตฺถิตเมว สิยาฯ สมุทาเย ปวตฺตสฺส จ โวหารสฺส อวยเวปิ ปวตฺตนโต เอกงฺคุลิมฺปิ ตโต เอกเทสมฺปิ มุเข ปกฺขิปิตุํ น วฏฺฏติฯ

อนาหฏสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

43. สกพฬสิกฺขาปทวณฺณนา

ตตฺตเก สติ วฏฺฏตีติ ตตฺตเก มุขมฺหิ สติ กเถตุํ วฏฺฏติฯ

สกพฬสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ