เมนู

12. ปริณามนสิกฺขาปทวณฺณนา

ทฺวาทสเม น กิญฺจิ วตฺตพฺพํ อตฺถิฯ

ปริณามนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สหธมฺมิกวคฺโค อฏฺฐโมฯ

9. รตนวคฺโค

1. อนฺเตปุรสิกฺขาปทวณฺณนา

อนิกฺขนฺตราชเก อนิคฺคตรตนเกติ เอตฺถ ‘‘สยนิฆเร’’ติ ปาฐเสโส ทฏฺฐพฺโพติ อาห ‘‘อนิกฺขนฺโต ราชา อิโต’’ติอาทิฯ ตตฺถ อิโตติ สยนิฆรโตฯ สยนิฆเรติ สยนียฆเรฯ ยตฺถ รญฺโญ สยนํ ปญฺญตฺตํ โหติ, อนฺตมโส สาณิปาการปริกฺขิตฺตมฺปิ, ตสฺมินฺติ วุตฺตํ โหติฯ รติชนนฏฺเฐน รตนํ, หตฺถิอาทิฯ อิธ ปน อิตฺถิรตนํ อธิปฺเปตนฺติ อาห ‘‘รตนํ วุจฺจติ มเหสี’’ติฯ

อุโภสูติ ราชมเหสีสุฯ กิริยากิริยนฺติ เอตฺถ อินฺทขีลาติกฺกโม กิริยํ, อปฺปฏิสํวิทิตํ อกิริยนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

อนฺเตปุรสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. รตนสิกฺขาปทวณฺณนา

มุตฺตาทิทสวิธนฺติ ‘‘มุตฺตา มณิ เวฬุริโย สงฺโข สิลา ปวาฬํ รชตํ ชาตรูปํ โลหิตงฺโก มสารคลฺล’’นฺติ (ปาจิ. 506) ทสวิธํ รตนํฯ อชฺฌาวสเถติ เคเหฯ เตนาห ‘‘ปริกฺขิตฺตสฺสา’’ติอาทิ, ปริกฺขิตฺตสฺส อาวสถสฺสาติ อตฺโถฯ อาวสโถติ เจตฺถ อนฺโตคาเม นิวิฏฺฐเคหํ อธิปฺเปตํฯ อาราเม นิวิฏฺฐเคหํ ปน อชฺฌารามคฺคหเณเนว คหิตํฯ ‘‘อาวสโถติ เจตฺถ อนฺโตอาราเม วา โหตุ, อญฺญตฺถ วา, อตฺตโน วสนฏฺฐานํ วุจฺจตี’’ติ (สารตฺถ. ฏี. ปาจิตฺติย 3.506) เกจิฯ สพฺเพสมฺปิ อตฺถาย ทุกฺกฏเมวาติ อตฺตโน วา เตสํ สงฺฆาทีนํ วา อตฺถาย อุคฺคณฺหนฺตสฺส วา อุคฺคณฺหาเปนฺตสฺส วา ทุกฺกฏเมวฯ สเจ ปน มาตาปิตูนํ สนฺตกํ อวสฺสํ ปฏิสาเมตพฺพํ กปฺปิยภณฺฑํ โหติ, อตฺตโน อตฺถาย คเหตฺวา ปฏิสาเมตพฺพนฺติ อาห ‘‘ตาทิสํ ปนา’’ติอาทิฯ ตาทิสนฺติ ยํ มาตาปิตูนํ สนฺตกํ อวสฺสํ ปฏิสาเมตพฺพํ กปฺปิยภณฺฑํ, ตาทิสํฯ ฉนฺเทนปิ ภเยนปีติ วฑฺฒกิอาทีสุ ฉนฺเทนปิ, ราชวลฺลเภสุ ภเยนปิฯ

ตาทิเส ฐาเนติ มหาวิหารสทิสสฺส มหารามสฺส ปาการปริกฺขิตฺเต ปริเวเณฯ สญฺญาณํ กตฺวาติ ‘‘เอตฺตกา กหาปณา’’ติอาทินา รูเปน วา ลญฺฉนาทินิมิตฺเตน วา สญฺญาณํ กตฺวา, สลฺลกฺเขตฺวาติ อตฺโถฯ ปติรูปานํ ภิกฺขูนํ หตฺเถติ ลชฺชีนํ กุกฺกุจฺจกานํ ภิกฺขูนํ หตฺเถฯ โลลชาติกานญฺหิ หตฺเถ ฐเปตุํ น ลพฺภติฯ เนว ปกฺกมตีติ เนว ตมฺหา อาวาสา ปกฺกมติฯ ‘‘ถาวรํ เสนาสนํ วา’’ติอาทินา อตฺตโน จีวราทิมูลํ น กาตพฺพนฺติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 506) ทสฺเสติฯ ตํ ทสฺเสตฺวาติ ยํ ถาวรเสนาสนาทิ กตํ, ตํ อุปาสก ตว สนฺตเกน อิทํ นาม กตนฺติ เอวํ ทสฺเสตฺวาฯ สมาทเปตฺวาติ อญฺญํ สมาทเปตฺวา, ‘‘อุทฺทิสฺส อริยา ติฏฺฐนฺติ, เอสา อริยาน ยาจนา’’ติ วุตฺตนเยน ยาจิตฺวาติ อตฺโถฯ

อนุญฺญาตฏฺฐาเนติ อชฺฌารามอชฺฌาวสเถฯ อามาสนฺติ อามสิตพฺพญฺเจว ปฏิสาเมตพฺพญฺจ วตฺถาทิฯ

รตนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ