เมนู

4-5. รโหปฏิจฺฉนฺนรโหนิสชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา

จตุตฺถปญฺจมสิกฺขาปเท ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ สพฺพํ อนิยตทฺวเย วุตฺตเมวาติ อาห ‘‘เสโส กถานโย อนิยตทฺวเย วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ’’ติฯ

รโหปฏิจฺฉนฺนรโหนิสชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. จาริตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา

อนฺโตอุปจารสีมาย ทสฺสนูปจาเร ภิกฺขุํ ทิสฺวาติ ยตฺถ ฐิตสฺส กุลานิ ปยิรุปาสนจิตฺตํ อุปฺปนฺนํ, ตโต ปฏฺฐาย คจฺฉนฺโต อนฺโตอุปจารสีมาย ทสฺสนูปจาเร ภิกฺขุํ ปสฺเส วา อภิมุเข วา ทิสฺวาฯ ปกติวจเนนาติ ยํ ทฺวาทสหตฺถพฺภนฺตเร ฐิเตน โสตุํ สกฺกา, ตาทิเสน วจเนน, อิโต จิโต จ ปริเยสิตฺวา อาโรจนกิจฺจํ ปน นตฺถิฯ โย หิ เอวํ ปริเยสิตพฺโพ, โส อสนฺโตเยวฯ เตนาห ‘‘ตาทิส’’นฺติอาทิฯ อนาปุจฺฉิตฺวาติ อนาโรเจตฺวาฯ

อนฺตรารามภิกฺขุนุปสฺสยติตฺถิยเสยฺยปฏิกฺกมนภตฺติยฆรานีติ เอตฺถ อนฺตรารามนฺติ อนฺโตคาเม วิหาโรฯ ปฏิกฺกมนนฺติ อาสนสาลาฯ ภตฺติยฆรนฺติ นิมนฺติตฆรํ วา สลากภตฺตาทิทายกานํ วา ฆรํฯ อาปทาสูติ ชีวิตพฺรหฺมจริยนฺตราเยสุฯ กิริยากิริยนฺติ เอตฺถ กุเลสุ จาริตฺตาปชฺชนํ กิริยํ, อนาปุจฺฉนํ อกิริยนฺติ เวทิตพฺพํฯ

จาริตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. มหานามสิกฺขาปทวณฺณนา

สพฺพญฺเจตํ วตฺถุวเสน วุตฺตนฺติ ‘‘อคิลาเนน ภิกฺขุนา จตุมาสปจฺจยปวารณา สาทิตพฺพา อญฺญตฺร ปุนปวารณาย อญฺญตฺร นิจฺจปวารณายา’’ติ (ปาจิ. 306) เอตํ สพฺพํ สิกฺขาปทนิทานสงฺขาตสฺส วตฺถุโน วเสน วุตฺตํฯ ตตฺถ หิ มหานาเมน สกฺเกน ‘‘อิจฺฉามหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ จตุมาสํ เภสชฺเชน ปวาเรตุ’’นฺติอาทินา (ปาจิ. 303) อุสฺสนฺนุสฺสนฺเนน จ เภสชฺเชน จตุมาสํ ปุน นิจฺจํ ปวารณา กตา, ตสฺมา ภควตา ตสฺส วเสน เอวํ วุตฺตนฺติ วุตฺตํ โหติฯ อญฺญตฺร ปุนปวารณายาติ ยทิ ปุนปวารณา อตฺถิ, ตํ ฐเปตฺวาฯ อญฺญตฺร นิจฺจปวารณายาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ ยทิ ปน ตาปิ อตฺถิ, สาทิตพฺพาวาติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘อยํ ปเนตฺถ อตฺโถ’’ติอาทิฯ ตตฺถาติ ติสฺสํ ปวารณายํฯ เภสชฺเชหิ วา ปริจฺเฉโท กโต โหตีติ ‘‘สปฺปิ เตล’’นฺติ เอวมาทินา นามวเสน วา ‘‘ปตฺเถน นาฬิยา อาฬฺหเกนา’’ติอาทินา ปริมาณวเสน วา ‘‘เอตฺตกานิ วา เภสชฺชานิ วิญฺญาเปตพฺพานี’’ติ เภสชฺเชหิ ปริจฺเฉโท กโต โหติฯ นเภสชฺชกรณีเยติ มิสฺสกภตฺเตนาปิ เจ ยาเปตุํ สกฺโกติ, นเภสชฺชกรณียํ นาม โหติฯ อญฺญํ เภสชฺชนฺติ สปฺปินา ปวาริโต เตลํ, อาฬฺหเกน ปวาริโต โทณํฯ

ยถาภูตํ อาจิกฺขิตฺวาติ ‘‘อิเมหิ ตยา เภสชฺเชหิ ปวาริตมฺหา, อมฺหากญฺจ อิมินา จ อิมินา จ เภสชฺเชน อตฺโถ, ยาสุ ตยา รตฺตีสุ ปวาริตมฺหา, ตา รตฺติโย วีติวตฺตา, อมฺหากญฺจ เภสชฺเชน อตฺโถ’’ติ ยถาภูตํ อาโรเจตฺวาฯ เอวญฺจ วิญฺญาเปตุํ คิลาโนว ลภติ, น อิตโรฯ

มหานามสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อุยฺยุตฺตเสนาสิกฺขาปทวณฺณนา

จตุรงฺคินินฺติ หตฺถิอสฺสรถปตฺตีติ จตฺตาริ องฺคานิ เอติสฺสาติ จตุรงฺคินี, ตํ จตุรงฺคินิํฯ ‘‘ทฺวาทสปุริโส หตฺถี, ติปุริโส อสฺโส, จตุปุริโส รโถ, จตฺตาโร ปุริสา สรหตฺถา ปตฺตี’’ติ (ปาจิ. 314) อยํ ปจฺฉิมโกฏิยา จตุรงฺคสมนฺนาคตา เสนา นาม, อีทิสํ เสนนฺติ อตฺโถฯ ตํ ปน วิชหิตฺวาติ เกนจิ อนฺตริตา วา นินฺนํ โอรุฬฺหา วา น ทิสฺสติ, อิธ ฐตฺวาน สกฺกา ทฏฺฐุนฺติ ตํ ทสฺสนูปจารํ วิชหิตฺวา อญฺญํ ฐานํ คนฺตฺวาฯ

เสนาทสฺสนวตฺถุสฺมินฺติ เสนํ ทสฺสนาย คมนวตฺถุสฺมิํฯ อยเมว วา ปาโฐฯ