เมนู

8. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา

‘‘กาโร กรณํ กิริยาติ อตฺถโต เอก’’นฺติ เอเตน การสทฺทสฺส ภาวตฺถตํ ทสฺเสติฯ สมฺมา นิธานํ ฐปนํ สนฺนิธิ‘‘ปฏิคฺคเหตฺวา เอกรตฺตํ วีตินามิตสฺเสตํ นาม’’นฺติ อิมินา ปฏิคฺคเหตฺวา เอกรตฺตํ วีตินามิเต อิมสฺส ทุทฺโธตภาวํ ทสฺเสติฯ กิญฺจาปิ ยามกาลิกํ ขาทนียํ, โภชนียํ วา น โหติ, ‘‘อนาปตฺติ ยามกาลิกํ ยาเม นิทหิตฺวา ภุญฺชตี’’ติอาทิ วจนโต ปน ตตฺถาปิ ยามาติกฺกเม สนฺนิธิปจฺจยา ปาจิตฺติเยน ภวิตพฺพนฺติ ‘‘ยํ กิญฺจิ ยาวกาลิกํ วา ยามกาลิกํ วา’’ติ วุตฺตํฯ อิทานิ ทุทฺโธตภาวเมว วิภาเวตุํ ‘‘ยํ องฺคุลิยา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ยํ องฺคุลิยา ฆํสนฺตสฺส เลขา ปญฺญายตีติ ยํ ปตฺตํ โธตํ องฺคุลิยา ฆํสนฺตสฺส ปตฺเต องฺคุลิเลขา ปญฺญายติ, โส ปตฺโต ทุทฺโธโต โหตีติ อตฺโถฯ เตลวณฺณปตฺเต ปน องฺคุลิเลขา ปญฺญายติ, สา อพฺโพหาริกาฯ สฺเนโหติ เตลํฯ สนฺทิสฺสตีติ ยาคุยา อุปริ สนฺทิสฺสติฯ ตาทิเส ปตฺเตปีติ ปฏิคฺคหณํ อวิสฺสชฺชิตฺวา สยํ วา อญฺเญน วา โภชนํ นีหริตฺวา น สมฺมา โธเต ปตฺเตปิฯ ปุนทิวเส ภุญฺชนฺตสฺส ปาจิตฺติยนฺติ ปตฺเต ลคฺคํ อวิชหิตปฺปฏิคฺคหณํ โหตีติ ทุติยทิวเส ภุญฺชนฺตสฺส ปาจิตฺติยํฯ ปริจฺจตฺเต ปน ปตฺเต ปุนทิวเส ภุญฺชนฺตสฺส อนาปตฺติฯ

ยํ ปนาติ ยํ โภชนํ ปนฯ อปริจฺจตฺตเมว หีติ อนเปกฺขวิสฺสชฺชเนน วา อนุปสมฺปนฺนสฺส นิรเปกฺขทาเนน วา อปริจฺจตฺตเมวฯ กปฺปิย โภชนนฺติ อนฺตมโส เอกสิตฺถมตฺตมฺปิ กปฺปิยโภชนํฯ อกปฺปิเยสูติ อกปฺปิยมํเสสุฯ เสเสสูติ มนุสฺสมํสโต อวเสเสสุ หตฺถิอสฺสสุนขอหิสีหพฺยคฺฆทีปิอจฺฉตรจฺฉมํเสสุ เจว อปฺปฏิเวกฺขิเต อุทฺทิสฺสกตมํเส จฯ ปาฬิยํ ‘‘สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ อาหารตฺถาย ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติอาทินา (ปาจิ. 255) สนฺนิหิเตสุ สตฺตาหกาลิกยาวชีวิเกสุ ปุเรภตฺตมฺปิ อาหารตฺถาย อชฺโฌหรเณปิ ทุกฺกฏสฺส วุตฺตตฺตา ยามกาลิเกปิ อาหารตฺถาย อชฺโฌหรเณปิ วิสุํ ทุกฺกเฏนาปิ ภวิตพฺพนฺติ อาห ‘‘อาหารตฺถาย อชฺโฌหรโต ทุกฺกเฏน สทฺธิํ ปาจิตฺติย’’นฺติฯ สพฺพวิกปฺเปสูติ ‘‘กปฺปิยโภชนํ ภุญฺชนฺตสฺสา’’ติอาทินา วุตฺเตสุ สพฺเพสุ วิกปฺเปสุ อปรมฺปิ ปาจิตฺติยํ วฑฺฒติฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 253) – กปฺปิยโภชเน ทฺเว ปาจิตฺติยานิ, มนุสฺสมํเส ถุลฺลจฺจเยน สทฺธิํ ทฺเว ปาจิตฺติยานิ, อวเสเสสุ ปน อกปฺปิยมํเสสุ ทุกฺกเฏน สทฺธิํ ทฺเว ปาจิตฺติยานิฯ