เมนู

6. ทุติยปวารณาสิกฺขาปทวณฺณนา

สุตฺวา วาติ อญฺเญน วา เตเนว วา อาโรจิตํ สุตฺวาฯ ‘‘ภุตฺตสฺมิํ ปาจิตฺติย’’นฺติ (ปาจิ. 243) วุตฺตตฺตา โภชนปริโยสาเน ปาจิตฺติย’’นฺติ วุตฺตํฯ

ทุติยปวารณาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. วิกาลโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

วิกาเลติ เอตฺถ อรุณุคฺคมนโต ปฏฺฐาย ยาว มชฺฌนฺหิโก, อยํ พุทฺธาทีนํ อริยานํ อาจิณฺณสมาจิณฺโณ โภชนสฺส กาโล นามฯ ตทญฺโญ วิกาโล ‘‘วิคโต กาโล’’ติ กตฺวาฯ เตนาห ‘‘วิคเต กาเล’’ติอาทิฯ ฐิตมชฺฌนฺหิโกปิ (ปาจิ. อฏฺฐ. 248-249) กาลสงฺคหํ คจฺฉติฯ ตโต ปฏฺฐาย ปน ขาทิตุํ วา ภุญฺชิตุํ วา น สกฺกาฯ สหสา ปิวิตุํ สกฺกา ภเวยฺย, กุกฺกุจฺจเกน ปน น กาตพฺพํฯ กาลปริจฺเฉทชานนตฺถญฺจ กาลตฺถมฺโภ โยเชตพฺโพฯ กาลพฺภนฺตเรว ภตฺตกิจฺจํ กาตพฺพํฯ ‘‘ยํ กิญฺจิ…เป.… ขาทนียํ วา’’ติ อิมินา ยํ ตาว สกฺขลิโมทกาทิ ปุพฺพณฺณาปรณฺณมยํ, ตตฺถ วตฺตพฺพเมว นตฺถีติ ทสฺเสติฯ โภชนียํ นาม ปญฺจ โภชนานิฯ

สติ ปจฺจเยติ ปิปาสาทิการเณ วิชฺชมาเนฯ โรมฏฺฐกสฺสาติ โรมฏฺฐกสฺส ภิกฺขุโน อชฺโฌหริตฺวา อุคฺคิริตฺวา มุเขว ฐปิโต พหิ มุขทฺวารา วินิคฺคโต โภชนสฺส มคฺคา พหิ นิคฺคโต ‘‘โรมฏฺโฐ’’ติ ปวุจฺจติฯ อิธ ปน อชฺโฌหริตฺวา อุคฺคิริตฺวา มุเขว ฐปิโตติ อธิปฺเปโตฯ เตนาห ‘‘น จ, ภิกฺขเว’’ติอาทิฯ ฐเปตฺวา โรมฏฺฐกํ เสสานํ อาคตํ อุคฺคารํ มุเข สนฺธาเรตฺวา คิลนฺตานํ อาปตฺติฯ สเจ ปน อสนฺธาเรนฺตเมว ปรคลํ คจฺฉติ, วฏฺฏติฯ

วิกาลโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา

‘‘กาโร กรณํ กิริยาติ อตฺถโต เอก’’นฺติ เอเตน การสทฺทสฺส ภาวตฺถตํ ทสฺเสติฯ สมฺมา นิธานํ ฐปนํ สนฺนิธิ‘‘ปฏิคฺคเหตฺวา เอกรตฺตํ วีตินามิตสฺเสตํ นาม’’นฺติ อิมินา ปฏิคฺคเหตฺวา เอกรตฺตํ วีตินามิเต อิมสฺส ทุทฺโธตภาวํ ทสฺเสติฯ กิญฺจาปิ ยามกาลิกํ ขาทนียํ, โภชนียํ วา น โหติ, ‘‘อนาปตฺติ ยามกาลิกํ ยาเม นิทหิตฺวา ภุญฺชตี’’ติอาทิ วจนโต ปน ตตฺถาปิ ยามาติกฺกเม สนฺนิธิปจฺจยา ปาจิตฺติเยน ภวิตพฺพนฺติ ‘‘ยํ กิญฺจิ ยาวกาลิกํ วา ยามกาลิกํ วา’’ติ วุตฺตํฯ อิทานิ ทุทฺโธตภาวเมว วิภาเวตุํ ‘‘ยํ องฺคุลิยา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ยํ องฺคุลิยา ฆํสนฺตสฺส เลขา ปญฺญายตีติ ยํ ปตฺตํ โธตํ องฺคุลิยา ฆํสนฺตสฺส ปตฺเต องฺคุลิเลขา ปญฺญายติ, โส ปตฺโต ทุทฺโธโต โหตีติ อตฺโถฯ เตลวณฺณปตฺเต ปน องฺคุลิเลขา ปญฺญายติ, สา อพฺโพหาริกาฯ สฺเนโหติ เตลํฯ สนฺทิสฺสตีติ ยาคุยา อุปริ สนฺทิสฺสติฯ ตาทิเส ปตฺเตปีติ ปฏิคฺคหณํ อวิสฺสชฺชิตฺวา สยํ วา อญฺเญน วา โภชนํ นีหริตฺวา น สมฺมา โธเต ปตฺเตปิฯ ปุนทิวเส ภุญฺชนฺตสฺส ปาจิตฺติยนฺติ ปตฺเต ลคฺคํ อวิชหิตปฺปฏิคฺคหณํ โหตีติ ทุติยทิวเส ภุญฺชนฺตสฺส ปาจิตฺติยํฯ ปริจฺจตฺเต ปน ปตฺเต ปุนทิวเส ภุญฺชนฺตสฺส อนาปตฺติฯ

ยํ ปนาติ ยํ โภชนํ ปนฯ อปริจฺจตฺตเมว หีติ อนเปกฺขวิสฺสชฺชเนน วา อนุปสมฺปนฺนสฺส นิรเปกฺขทาเนน วา อปริจฺจตฺตเมวฯ กปฺปิย โภชนนฺติ อนฺตมโส เอกสิตฺถมตฺตมฺปิ กปฺปิยโภชนํฯ อกปฺปิเยสูติ อกปฺปิยมํเสสุฯ เสเสสูติ มนุสฺสมํสโต อวเสเสสุ หตฺถิอสฺสสุนขอหิสีหพฺยคฺฆทีปิอจฺฉตรจฺฉมํเสสุ เจว อปฺปฏิเวกฺขิเต อุทฺทิสฺสกตมํเส จฯ ปาฬิยํ ‘‘สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ อาหารตฺถาย ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติอาทินา (ปาจิ. 255) สนฺนิหิเตสุ สตฺตาหกาลิกยาวชีวิเกสุ ปุเรภตฺตมฺปิ อาหารตฺถาย อชฺโฌหรเณปิ ทุกฺกฏสฺส วุตฺตตฺตา ยามกาลิเกปิ อาหารตฺถาย อชฺโฌหรเณปิ วิสุํ ทุกฺกเฏนาปิ ภวิตพฺพนฺติ อาห ‘‘อาหารตฺถาย อชฺโฌหรโต ทุกฺกเฏน สทฺธิํ ปาจิตฺติย’’นฺติฯ สพฺพวิกปฺเปสูติ ‘‘กปฺปิยโภชนํ ภุญฺชนฺตสฺสา’’ติอาทินา วุตฺเตสุ สพฺเพสุ วิกปฺเปสุ อปรมฺปิ ปาจิตฺติยํ วฑฺฒติฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 253) – กปฺปิยโภชเน ทฺเว ปาจิตฺติยานิ, มนุสฺสมํเส ถุลฺลจฺจเยน สทฺธิํ ทฺเว ปาจิตฺติยานิ, อวเสเสสุ ปน อกปฺปิยมํเสสุ ทุกฺกเฏน สทฺธิํ ทฺเว ปาจิตฺติยานิฯ