‘‘นิจฺจภตฺตํ คณฺหถา’’ติ วทนฺติ , พหูนมฺปิ เอกโต คณฺหิตุํ วฏฺฏติฯ สลากภตฺตาทีสุปิ เอเสว นโยฯ

คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ปรมฺปรโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

คณโภชเน วุตฺตนเยเนวาติ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘ตุมฺเห, ภนฺเต, โอทเนน นิมนฺเตมิ, โอทนํ เม คณฺหถา’’ติอาทินา (ปาจิ. อฏฺฐ. 217-218) นเยน เยน เกนจิ เววจเนน วา ภาสนฺตเรน วา ปญฺจนฺนํ โภชนานํ อญฺญตรสฺส นามํ คเหตฺวา นิมนฺเตตีติ วุตฺเตเนว นเยน ฯ นิมนฺติตสฺสาติ อกปฺปิยนิมนฺตเนน นิมนฺติตสฺสฯ อวิกปฺเปตฺวาติ สมฺมุขาสมฺมุขวเสน อวิกปฺเปตฺวา, อปริจฺจชิตฺวาติ อตฺโถฯ อยญฺหิ ภตฺตวิกปฺปนา นาม สมฺมุขาปรมฺมุขาปิ วฏฺฏติฯ เตนาห ‘‘โย ภิกฺขุ ปญฺจสุ สหธมฺมิเกสู’’ติอาทิฯ

อญฺญตฺร นิมนฺตนโภชนวตฺถุสฺมินฺติ อญฺญตฺร ปฐมํ นิมนฺติตา หุตฺวา อญฺญสฺมิํ นิมนฺตเน ภุญฺชนวตฺถุสฺมิํฯ ยทิ ติวิธา อนุปญฺญตฺติ, อถ กสฺมา ปริวาเร ‘‘จตสฺโส อนุปญฺญตฺติโย’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ปริวาเร ปนา’’ติอาทิฯ วิกปฺปนมฺปิ คเหตฺวาติ วิกปฺปนานุชานนมฺปิ อนุปญฺญตฺติสมานนฺติ อนุปญฺญตฺติภาเวน คเหตฺวาฯ เอกสํสฏฺฐานีติ เอกสฺมิํ มิสฺสิตานิฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 229) – ทฺเว ตีณิ กุลานิ นิมนฺเตตฺวา เอกสฺมิํ ฐาเน นิสีทาเปตฺวา อิโต จิโต จ อาหริตฺวา ภตฺตํ อากิรนฺติ, สูปพฺยญฺชนํ อากิรนฺติ, เอกมิสฺสกํ โหติ, เอตฺถ อนาปตฺตีติฯ สเจ ปน มูลนิมนฺตนํ เหฏฺฐา โหติ, ปจฺฉิมํ ปจฺฉิมํ อุปริ, ตํ อุปริโต ปฏฺฐาย ภุญฺชนฺตสฺส อาปตฺติฯ หตฺถํ ปน อนฺโต ปเวเสตฺวา ปฐมนิมนฺตนโต เอกมฺปิ กพฬํ อุทฺธริตฺวา ภุตฺตกาลโต ปฏฺฐาย ยถา ตถา วา ภุญฺชนฺตสฺส อนาปตฺติฯ ทฺเว ตีณิ นิมนฺตนานิ เอกโต วา กตฺวา ภุญฺชตีติ ทฺเว ตีณิ นิมนฺตนานิ เอกโต ปกฺขิปิตฺวา มิสฺเสตฺวา เอกํ กตฺวา ภุญฺชตีติ อตฺโถฯ ‘‘สกเลน คาเมน วา’’ติอาทีสุ สกเลน คาเมน เอกโต หุตฺวา นิมนฺติตสฺเสว ยตฺถ กตฺถจิ ภุญฺชโต อนาปตฺติฯ ปูเคปิ เอเสว นโยฯ

นิมนฺติยมาโน วา ‘‘ภิกฺขํ คเหสฺสามี’’ติ วทตีติ ‘‘ภตฺตํ คณฺหา’’ติ นิมนฺติยมาโน ‘‘น มยฺหํ ตว ภตฺเตน อตฺโถ, ภิกฺขํ คเหสฺสามี’’ติ ภณติฯ กิริยากิริยนฺติ เอตฺถ โภชนํ กิริยํ, อวิกปฺปนํ อกิริยํฯ

ปรมฺปรโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา

ปเหณกตฺถายาติ ปณฺณาการตฺถายฯ ปาเถยฺยตฺถายาติ มคฺคํ คจฺฉนฺตานํ อนฺตรามคฺคตฺถายฯ สตฺตูติ พทฺธสตฺตุ, อพทฺธสตฺตุ จฯ ทฺวตฺติปตฺตปูเร ปฏิคฺคเหตฺวาติ มุขวฏฺฏิยา เหฏฺฐิมเลขาย สมํ ปูเร ทฺวตฺติปตฺตปูเร คเหตฺวาติ อตฺโถฯ อิมสฺส จตฺถสฺส เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว ปากฏตฺตา ตตฺถ กตฺตพฺพปฺปการเมว ทสฺเสตุํ ‘‘เอตฺถา’’ติอาทิมาหฯ เสสนฺติ ตโต เอกปตฺตโต อญฺญํ ปตฺตํฯ สเจ ตโย ปตฺตปูรา คหิตา ทฺเว, สเจ ทฺเว คหิตา, เอกนฺติ วุตฺตํ โหติฯ

คมเน วา ปฏิปฺปสฺสทฺเธติ อนฺตรามคฺเค อุปทฺทวํ ทิสฺวา, อนตฺถิกตาย วา ‘‘มยํ อิทานิ น เปสิสฺสาม น คมิสฺสามา’’ติ เอวํ คมเน อุปจฺฉินฺเน เทนฺตานนฺติ อตฺโถฯ

กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปฐมปวารณาสิกฺขาปทวณฺณนา

ภุตฺตวาติ กตภตฺตกิจฺโจฯ สาสปมตฺตมฺปิ อชฺโฌหริตนฺติ เอวํ ปริตฺตมฺปิ โภชนํ สงฺขาทิตฺวา วา อสงฺขาทิตฺวา วา คิลิตํฯ ปวาริโตติ ปฏิกฺเขปิโตฯ โย หิ ภุญฺชนฺโต ปริเวสเกน อุปนีตํ โภชนํ อนิจฺฉนฺโต ปฏิกฺขิปติ, โส เตน ปวาริโต ปฏิกฺขิปิโต นาม โหติฯ พฺยญฺชนํ ปน อนาทิยิตฺวา อตฺถมตฺตเมว ทสฺเสตุํ ‘‘กตปฺปวารโณ กตปฺปฏิกฺเขโปติ อตฺโถ’’ติ วุตฺตํฯ โสปิ จ ปฏิกฺเขโป ยสฺมา น ปฏิกฺเขปมตฺเตน, อถ โข ปญฺจงฺควเสนฯ เตนสฺส ปทภาชเน ‘‘อสนํ ปญฺญายตี’’ติอาทิ (ปาจิ. 239) วุตฺตํฯ