2. คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

คณโภชเนติ คเณน ลทฺธตฺตา คณสฺส สนฺตเก โภชเนฯ เตนาห ‘‘คณสฺส โภชเน’’ติฯ นนุ เจตฺถ ‘‘คณสฺส โภชเน’’ติ วุจฺจติ, โส จ โข คโณ ‘‘กตฺถจิ ทฺวีหิ, กตฺถจิ ตีหี’’ติอาทินา อเนกธา อธิปฺเปโต, อิธ กติหีติ อาห ‘‘อิธ จา’’ติอาทิฯ ตํ ปเนตํ คณโภชนํ ทฺวีหิ ปกาเรหิ ปสวติ นิมนฺตนโต วา วิญฺญตฺติโต วาติ อาห ‘‘เตสํ นิมนฺตนโต วา’’ติอาทิฯ ตตฺถ นิมนฺตนโต วาติ อกปฺปิยนิมนฺตนโต วาฯ โอทนาทีนํ ปญฺจนฺนนฺติ โอทนสตฺตุกุมฺมาสมจฺฉมํสานํ ปญฺจนฺนํฯ

‘‘โอทเนน นิมนฺเตมิ, โอทนํ เม คณฺหถา’’ติอาทินา นเยน เยน เกนจิ เววจเนน วา ภาสนฺตเรน วา ปญฺจนฺนํ โภชนานํ นามํ คเหตฺวา นิมนฺเตตีติ สมฺพนฺโธฯ จตฺตาโรติ เอกฏฺฐาเน วา นานาฏฺฐาเนสุ วา ฐิเต จตฺตาโร ภิกฺขูฯ ลกฺขณวจนญฺเจตํ, ตสฺมา จตฺตาโร วา ตโต วา อธิเก ภิกฺขูติ อตฺโถฯ เววจเนน วาติ ภตฺตอนฺนาทิปริยายสทฺเทน วาฯ ภาสนฺตเรน วาติ อนฺธทมิฬาทิภาสนฺตเรน วาฯ ปญฺจนฺนํ โภชนานํ นามํ คเหตฺวาติ ปญฺจนฺนํ โภชนานํ อญฺญตรสฺส นามํ คเหตฺวาฯ โอทเนน นิมนฺเตมีติ ตุมฺเห ภนฺเต โอทเนน นิมนฺเตมิฯ อาทิสทฺเทน ‘‘อากงฺขถ โอโลเกถ อธิวาเสถ ปฏิมาเนถ, สตฺตุนา นิมนฺเตมิ, สตฺตุํ เม คณฺหถ อากงฺขถ โอโลเกถ อธิวาเสถ ปฏิมาเนถา’’ติอาทีนํ (ปาจิ. อฏฺฐ. 217-218) คหณํฯ เอกโต วาติ เอกตฺถ ฐิเต วา นิสินฺเน วา ภิกฺขู ทิสฺวา ‘‘ตุมฺเห, ภนฺเต, โอทเนน นิมนฺเตมี’’ติอาทินา เอวํ เอกโต นิมนฺติตาฯ นานาโต วา นิมนฺติตาติ จตฺตาริ ปริเวณานิ วา วิหาเร วา คนฺตฺวา นานาโต วา นิมนฺติตาฯ เอกฏฺฐาเน ฐิเตสุเยว วา เอโก ปุตฺเตน, เอโก ปิตราติ เอวมฺปิ นิมนฺติตา นานาโตเยว นิมนฺติตา นาม โหนฺติฯ เอกโต คณฺหนฺติติ อญฺญมญฺญสฺส ทฺวาทสหตฺถูปจาเร ฐิตา คณฺหนฺติฯ

กสฺมา ปน นานาโต ภุตฺเตปิ คณโภชนํ โหตีติ อาห ‘‘ปฏิคฺคหณเมว เหตฺถ ปมาณ’’นฺติฯ

ยทิ เอวํ อถ กสฺมา ปาฬิยํ ‘‘คณโภชนํ นาม ยตฺถ จตฺตาโร ภิกฺขู ปญฺจนฺนํ โภชนานํ อญฺญตเรน โภชเนน นิมนฺติตา ภุญฺชนฺติ, เอตํ คณโภชนํ นามา’’ติ (ปาจิ. 218) วุตฺตํ? ตํ ปฏิคฺคหณนิยมนตฺถเมว ฯ น หิ อปฺปฏิคฺคหิตกํ ภิกฺขู ภุญฺชนฺตีติ ‘‘ภุญฺชนฺตี’’ติ ปทํ ปฏิคฺคหณนิยมวจนํ โหติฯ เอกโต วา นานาโต วา วิญฺญาเปตฺวาติ จตฺตาโร ภิกฺขู เอกโต ฐิตา วา นิสินฺนา วา อุปาสกํ ทิสฺวา ‘‘อมฺหากํ จตุนฺนมฺปิ ภตฺตํ เทหี’’ติ วา ปาเฏกฺกํ ปวิสิตฺวา ‘‘มยฺหํ ภตฺตํ เทหิ, มยฺหํ ภตฺตํ เทหี’’ติ วา เอกโต วา นานาโต วา วิญฺญาเปตฺวาฯ ตสฺส ทุวิธสฺสาปีติ ยญฺจ นิมนฺตนโต ลทฺธํ คณโภชนํ, ยญฺจ วิญฺญตฺติโต ลทฺธํ, ตสฺส ทุวิธสฺสาปิ คณโภชนสฺสฯ เอวํ ปฏิคฺคหเณติ เอกโต ปฏิคฺคหเณฯ

ปาทานมฺปิ ผลิตตฺตาติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 217-218) อนฺตมโส ปาทานมฺปิ ยถา มหาจมฺมสฺส ปรโต มํสํ ทิสฺสติ, เอวํ ผลิตตฺตาฯ น สกฺกา ปิณฺฑาย จริตุนฺติ วาลิกาย วา สกฺขราย วา ผุฏฺฐมตฺเต ทุกฺขุปฺปตฺติโต อนฺโตคาเม ปิณฺฑาย จริตุํ น สกฺโกติฯ จีวเร กริยมาเนติ สาฏกญฺจ สุตฺตญฺจ ลภิตฺวา จีวเร กริยมาเนฯ ยํ กิญฺจิ จีวเร กตฺตพฺพกมฺมนฺติ จีวรวิจารณฉินฺทนโมฆสุตฺตาโรปนาทิ ยํ กิญฺจิ จีวเร กตฺตพฺพํ กมฺมํ, อนฺตมโส สูจิเวธนมฺปีติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘อทฺธโยชนมฺปี’’ติอาทิ อวกํสโต วุตฺตํฯ โย ปน ทูรํ คนฺตุกาโม, ตตฺถ วตฺตพฺพเมว นตฺถิ, คจฺฉนฺโต อทฺธโยชนพฺภนฺตเร คาวุเตปิ ภุญฺชิตุํ ลภติ, คโต ปน เอกทิวสํฯ ยทา นาวํ อภิรุหิตุกาโม วา โหติ อารุฬฺโห วา โอรุฬฺโห วา, อยํ นาวาภิรุหนสมโย นามาติ อาห ‘‘นาวาภิรุหนสมเยปิ เอเสว นโย’’ติฯ อยํ ปน วิเสโส – อภิรุฬฺเหน อิจฺฉิตฏฺฐานํ คนฺตฺวาปิ ยาว น โอโรหติ, ตาว ภุญฺชิตพฺพํฯ จตฺตาโร ภิกฺขูติ อนฺติมปริจฺเฉโทฯ ยตฺถ ปน สตํ วา สหสฺสํ วา สนฺนิปติตํ, ตตฺถ วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ ตสฺมา ตาทิเส กาเล ‘‘มหาสมโย’’ติ อธิฏฺฐหิตฺวา ภุญฺชิตพฺพํฯ โย โกจิ ปพฺพชิโตติ สหธมฺมิเกสุ วา ติตฺถิเยสุ วา อญฺญตโรฯ

เย จ ทฺเว ตโย เอกโต คณฺหนฺตีติ เยปิ อกปฺปิยนิมนฺตนํ สาทิยิตฺวา ทฺเว วา ตโย วา เอกโต คณฺหนฺติ, เตสมฺปิ อนาปตฺติฯ ปณีตโภชนสูโปทนวิญฺญตฺตีหิ ปน อาปตฺติเยวาติ วทนฺติ, อุปปริกฺขิตพฺพํฯ นิจฺจภตฺตาทีสูติ นิจฺจภตฺเต สลากภตฺเต ปกฺขิเก อุโปสถิเก ปาฏิปทิเกฯ ตตฺถ นิจฺจภตฺตนฺติ ธุวภตฺตํ วุจฺจติฯ

‘‘นิจฺจภตฺตํ คณฺหถา’’ติ วทนฺติ , พหูนมฺปิ เอกโต คณฺหิตุํ วฏฺฏติฯ สลากภตฺตาทีสุปิ เอเสว นโยฯ

คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ปรมฺปรโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

คณโภชเน วุตฺตนเยเนวาติ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘ตุมฺเห, ภนฺเต, โอทเนน นิมนฺเตมิ, โอทนํ เม คณฺหถา’’ติอาทินา (ปาจิ. อฏฺฐ. 217-218) นเยน เยน เกนจิ เววจเนน วา ภาสนฺตเรน วา ปญฺจนฺนํ โภชนานํ อญฺญตรสฺส นามํ คเหตฺวา นิมนฺเตตีติ วุตฺเตเนว นเยน ฯ นิมนฺติตสฺสาติ อกปฺปิยนิมนฺตเนน นิมนฺติตสฺสฯ อวิกปฺเปตฺวาติ สมฺมุขาสมฺมุขวเสน อวิกปฺเปตฺวา, อปริจฺจชิตฺวาติ อตฺโถฯ อยญฺหิ ภตฺตวิกปฺปนา นาม สมฺมุขาปรมฺมุขาปิ วฏฺฏติฯ เตนาห ‘‘โย ภิกฺขุ ปญฺจสุ สหธมฺมิเกสู’’ติอาทิฯ

อญฺญตฺร นิมนฺตนโภชนวตฺถุสฺมินฺติ อญฺญตฺร ปฐมํ นิมนฺติตา หุตฺวา อญฺญสฺมิํ นิมนฺตเน ภุญฺชนวตฺถุสฺมิํฯ ยทิ ติวิธา อนุปญฺญตฺติ, อถ กสฺมา ปริวาเร ‘‘จตสฺโส อนุปญฺญตฺติโย’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ปริวาเร ปนา’’ติอาทิฯ วิกปฺปนมฺปิ คเหตฺวาติ วิกปฺปนานุชานนมฺปิ อนุปญฺญตฺติสมานนฺติ อนุปญฺญตฺติภาเวน คเหตฺวาฯ เอกสํสฏฺฐานีติ เอกสฺมิํ มิสฺสิตานิฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 229) – ทฺเว ตีณิ กุลานิ นิมนฺเตตฺวา เอกสฺมิํ ฐาเน นิสีทาเปตฺวา อิโต จิโต จ อาหริตฺวา ภตฺตํ อากิรนฺติ, สูปพฺยญฺชนํ อากิรนฺติ, เอกมิสฺสกํ โหติ, เอตฺถ อนาปตฺตีติฯ สเจ ปน มูลนิมนฺตนํ เหฏฺฐา โหติ, ปจฺฉิมํ ปจฺฉิมํ อุปริ, ตํ อุปริโต ปฏฺฐาย ภุญฺชนฺตสฺส อาปตฺติฯ หตฺถํ ปน อนฺโต ปเวเสตฺวา ปฐมนิมนฺตนโต เอกมฺปิ กพฬํ อุทฺธริตฺวา ภุตฺตกาลโต ปฏฺฐาย ยถา ตถา วา ภุญฺชนฺตสฺส อนาปตฺติฯ ทฺเว ตีณิ นิมนฺตนานิ เอกโต วา กตฺวา ภุญฺชตีติ ทฺเว ตีณิ นิมนฺตนานิ เอกโต ปกฺขิปิตฺวา มิสฺเสตฺวา เอกํ กตฺวา ภุญฺชตีติ อตฺโถฯ ‘‘สกเลน คาเมน วา’’ติอาทีสุ สกเลน คาเมน เอกโต หุตฺวา นิมนฺติตสฺเสว ยตฺถ กตฺถจิ ภุญฺชโต อนาปตฺติฯ ปูเคปิ เอเสว นโยฯ