1. โอวาทสิกฺขาปทวณฺณนา

อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตสฺสาติ ‘‘สีลวา โหตี’’ติอาทีหิ (ปาจิ. 147) อฏฺฐหิ องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺสฯ อนุญฺญาตาติ อิมสฺส สิกฺขาปทสฺส นิทาเน อนุญฺญาตา ฯ ‘‘วสฺสสตูปสมฺปนฺนายา’’ติอาทิ วกฺขมานอฏฺฐครุธมฺมทสฺสนํฯ ตตฺถ สามีจิกมฺมนฺติ มคฺคสมฺปทานพีชนปานียาปุจฺฉนาทิกํ อนุจฺฉวิกํ วตฺตํฯ อาทิสทฺเทน –

‘‘น ภิกฺขุนิยา อภิกฺขุเก อาวาเส วสฺสํ วสิตพฺพํ, อนฺวทฺธมาสํ ภิกฺขุนิยา ภิกฺขุสงฺฆโต ทฺเว ธมฺมา ปจฺจาสีสิตพฺพา อุโปสถปุจฺฉกญฺจ โอวาทูปสงฺกมนญฺจ, วสฺสํวุฏฺฐาย ภิกฺขุนิยา อุภโตสงฺเฆ ตีหิ ฐาเนหิ ปวาเรตพฺพํ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, ครุธมฺมํ อชฺฌาปนฺนาย ภิกฺขุนิยา อุภโตสงฺเฆ ปกฺขมานตฺตํ จริตพฺพํ, ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย สิกฺขมานาย อุภโตสงฺเฆ อุปสมฺปทา ปริเยสิตพฺพา, น ภิกฺขุนิยา เกนจิ ปริยาเยน ภิกฺขุ อกฺโกสิตพฺโพ ปริภาสิตพฺโพ, อชฺชตคฺเค โอวโฏ ภิกฺขุนีนํ ภิกฺขูสุ วจนปโถ, อโนวโฏ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีสุ วจนปโถ’’ติ (จูฬว. 403; อ. นิ. 8.51) –

อิเม สตฺต ธมฺเม สงฺคณฺหาติฯ ครุธมฺเมติ ครุเก ธมฺเมฯ เต หิ คารวํ กตฺวา ภิกฺขุนีหิ สมฺปฏิจฺฉิตพฺพตฺตา ‘‘ครุธมฺมา’’ติ วุจฺจนฺติฯ

อญฺเญน วา ธมฺเมนาติ ฐเปตฺวา อฏฺฐ ครุธมฺเม อญฺเญน เยน เกนจิ ธมฺเมนฯ ภิกฺขุนีสุ อุปสมฺปนฺนมตฺตํ วา โอวทโตติ ภิกฺขุนีสุ อุปสมฺปนฺนมตฺตํ ครุธมฺเมน โอวทโต วาฯ ภิกฺขูนํ สนฺติเก อุปสมฺปนฺนาย ยถาวตฺถุกเมวฯ ‘‘อธมฺมกมฺเม’’ติอาทีสุ ภิกฺขุโนวาทสมฺมุติกมฺมํ ‘‘กมฺม’’นฺติ เวทิตพฺพนฺติ อาห ‘‘สมฺมตสฺสาปี’’ติอาทิฯ วคฺเค ภิกฺขุนิสงฺเฆ โอวทโต ติกปาจิตฺติยนฺติ วคฺเค ภิกฺขุนิสงฺเฆ โอวทโต วคฺคสญฺญิเวมติกสมคฺคสญฺญีนํ วเสน ตีณิ ปาจิตฺติยานิฯ ตถา เวมติกสฺส จาติ อธมฺมกมฺเม เวมติกสฺส จ วคฺเค ภิกฺขุนิสงฺเฆ โอวทโต ติกปาจิตฺติยนฺติ อตฺโถฯ เอส นโย ธมฺมกมฺมสญฺญิโน จาติ เอตฺถาปิฯ ยถา จ วคฺเค ภิกฺขุนิสงฺเฆ โอวทโต นว ปาจิตฺติยานิ, เอวํ อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสญฺญิโน สมคฺเค ภิกฺขุนิสงฺเฆ โอวทโต ตสฺมิํ สงฺเฆ วคฺคสญฺญิเวมติกสมคฺคสญฺญีนํ วเสน ติกปาจิตฺติยํ, ตถา เวมติกสฺส จ ธมฺมกมฺมสญฺญิโน จาติ นว ปาจิตฺติยานิฯ เตนาห ‘‘สมคฺเคปิ ภิกฺขุนิสงฺเฆ นวา’’ติอาทิฯ

ธมฺมกมฺเม ปน อธมฺมกมฺมสญฺญิโน วคฺคํ ภิกฺขุนิสงฺฆํ โอวทโต ติกทุกฺกฏํ, ตถา เวมติกสฺส, ธมฺมกมฺมสญฺญิโน จาติ นว ทุกฺกฏานิฯ สมคฺคํ ปน ภิกฺขุนิสงฺฆํ โอวทโต อฏฺฐาติ สตฺตรส ทุกฺกฏานิฯ เตนาห ‘‘สเจ ปนา’’ติอาทิฯ อญฺญํ ธมฺมนฺติ อญฺญํ สุตฺตนฺตํ วา อภิธมฺมํ วาฯ ‘‘สมคฺคามฺหายฺยา’’ติ วจเนน หิ โอวาทํ ปจฺจาสีสนฺติฯ ตสฺมา ฐเปตฺวา โอวาทํ อญฺญํ ธมฺมํ ภณนฺตสฺส ทุกฺกฏํฯ โอวาทญฺจ อนิยฺยาเตตฺวาติ ‘‘เอโส ภคินิ โอวาโท’’ติ อวตฺวาฯ ปริปุจฺฉํ เทตีติ ตสฺสาเยว ปคุณาย ครุธมฺมปาฬิยา อตฺถํ ภณติฯ โอสาเรหีติ อุจฺจาเรหิ, กเถหีติ อตฺโถฯ โอสาเรตีติ อฏฺฐครุธมฺมปาฬิํ วทติฯ ปญฺหํ ปุฏฺโฐติ ครุธมฺมนิสฺสิตํ วา ขนฺธาทินิสฺสิตํ วา ปญฺหํ ภิกฺขุนิยา ปุฏฺโฐฯ

โอวาทสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อตฺถงฺคตสิกฺขาปทวณฺณนา

เอกโตอุปสมฺปนฺนนฺติ ภิกฺขุนิสงฺเฆ อุปสมฺปนฺนมตฺตํฯ อิโต ปรมฺปิ จ ยตฺถ ยตฺถ ‘‘เอกโตอุปสมฺปนฺน’’นฺติ วุจฺจติ, สพฺพตฺถ อยเมว อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

อตฺถงฺคตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ภิกฺขุนุปสฺสยสิกฺขาปทวณฺณนา

สํวาสายาติ อุโปสถาทิอตฺถํฯ อิตรนฺติ อุภโตสงฺเฆ อุปสมฺปนฺนํฯ

ภิกฺขุนุปสฺสยสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. อามิสสิกฺขาปทวณฺณนา

ตณฺหาทิฏฺฐีหิ อามสิตพฺพโต อามิสํ, จีวราทิ, อามิสเมว เหตุ อามิสเหตุฯ เตนาห ‘‘จีวราทีนํ อญฺญตรเหตู’’ติฯ อาทิสทฺเทน ปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยสกฺการครุการมานนวนฺทนปูชนานํ คหณํฯ อวณฺณกามตายาติ อยสกามตาเยวฯ