เมนู

1. มุสาวาทสิกฺขาปทวณฺณนา

สมฺปชานมุสาวาเทติ เอตฺถ มุสาติ อภูตํ อตจฺฉํ วตฺถุ, วาโทติ ตสฺส ภูตโต ตจฺฉโต วิญฺญาปนํ, สมฺปชานสฺส มุสาวาโท สมฺปชานมุสาวาโท, ตสฺมิํ สมฺปชานมุสาวาเทติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘ปุพฺเพ’’ติอาทิฯ โส จ ปน มุสาวาโท ปุพฺพภาคกฺขเณ, ตงฺขเณ จ วิชานนฺตสฺส โหติ ‘‘ปุพฺเพวสฺส โหติ ‘มุสา ภณิสฺส’นฺติ, ภณนฺตสฺส โหติ ‘มุสา ภณามี’’’ติ (ปาจิ. 4) วุตฺตตฺตาติ อาห ‘‘ปุพฺเพปิ ชานิตฺวา วจนกฺขเณปิ ชานนฺตสฺสา’’ติฯ เอตญฺหิ ทฺวยํ องฺคภูตํ, อิตรํ ปน โหตุ วา, มา วา, อการณเมตํฯ นนุ เจตํ ภณนเมว ญายตีติ อาห ‘‘ภณนญฺจ นามา’’ติอาทิฯ อภูตสฺสาติ อตจฺฉสฺสฯ

หตฺถกํ สกฺยปุตฺตนฺติ เอตฺถ หตฺถโกติ ตสฺส เถรสฺส นามํฯ สกฺยานํ ปุตฺโตติ สกฺยปุตฺโตฯ พุทฺธกาเล กิร สกฺยกุลโต อสีติ ปุริสสหสฺสานิ ปพฺพชิํสุ, เตสํ โส อญฺญตโรฯ อวชานิตฺวา ปฏิชานนาทิวตฺถุสฺมินฺติ เอตฺถ อวชานิตฺวา ปฏิชานนํ นาม ติตฺถิเยหิ สทฺธิํ กเถนฺโต อตฺตโน วาเท กญฺจิ โทสํ สลฺลกฺเขนฺโต ‘‘นายํ มม วาโท’’ติ อวชานิตฺวา ปุน กเถนฺโต กเถนฺโต นิทฺโทสตํ สลฺลกฺเขตฺวา ‘‘มเมว อยํ วาโท’’ติ ปฏิชานาติฯ อาทิสทฺเทน ปฏิชานิตฺวา อวชานนํ, อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรณํ, สมฺปชานมุสาภาสนํ, สงฺเกตํ กตฺวา วิสํวาทกรณญฺจ สงฺคณฺหาติฯ อิทานิ อาปตฺติเภททสฺสนตฺถํ ‘‘อุตฺตริมนุสฺสธมฺมาโรจนตฺถ’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ

อนุปธาเรตฺวา สหสา ภณนฺตสฺสาติ อวีมํสิตฺวา เวเคน ทิฏฺฐมฺปิ ‘‘อทิฏฺฐํ เม’’ติอาทินา ภณนฺตสฺส ‘‘อญฺญํ ภณิสฺสามี’’ติ อญฺญํ ภณนฺตสฺสาติ โย มนฺทตฺตา โมมูหตฺตา ปกฺขลนฺโต ‘‘จีวร’’นฺติ วตฺตพฺเพ ‘‘จีร’’นฺติอาทีนิ ภณติ, อยํ ‘‘อญฺญํ ภณิสฺสามี’’ติ อญฺญํ ภณติ นามฯ

โย ปน สามเณเรน ‘‘อปิ, ภนฺเต, มยฺหํ อุปชฺฌายํ ปสฺสิตฺถา’’ติ วุตฺโต เกฬิํ กุรุมาโน ‘‘ตว อุปชฺฌาโย ทารุสกฏํ โยเชตฺวา คโต ภวิสฺสตี’’ติ วา สิงฺคาลสทฺทํ สุตฺวา ‘‘กสฺสายํ สทฺโท’’ติ วุตฺโต ‘‘มาตุยา เต ยาเนน คจฺฉนฺติยา กทฺทเม ลคฺคจกฺกํ อุทฺธรนฺตานํ อยํ สทฺโท’’ติ วา เอวํ เนว ทวา, น รวา อญฺญํ ภณติ, โส อาปตฺติํ อาปชฺชติเยวฯ อญฺญา ปูรณกถา นาม โหติ – เอโก คาเม โถกํ เตลํ ลภิตฺวา วิหารํ อาคโต สามเณรํ ภณติ ‘‘ตฺวํ อชฺช กุหิํ คโต, คาโม เอกเตโล อโหสี’’ติ วา, ปจฺฉิกาย ฐปิตํ ปูวขณฺฑํ ลภิตฺวา ‘‘อชฺช คาเม ปจฺฉิกาหิ ปูเว จาเรสุ’’นฺติ วา, อยํ มุสาวาโทว โหติฯ วิสํวาทนปุเรกฺขารตาติ วิสํ วาเทนฺติ เอเตนาติ วิสํวาทนํ, วญฺจนาธิปฺปายวสปฺปวตฺตํ จิตฺตํ, ตสฺส ปุเรกฺขารตา วิสํวาทนปุเรกฺขารตา, วิสํวาทนจิตฺตสฺส ปุรโต กรณนฺติ อตฺโถฯ

มุสาวาทสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. โอมสวาทสิกฺขาปทวณฺณนา

โอมสวาเทติ ขุํสนครหณวจเนฯ ยสฺมา ปน ตํ เนว กณฺณสุขํ, น หทยสุขํ, ตสฺมา เตน กณฺณญฺเจว หทยญฺจ วิชฺฌตีติ อาห ‘‘โอวิชฺฌนวจเน’’ติ, ชาติอาทีหิ ฆเฏตฺวา วจเนติ วุตฺตํ โหติฯ เตนาห ‘‘ชาตินามา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ชาติ นาม พฺราหฺมณาทิ อุกฺกฏฺฐา เจว จณฺฑาลาทิ หีนา จ ชาติฯ นามํ นาม อวกณฺณกาทิ หีนญฺเจว พุทฺธรกฺขิตาทิ อุกฺกฏฺฐญฺจ นามํฯ โคตฺตํ นาม โกสิยาทิ หีนญฺเจว โคตมาทิ อุกฺกฏฺฐญฺจ โคตฺตํฯ กมฺมํ นาม ปุปฺผฉฑฺฑกาทิ หีนญฺเจว กสิวณิชฺชาทิ อุกฺกฏฺฐญฺจ กมฺมํฯ สิปฺปํ นาม นฬการาทิ หีนญฺเจว มุทฺทาคณนาทิ อุกฺกฏฺฐญฺจ สิปฺปํฯ อาพาโธ นาม สพฺโพปิ โรโค หีโนเยวฯ อถ วา มธุเมโห อุกฺกฏฺโฐ, เสโส หีโนติ เวทิตพฺโพฯ ลิงฺคํ นาม อติทีฆาทิ หีนญฺเจว นาติทีฆาทิ อุกฺกฏฺฐญฺจ ลิงฺคํฯ กิเลโส นาม ราคาทิโก สพฺโพปิ กิเลโสฯ อาปตฺติ นาม โสตาปตฺตาทิกา อุกฺกฏฺฐา เจว ปาราชิกาทิ อนุกฺกฏฺฐา จ อาปตฺติฯ อกฺโกโส นาม ‘‘โอฏฺโฐสี’’ติอาทิโก หีโน เจว ‘‘ปณฺฑิโตสี’’ติอาทิโก (ปาจิ. 15) อุกฺกฏฺโฐ จ อกฺโกโสฯ