7. มหาเปสการสิกฺขาปทวณฺณนา

จีวรสามิเกหิ ปุพฺเพ อปฺปวาริโต หุตฺวาติ ‘‘กีทิเสน เต, ภนฺเต, จีวเรน อตฺโถ, กีทิสํ เต จีวรํ วายาเปมิ, วท, ภนฺเต, ยทิจฺฉสี’’ติ จีวรสามิเกหิ ปุพฺเพ อวุตฺโต หุตฺวาฯ เอตฺถ จ อายตาทีหิ ตีหิ สุตฺตวฑฺฒนากาเรน สห วายนาการํ ทสฺเสติ, สุวีตาทีหิ จตูหิ วายนาการเมวฯ ‘‘กิญฺจิมตฺตํ อนุปทชฺเชยฺยามา’’ติอาทิ ตสฺส กตฺตพฺพาการมตฺตทสฺสนํ, น ปน องฺคทสฺสนํ สุตฺตวฑฺฒนวเสเนว อาปชฺชิตพฺพตฺตาติ อาห ‘‘น ภิกฺขุโน ปิณฺฑปาตทานมตฺเตนา’’ติอาทิฯ เอตฺถ จ ‘‘อิทํ เม, ภนฺเต, จีวรํ ปุพฺเพ อปฺปวาริเตน อญฺญาตกสฺส คหปติกสฺส ตนฺตวาเย อุปสงฺกมิตฺวา จีวเร วิกปฺปํ อาปนฺนํ นิสฺสคฺคิย’’นฺติ (ปารา. 643) อิมินา นเยน นิสฺสชฺชนวิธานํ เวทิตพฺพํฯ ติกปาจิตฺติยนฺติ อญฺญาตเก อญฺญาตกสญฺญิเวมติกญาตกสญฺญีนํ วเสน ตีณิ ปาจิตฺติยานิฯ

มหาเปสการสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อจฺเจกจีวรสิกฺขาปทวณฺณนา

ปฐมปทสฺสาติ ‘‘ทสาหานาคต’’นฺติ ปทสฺสฯ ปุริมนเยเนวาติ อจฺจนฺตสํโยควเสเนวฯ ตานิ ทิวสานีติ เตสุ ทิวเสสุฯ อจฺจนฺตเมวาติ นิรนฺตรเมว, เตสุ ทสาเหสุ ยตฺถ กตฺถจิ ทิวเสติ วุตฺตํ โหติฯ ปวารณามาสสฺสาติ ปุพฺพกตฺติกมาสสฺสฯ โส หิ อิธ ปฐมปวารณาโยคโต ‘‘ปวารณามาโส’’ติ วุตฺโตฯ ชุณฺหปกฺขปญฺจมิโต ปฏฺฐายาติ สุกฺกปกฺขปญฺจมิํ อาทิํ กตฺวาฯ ปวารณามาสสฺส ชุณฺหปกฺขปญฺจมิโตติ วา ปวารณามาสสฺส ปกาสนโต ปุริมสฺส ชุณฺหปกฺขสฺส ปญฺจมิโต ปฏฺฐายาติ อตฺโถฯ โย ปเนตฺถ ‘‘กามญฺเจส (สารตฺถ. ฏี. 2.650) ‘ทสาหปรมํ อติเรกจีวรํ ธาเรตพฺพ’นฺติ (ปารา. 463) อิมินาว สิทฺโธ, อฏฺฐุปฺปตฺติวเสน ปน อปุพฺพํ วิย อตฺถํ ทสฺเสตฺวา สิกฺขาปทํ ฐปิต’’นฺติ ปาโฐ ทิสฺสติ, โส ปมาทปาโฐ ‘‘ทสาหานาคต’’นฺติ อิมินา วิโรธโตติ ทฏฺฐพฺพํฯ กิญฺจ ‘‘ชุณฺหปกฺขปญฺจมิโต ปฏฺฐายา’’ติ วุตฺตตฺตา อฏฺฐกถาเยว ปุพฺพาปรวิโรโธปิ สิยาฯ

อจฺเจกจีวรนฺติ อจฺจายิกจีวรํ วุจฺจติ, โส จ อจฺจายิกภาโว ทายกสฺส คมิกาทิภาเวนาติ ทสฺเสตุํ ‘‘คมิกคิลานคพฺภินิอภินวุปฺปนฺนสทฺธานํ ปุคฺคลาน’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ คมิโก นาม ‘‘เสนาย วา คนฺตุกาโม โหติ, ปวาสํ วา คนฺตุกาโม โหตี’’ติ (ปารา. 649) วุตฺโตฯ อญฺญตเรน ‘‘วสฺสาวาสิกํ ทสฺสามี’’ติ เอวํ อาโรเจตฺวา ทินฺนนฺติ คมิกาทีนํ อญฺญตเรน คมนาทีหิ การเณหิ ทาตุกาเมน ทูตํ วา เปเสตฺวา, สยํ วา อาคนฺตฺวา ‘‘วสฺสาวาสิกํ ทสฺสามี’’ติ เอวํ อาโรเจตฺวา ทินฺนํ จีวรํฯ เอตฺถ จ ‘‘อิทํ เม, ภนฺเต, อจฺเจกจีวรํ จีวรกาลสมยํ อติกฺกามิตํ นิสฺสคฺคิย’’นฺติ (ปารา. 649) อิมินา นเยน นิสฺสชฺชนวิธานํ เวทิตพฺพํฯ

เสสนฺติ ‘‘สาธารณปญฺญตฺตี’’ติอาทิกํฯ อยํ ปน วิเสโส – ตตฺถ อติเรกจีวเร อติเรกจีวรสญฺญิอาทิโน ทสาหาติกฺกโม, อิธ อจฺเจกจีวเร อจฺเจกจีวรสญฺญิอาทิโน จีวรกาลาติกฺกโมฯ ตถา อนจฺเจกจีวเร อจฺเจกจีวรสญฺญิโน, เวมติกสฺส จ ทุกฺกฏํฯ ชาติปฺปมาณสมฺปนฺนสฺส อจฺเจกจีวรสฺส อตฺตโน สนฺตกตา, ทสาหานาคตาย กตฺติกเตมาสิกปุณฺณมาย อุปฺปนฺนภาโว, อนธิฏฺฐิตอวิกปฺปิตตา, จีวรกาลาติกฺกโมติ จตุรงฺคภาโวว เอตฺถ วิเสโสฯ

อจฺเจกจีวรสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. สาสงฺกสิกฺขาปทวณฺณนา

อุปสมฺปชฺชนฺติอาทีสุ วิยาติ ‘‘ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรตี’’ติ (วิภ. 508) อิมสฺส วิภงฺเค ‘‘อุปสมฺปชฺชา’’ติ อุทฺธริตพฺเพ ‘‘อุปสมฺปชฺช’’นฺติ อุทฺธฏํฯ ตทิห นิทสฺสนํ กตํฯ อาทิสทฺเทน ปน ‘‘อนาปุจฺฉํ วา คจฺเฉยฺยา’’ติอาทีนํ (ปาจิ. 111, 115) สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ อุปคนฺตฺวาติ อุปสทฺทสฺสตฺถมาหฯ วสิตฺวาติ อกฺขณฺฑํ วสิตฺวาฯ ‘‘เยน ยสฺส หิ สมฺพนฺโธ, ทูรฏฺฐมฺปิ จ ตสฺส ต’’นฺติ วจนโต ‘‘อิมสฺส…เป.… อิมินา สมฺพนฺโธ’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ อิมสฺสาติ ‘‘อุปวสฺส’’นฺติ ปทสฺสฯ วินยปริยาเยน อรญฺญลกฺขณํ อทินฺนาทานปาราชิเก อาคตํฯ ตตฺถ หิ ‘‘คามา วา อรญฺญา วา’’ติ อนวเสสโต อวหารฏฺฐานปริคฺคเหน ตทุภยํ อสงฺกรโต ทสฺเสตุํ ‘‘ฐเปตฺวา คามญฺจา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ คามูปจาโร หิ โลเก คามสงฺขเมว คจฺฉตีติฯ อิธ ปน สุตฺตนฺตปริยาเยน ‘‘ปญฺจธนุสติกํ ปจฺฉิม’’นฺติ (ปารา. 654) อาคตํ อารญฺญกํ ภิกฺขุํ สนฺธายฯ น หิ โส วินยปริยายิเก อรญฺเญ วสนฺโต ‘‘อารญฺญโก ปนฺถเสนาสโน’’ติ (ม. นิ. 1.61) สุตฺเต วุตฺโต, ตสฺมา ตตฺถ อาคตเมว ลกฺขณํ คเหตพฺพนฺติ ทสฺเสนฺโต ‘‘สพฺพปจฺฉิมานิ อาโรปิเตน อาจริยธนุนา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ‘‘อาจริยธนุ นาม ปกติหตฺเถน นววิทตฺถิปมาณํฯ ชิยาย ปน อาโรปิตาย จตุหตฺถปมาณ’’นฺติ วทนฺติฯ คามสฺสาติ ปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺสฯ อินฺทขีลโตติ อุมฺมารโตฯ ปริกฺเขปารหฏฺฐานโตติ ปริยนฺเต ฐิตฆรสฺส อุปจาเร ฐิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส ปฐมเลฑฺฑุปาตโตฯ กิตฺตเกน มคฺเคน มินิตพฺพนฺติ อาห ‘‘สเจ’’ติอาทิฯ มชฺฌิมฏฺฐกถายํ ปน ‘‘วิหารสฺสาปิ คามสฺเสว อุปจารํ นีหริตฺวา อุภินฺนํ เลฑฺฑุปาตานํ อนฺตรา มินิตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ โจรานํ นิวิฏฺโฐกาสาทิทสฺสเนนาติ อาราเม, อารามูปจาเร จ โจรานํ นิวิฏฺโฐกาสาทิทสฺสเนน การเณนฯ อาทิสทฺเทน ภุตฺโตกาสฏฺฐิโตกาสนิสินฺโนกาสนิปนฺโนกาสานํ คหณํฯ โจเรหิ มนุสฺสานํ หตวิลุตฺตาโกฏิตภาวทสฺสนโตติ อาราเม, อารามูปจาเร จ หตวิลุตฺตาโกฏิตภาวทสฺสนโตฯ

อนฺตรฆเร นิกฺขิเปยฺยาติ อนฺตเร อนฺตเร ฆรานิ เอตฺถ, เอตสฺสาติ วา อนฺตรฆรํ, คาโม, ตสฺมิํ ฐเปยฺยาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘อารญฺญกสฺสา’’ติอาทิฯ ตญฺจาติ นิกฺขิปนญฺจฯ ‘‘มหาปวารณาย ปวาริโต โหตี’’ติ อิทํ วสฺสจฺเฉทํ อกตฺวา วุฏฺฐภาวํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ, น ปน ปวารณาย องฺคภาวํฯ เตเนว หิ พฺยติเรกํ ทสฺเสนฺเตน สมนฺตปาสาทิกายํ (ปารา. อฏฺฐ. 2.653-654) วุตฺตํ ‘‘สเจ ปจฺฉิมิกาย วา อุปคโต โหติ ฉินฺนวสฺโส วา, นิกฺขิปิตุํ น ลภตี’’ติฯ กตฺติกมาโส นาม ปุพฺพกตฺติกมาสสฺส กาฬปกฺขปาฏิปทโต ปฏฺฐาย ยาว อปรกตฺติกปุณฺณมา, ตาว เอกูนตฺติํส รตฺตินฺทิวาฯ เอว-สทฺเทน กตฺติกมาสโต ปรํ น ลภตีติ ทสฺเสติฯ