6. สุตฺตวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา

ฉพฺพิธํ โขมสุตฺตาทินฺติ ‘‘สุตฺตํ นาม ฉ สุตฺตานิ โขมํ กปฺปาสิกํ โกเสยฺยํ กมฺพลํ สาณํ ภงฺค’’นฺติ (ปารา. 638) เอวํ วุตฺตํ ฉพฺพิธํ โขมสุตฺตาทิํฯ ตตฺถ โขมนฺติ (ปารา. อฏฺฐ. 2.636-38) โขมวาเกหิ กตสุตฺตํฯ กปฺปาสิกนฺติ กปฺปาสโต นิพฺพตฺตํฯ โกเสยฺยนฺติ โกสิยํสูหิ กนฺติตฺวา กตสุตฺตํฯ กมฺพลนฺติ เอฬกโลมสุตฺตํฯ สาณนฺติ สาณวาเกน กตสุตฺตํฯ ภงฺคนฺติ ปาเฏกฺกํ วากสุตฺตเมวาติ เอเกฯ ปญฺจหิปิ มิสฺเสตฺวา กตสุตฺตํ ปน ‘‘ภงฺค’’นฺติ เวทิตพฺพํฯ เตสํ อนุโลมนฺติ เตสํ โขมาทีนํ อนุโลมํ ทุกูลํ ปตฺตุณฺณํ โสมารปฏฺฏํ จีนปฏฺฏํ อิทฺธิชํ เทวทินฺนนฺติ ฉพฺพิธํ สุตฺตํฯ

ตุรีติ วายนูปกรโณ เอโก ทณฺโฑ, วีตวีตฏฺฐานํ ยตฺถ สํหริตฺวา ฐเปนฺติฯ เวมนฺติ วายนูปกรโณ เอโก ทณฺโฑ, สุตฺตํ ปเวเสตฺวา เยน อาโกเฏนฺโต ฆนภาวํ สมฺปาเทนฺติฯ ตสฺส สพฺพปฺปโยเคสุ ทุกฺกฏนฺติ ตนฺตวายสฺส เย เต ตุริเวมสชฺชนาทิกา ปโยคา, เตสุ สพฺเพสุ ปโยเคสุ ภิกฺขุสฺส ทุกฺกฏํ, ตสฺส ตนฺตวายสฺส ปโยเค ปโยเค ภิกฺขุสฺส ทุกฺกฏนฺติ วุตฺตํ โหติฯ ตุริอาทีนํ อภาเว เตสํ กรณตฺถํ วาสิผรสุอาทีนํ มคฺคนนิสานรุกฺขจฺเฉทนาทิสพฺพปฺปโยเคปิ เอเสว นโยฯ ตนฺตูนํ อตฺตโน สนฺตกตฺตา วีตวีตฏฺฐานํ ปฏิลทฺธเมว โหตีติ อาห ‘‘ปฏิลาเภน นิสฺสคฺคิยํ โหตี’’ติ, วิกปฺปนุปคปจฺฉิมจีวรปฺปมาเณ วีเต นิสฺสคฺคิยํ โหตีติ วุตฺตํ โหติฯ เตเนว วกฺขติ ‘‘ทีฆโต วิทตฺถิมตฺเต, ติริยญฺจ หตฺถมตฺเต วีเต นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติย’’นฺติฯ เอตฺถ จ ‘‘อิทํ เม, ภนฺเต, จีวรํ สามํ สุตฺตํ วิญฺญาเปตฺวา ตนฺตวาเยหิ วายาปิตํ นิสฺสคฺคิย’’นฺติ อิมินา นเยน นิสฺสชฺชนวิธานํ เวทิตพฺพํฯ

เตเนวาติ วิญฺญาปิตตนฺตวาเยเนวฯ เอวํ อิธ ทุกฺกฏนฺติ อิธาปิ ตนฺตวาเยเนว ทีฆโต วิทตฺถิมตฺเต, ติริยํ หตฺถมตฺเต วีเต ทุกฺกฏนฺติ อตฺโถฯ อกปฺปิยสุตฺตมเยติ วิญฺญาปิตสุตฺตมเยฯ อิตรสฺมินฺติ อวิญฺญตฺติสุตฺตมเย ปริจฺเฉเทฯ ตโต เจ อูนตราติ วุตฺตปฺปมาณโต เจ อูนตรา, อนฺตมโส (ปารา. อฏฺฐ. 2.636-638) อจฺฉิมณฺฑลปฺปมาณาปีติ อธิปฺปาโยฯ กปฺปิยตนฺตวาเยนปิ อกปฺปิยสุตฺตํ วายาเปนฺตสฺส ยถา ปุพฺเพ นิสฺสคฺคิยํ, เอวมิธ ทุกฺกฏํฯ เตเนว กปฺปิยญฺจ อกปฺปิยญฺจ สุตฺตํ วายาเปนฺตสฺส สเจ ปจฺฉิมจีวรปฺปมาณา วา อูนกา วา อกปฺปิยสุตฺตปริจฺเฉทา โหนฺติ, เตสุ ปริจฺเฉทคณนาย ทุกฺกฏํฯ กปฺปิยสุตฺตปริจฺเฉเทสุ อนาปตฺติฯ อถ เอกนฺตริเกน วา สุตฺเตน, ทีฆโต วา กปฺปิยํ ติริยํ อกปฺปิยํ กตฺวา วีตํ โหติ, ปมาณยุตฺเต ปริจฺเฉเท ปริจฺเฉเท ทุกฺกฏํฯ

ยทิ ปน (ปารา. อฏฺฐ. 2.636-638) ทฺเว ตนฺตวายา โหนฺติ เอโก กปฺปิโย เอโก อกปฺปิโย, สุตฺตญฺจ อกปฺปิยํ, เต เจ วาเรน วินนฺติ, อกปฺปิยตนฺตวาเยน วีเต ปมาณยุตฺเต ปริจฺเฉเท ปริจฺเฉเท ปาจิตฺติยํ, อูนตเร ทุกฺกฏํฯ อิตเรน วีเต อุภยตฺถ ทุกฺกฏํฯ สเจ ทฺเวปิ เวมํ คเหตฺวา เอกโต วินนฺติ, ปมาณยุตฺเต ปริจฺเฉเท ปริจฺเฉเท ปาจิตฺติยํฯ อถ สุตฺตํ กปฺปิยํ, จีวรญฺจ เกทารพทฺธาทีหิ สปริจฺเฉทํ, อกปฺปิยตนฺตวาเยน วีเต ปริจฺเฉเท ปริจฺเฉเท ทุกฺกฏํ, อิตเรน วีเต อนาปตฺติฯ สเจ ทฺเวปิ เอกโต วินนฺติ, ปมาณยุตฺเต ปริจฺเฉเท ปริจฺเฉเท ทุกฺกฏํฯ อถ สุตฺตมฺปิ กปฺปิยญฺจ อกปฺปิยญฺจ, เต เจ วาเรน วินนฺติ, อกปฺปิยตนฺตวาเยน อกปฺปิยสุตฺตมเยสุ ปจฺฉิมจีวรปฺปมาเณสุ ปริจฺเฉเทสุ วีเตสุ ปริจฺเฉทคณนาย ปาจิตฺติยํ, อูนตเรสุ กปฺปิยสุตฺตมเยสุ จ ทุกฺกฏํฯ กปฺปิยตนฺตวาเยน อกปฺปิยสุตฺตมเยสุ ปมาณยุตฺเตสุ วา อูนเกสุ วา ทุกฺกฏเมว, กปฺปิยสุตฺตมเยสุ อนาปตฺติฯ

อถ เอกนฺตริเกน วา สุตฺเตน, ทีฆโต วา อกปฺปิยํ ติริยํ อกปฺปิยํ กตฺวา วินนฺติ, อุโภปิ วา เต เวมํ คเหตฺวา เอกโต วินนฺติ, อปริจฺเฉเท จีวเร ปมาณยุตฺเต ปริจฺเฉเท ปริจฺเฉเท ทุกฺกฏํ, สปริจฺเฉเท ปริจฺเฉทวเสน ทุกฺกฏานิฯ เตนาห ‘‘เอเตเนว อุปาเยนา’’ติอาทิฯ

เอตฺถ จ ตนฺตวาโย ตาว อญฺญาตกอปฺปวาริตโต วิญฺญตฺติยา ลทฺโธ อกปฺปิโย, เสโส กปฺปิโยฯ สุตฺตมฺปิ สามํ วิญฺญาปิตํ อกปฺปิยํ, เสสํ, ญาตกาทิวเสน อุปฺปนฺนญฺจ กปฺปิยนฺติ เวทิตพฺพํฯ ติกปาจิตฺติยนฺติ วายาปิเต วายาปิตสญฺญิเวมติกอวายาปิตสญฺญีนํ วเสน ตีณิ ปาจิตฺติยานิฯ จีวรตฺถาย วิญฺญาปิตสุตฺตนฺติ สามํ วา อญฺเญน วา จีวรตฺถาย วิญฺญาปิตสุตฺตํ ฯ กิญฺจาปิ ปาฬิยํ ‘‘สามํ สุตฺตํ วิญฺญาเปตฺวา’’ติ วุตฺตํ, ตถาปิ อิธ ‘‘จีวรตฺถาย สามํ วิญฺญาปิตสุตฺต’’นฺติ อวตฺวา เกวลํ ‘‘จีวรตฺถาย วิญฺญาปิตสุตฺต’’นฺติ องฺเคสุ วุตฺตตฺตา อญฺเญน จีวรตฺถาย วิญฺญาปิตสุตฺตมฺปิ สงฺคหํ คจฺฉตีติ เวทิตพฺพํฯ อกปฺปิยวิญฺญตฺติยาติ ‘‘จีวรํ เม, อาวุโส, วายถา’’ติ เอวํภูตาย อกปฺปิยวิญฺญตฺติยาฯ

สุตฺตวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. มหาเปสการสิกฺขาปทวณฺณนา

จีวรสามิเกหิ ปุพฺเพ อปฺปวาริโต หุตฺวาติ ‘‘กีทิเสน เต, ภนฺเต, จีวเรน อตฺโถ, กีทิสํ เต จีวรํ วายาเปมิ, วท, ภนฺเต, ยทิจฺฉสี’’ติ จีวรสามิเกหิ ปุพฺเพ อวุตฺโต หุตฺวาฯ เอตฺถ จ อายตาทีหิ ตีหิ สุตฺตวฑฺฒนากาเรน สห วายนาการํ ทสฺเสติ, สุวีตาทีหิ จตูหิ วายนาการเมวฯ ‘‘กิญฺจิมตฺตํ อนุปทชฺเชยฺยามา’’ติอาทิ ตสฺส กตฺตพฺพาการมตฺตทสฺสนํ, น ปน องฺคทสฺสนํ สุตฺตวฑฺฒนวเสเนว อาปชฺชิตพฺพตฺตาติ อาห ‘‘น ภิกฺขุโน ปิณฺฑปาตทานมตฺเตนา’’ติอาทิฯ เอตฺถ จ ‘‘อิทํ เม, ภนฺเต, จีวรํ ปุพฺเพ อปฺปวาริเตน อญฺญาตกสฺส คหปติกสฺส ตนฺตวาเย อุปสงฺกมิตฺวา จีวเร วิกปฺปํ อาปนฺนํ นิสฺสคฺคิย’’นฺติ (ปารา. 643) อิมินา นเยน นิสฺสชฺชนวิธานํ เวทิตพฺพํฯ ติกปาจิตฺติยนฺติ อญฺญาตเก อญฺญาตกสญฺญิเวมติกญาตกสญฺญีนํ วเสน ตีณิ ปาจิตฺติยานิฯ

มหาเปสการสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อจฺเจกจีวรสิกฺขาปทวณฺณนา

ปฐมปทสฺสาติ ‘‘ทสาหานาคต’’นฺติ ปทสฺสฯ ปุริมนเยเนวาติ อจฺจนฺตสํโยควเสเนวฯ ตานิ ทิวสานีติ เตสุ ทิวเสสุฯ อจฺจนฺตเมวาติ นิรนฺตรเมว, เตสุ ทสาเหสุ ยตฺถ กตฺถจิ ทิวเสติ วุตฺตํ โหติฯ ปวารณามาสสฺสาติ ปุพฺพกตฺติกมาสสฺสฯ โส หิ อิธ ปฐมปวารณาโยคโต ‘‘ปวารณามาโส’’ติ วุตฺโตฯ ชุณฺหปกฺขปญฺจมิโต ปฏฺฐายาติ สุกฺกปกฺขปญฺจมิํ อาทิํ กตฺวาฯ ปวารณามาสสฺส ชุณฺหปกฺขปญฺจมิโตติ วา ปวารณามาสสฺส ปกาสนโต ปุริมสฺส ชุณฺหปกฺขสฺส ปญฺจมิโต ปฏฺฐายาติ อตฺโถฯ โย ปเนตฺถ ‘‘กามญฺเจส (สารตฺถ. ฏี. 2.650) ‘ทสาหปรมํ อติเรกจีวรํ ธาเรตพฺพ’นฺติ (ปารา. 463) อิมินาว สิทฺโธ, อฏฺฐุปฺปตฺติวเสน ปน อปุพฺพํ วิย อตฺถํ ทสฺเสตฺวา สิกฺขาปทํ ฐปิต’’นฺติ ปาโฐ ทิสฺสติ, โส ปมาทปาโฐ ‘‘ทสาหานาคต’’นฺติ อิมินา วิโรธโตติ ทฏฺฐพฺพํฯ กิญฺจ ‘‘ชุณฺหปกฺขปญฺจมิโต ปฏฺฐายา’’ติ วุตฺตตฺตา อฏฺฐกถาเยว ปุพฺพาปรวิโรโธปิ สิยาฯ