เมนู

10. กณฺฏกสิกฺขาปทวณฺณนา

‘‘อยํ สมณุทฺเทโส ปาราชิโก โหติฯ สเจ ตํ ทิฏฺฐิํ ปฏินิสฺสชฺชติ, สงฺฆสฺส อาโรเจตฺวา สงฺฆานุมติยา ปพฺพาเชตพฺโพ’’ติ โปราณคณฺฐิปเท วุตฺตํ, ตํ น ยุตฺตํฯ ทณฺฑกมฺมนาสนา หิ อิธาธิปฺเปตาฯ ยทิ โส ปาราชิโก โหติ, ลิงฺคนาสนา นาม สิยาฯ ‘‘เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ จ ทิฏฺฐิ สตฺถริ อสตฺถาทิทิฏฺฐิ น โหติฯ สเจ สา ยสฺส อุปฺปชฺชติ, โส ปาราชิโก โหติ, ตสฺมิมฺปิ เอวเมว ปฏิปชฺชิตพฺพํ, สํวเร อติฏฺฐนฺโต ลิงฺคนาสนาย นาเสตพฺโพติ (วชิร. ฏี. ปาจิตฺติย 428) อาจริยสฺส ตกฺโกฯ

กณฺฏกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สปฺปาณกวคฺโค สตฺตโมฯ

8. สหธมฺมิกวคฺโค

4. ปหารสิกฺขาปทวณฺณนา

องฺเคสุ น โมกฺขาธิปฺปายตา วิย อมรณาธิปฺปายตา วตฺตพฺพาติ เจ? น วตฺตพฺพาฯ กสฺมา? โย ภิกฺขุ สยํ ปหารํ ทาตุกาโม, โส อธิปฺปาเยน ตสฺส มรเณ ปโยควิรโหวาติ กตฺวา อมรณาธิการตฺตา เกวลํ อมรณาธิปฺปาโย เอว โสติ ตา วิย ตา น วุตฺตาฯ โมกฺขาธิปฺปายสฺส ปน โกโป นตฺถิ, ตสฺมา อนาปตฺตีติ วุตฺตํฯ

ปหารสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ตลสตฺติกสิกฺขาปทวณฺณนา

ตลเมว ตลสตฺติกํฯ ‘‘โปถนสมตฺถฏฺเฐน สตฺติก’’นฺติ เอเกฯ ยสฺมา ปหริตุกามตาย ปหรโต ปุริเมน ปาจิตฺติยํ, เกวลํ อุจฺจาเรตุกามตาย อุคฺคิรณมตฺเต กเต อิมินา ปาจิตฺติยํฯ อิมินา ปน วิรชฺฌิตฺวา ปหาโร ทินฺโน, ตสฺมา นปหริตุกามตาย ทินฺนตฺตา ทุกฺกฏํฯ กิมิทํ ทุกฺกฏํ ปหารปจฺจยา, อุทาหุ อุคฺคิรณปจฺจยาติ? ปหารปจฺจยา เอว ทุกฺกฏํ, ปุริมํ อุคฺคิรณปจฺจยา ปาจิตฺติยนฺติ สทุกฺกฏํ ปาจิตฺติยํ ยุชฺชติฯ ปุริมญฺหิ อุคฺคิรณํ, ปจฺฉา ปหาโรฯ น จ ปจฺฉิมํ ปหารํ นิสฺสาย ปุริมํ อุคฺคิรณํ อนาปตฺติวตฺถุกํ ภวิตุมรหตีติ โน ตกฺโกติ (วชิร. ฏี. ปาจิตฺติย 456) อาจริโยฯ

ตลสตฺติกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สญฺจิจฺจสิกฺขาปทวณฺณนา

ปโร กุกฺกุจฺจํ อุปฺปาเทตุ วา, มา วา, ตํ อปฺปมาณํฯ ‘‘กุกฺกุจฺจุปาทน’’นฺติ ตติยมงฺคํ ตสฺส อธิปฺปายวเสน วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

สญฺจิจฺจสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อุปสฺสุติสิกฺขาปทวณฺณนา

อุปสฺสุตินฺติ ยถา อุปกุชฺฌํ ‘‘สมีปกุชฺฌ’’นฺติ วุจฺจติ, ตถา อุปสฺสุติ ‘‘สมีปสฺสุตี’’ติ เวทิตพฺพาฯ ยตฺถ ฐิโต สุณาติ, ตํ ฐานนฺติ อตฺโถฯ สุตีติ ปเนตฺถ ปเรสํ วจนสทฺโท จฯ โส หิ สุยฺยตีติ สุติ นามฯ อุปสุยฺยติ วา เอตฺถาติ อุปสฺสุติฯ โอกาโส หิ สุติ นามฯ อิเมสํ สุตฺวาติ เอตฺถ ‘‘วจน’’นฺติ ปาฐเสโสฯ

สมุฏฺฐานาทีนิ อตีตทฺวยสทิสานีติ น คเหตพฺพานิฯ เถยฺยสตฺถสมุฏฺฐานํฯ สิยา กิริยํ คนฺตฺวา สวเนฯ สิยา อกิริยํ ฐิตฏฺฐานํ อาคนฺตฺวา วทนฺตานํ อชานาปนวเสน สมุฏฺฐานโตฯ ‘‘สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทน’’นฺติ ลิขิตํฯ

อุปสฺสุติสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. กมฺมปฺปฏิพาหนสิกฺขาปทวณฺณนา

อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชนเกน ปน จีวรํ กโรนฺตสฺส เสนาสนกฺขนฺธกวณฺณนายํ (จูฬว. 328) วุตฺตปฺปเภทานิ สูจิอาทีนิ อนปโลเกตฺวาปิ ทาตพฺพานิฯ ตโต อติเรกํ เทนฺเตน อปโลกนกมฺมํ กาตพฺพํฯ เอวํ กตํ ปน อปโลกนํ กมฺมลกฺขณเมวาติ อธิปฺปาโยฯ เอวํ สพฺพตฺถ กมฺมลกฺขณํ เวทิตพฺพํฯ คามสีมาวิหาเรสุ โอสารณาทีนิ สงฺฆกมฺมานิเยว น วฏฺฏนฺติฯ วิสฺสชฺชิยเวภงฺคิยานิ ปน วฏฺฏนฺติฯ ‘‘สงฺฆสฺส สนฺตก’’นฺติ สามญฺญโต อวตฺวา ‘‘อิมสฺมิํ วิหาเร สงฺฆสฺส สนฺตก’’นฺติ อปโลเกตพฺพนฺติ จ, ‘‘สมุฏฺฐานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานิ, อิทํ ปน ทุกฺขเวทน’’นฺติ ปาโฐติ จ ลิขิตํฯ

กมฺมปฺปฏิพาหนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ