8. อธิฏฺฐานวิกปฺปนวินิจฺฉยกถา

[44] เอวํ อนามาสวินิจฺฉยกถํ กเถตฺวา อิทานิ อธิฏฺฐานวิกปฺปนวินิจฺฉยํ กเถตุํ ‘‘อธิฏฺฐานวิกปฺปเนสุ ปนา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ อธิฏฺฐิยเต อธิฏฺฐานํ, คหณํ สลฺลกฺขณนฺติ อตฺโถฯ วิกปฺปิยเต วิกปฺปนา, สงฺกปฺปนํ จินฺตนนฺติ อตฺโถฯ ตตฺถ ‘‘ติจีวรํ อธิฏฺฐาตุนฺติ นามํ วตฺวา อธิฏฺฐาตุํฯ น วิกปฺเปตุนฺติ นามํ วตฺวา น วิกปฺเปตุํฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ ตสฺมา ติจีวรํ อธิฏฺฐหนฺเตน ‘อิมํ สงฺฆาฏิํ อธิฏฺฐามี’ติอาทินา นามํ วตฺวา อธิฏฺฐาตพฺพํฯ วิกปฺเปนฺเตน ปน ‘อิมํ สงฺฆาฏิ’นฺติอาทินา ตสฺส ตสฺส จีวรสฺส นามํ อคฺคเหตฺวาว ‘อิมํ จีวรํ ตุยฺหํ วิกปฺเปมี’ติ วิกปฺเปตพฺพํฯ ติจีวรํ วา โหตุ อญฺญํ วา, ยทิ ตํ ตํ นามํ คเหตฺวา วิกปฺเปติ , อวิกปฺปิตํ โหติ, อติเรกจีวรฏฺฐาเน ติฏฺฐตี’’ติ สารตฺถทีปนิยํ (สารตฺถ. ฏี. 2.469) วุตฺตํฯ

วิมติวิโนทนิยํ (วิ. วิ. ฏี. 1.469) ปน ‘‘ติจีวรํ อธิฏฺฐาตุนฺติ สงฺฆาฏิอาทินาเมน อธิฏฺฐาตุํฯ น วิกปฺเปตุนฺติ อิมินา นาเมน น วิกปฺเปตุํ, เอเตน วิกปฺปิตติจีวโร เตจีวริโก น โหติ, ตสฺส ตสฺมิํ อธิฏฺฐิตติจีวเร วิย อวิปฺปวาสาทินา กาตพฺพวิธิ น กาตพฺโพติ ทสฺเสติ, น ปน วิกปฺปเน โทโส’’ติ วุตฺตํฯ วชิรพุทฺธิฏีกายํ (วชิร. ฏี. ปาราชิก 469) ปน ‘‘ติจีวรํ อธิฏฺฐาตุนฺติ เอตฺถ ติจีวรํ ติจีวราธิฏฺฐาเนน อธิฏฺฐาตพฺพยุตฺตกํ, ยํ วา ติจีวราธิฏฺฐาเนน อธิฏฺฐาตุํ น วิกปฺเปตุํ อนุชานามิ, ตสฺส อธิฏฺฐานกาลปริจฺเฉทาภาวโต สพฺพกาลํ อิจฺฉนฺตสฺส อธิฏฺฐาตุํเยว อนุชานามิ, ตํ กาลปริจฺเฉทํ กตฺวา วิกปฺเปตุํ นานุชานามิ, สติ ปน ปจฺจเย ยทา ตทา วา ปจฺจุทฺธริตฺวา วิกปฺเปตุํ วฏฺฏตีติ ‘อนาปตฺติ อนฺโตทสาหํ อธิฏฺเฐติ วิกปฺเปตี’ติ วจนโต สิทฺธํ โหตี’’ติ วุตฺตํฯ

อิเมสุ ปน ตีสุ ฏีกาวาเทสุ ตติยวาโท ยุตฺตตโร วิย ทิสฺสติฯ กสฺมา? ปาฬิยา อฏฺฐกถาย จ สํสนฺทนโตฯ กถํ? ปาฬิยญฺหิ กตปริจฺเฉทาสุเยว ทฺวีสุ วสฺสิกสาฏิกกณฺฑุปฏิจฺฉาทีสุ ตโต ปรํ วิกปฺเปตุนฺติ วุตฺตํ, ตโต อญฺเญสุ น วิกปฺเปตุํ อิจฺเจว, ตสฺมา เตสุ อสติ ปจฺจเย นิจฺจํ อธิฏฺฐาตพฺพเมว โหติ, น วิกปฺเปตพฺพนฺติ อยํ ปาฬิยา อธิปฺปาโย ทิสฺสติ, อิตราสุ ปน ทฺวีสุ อนุญฺญาตกาเลเยว อธิฏฺฐาตพฺพํ, ‘‘ตโต ปรํ วิกปฺเปตุ’’นฺติ เอวํ ปาฬิยา สํสนฺทติ, อฏฺฐกถายํ ติจีวรํ ติจีวรสงฺเขเปน ปริหรโต อธิฏฺฐาตุเมว อนุชานามิ, น วิกปฺเปตุํฯ