รชนาทิกถา

รชนาทิกถายํ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ฉ รชนานิ มูลรชนํ ขนฺธรชนํ ตจรชนํ ปตฺตรชนํ ปุปฺผรชนํ ผลรชน’’นฺติ วจนโต อิเมสุ ฉสุ รชเนสุ เอกเกน จีวรํ รชิตพฺพํ, น ฉกเณน วา ปณฺฑุมตฺติกาย วา รชิตพฺพํฯ ตาย รชิตจีวรํ ทุพฺพณฺณํ โหติฯ ฉรชนานํ สรูปํ เหฏฺฐา ปริกฺขารกถายํ วุตฺตเมวฯ ตตฺถ ฉกเณนาติ โคมเยนฯ ปณฺฑุมตฺติกายาติ ตมฺพมตฺติกายฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, รชนํ ปจิตุํ จุลฺลํ รชนกุมฺภิ’’นฺติ (มหาว. 344) วจนโต สีตุทกาย จีวรํ น รชิตพฺพํฯ ตาย หิ รชิตจีวรํ ทุคฺคนฺธํ โหติฯ ตตฺถ สีตุทกาติ อปกฺกรชนํ วุจฺจติฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุตฺตราฬุมฺปํ พนฺธิตุ’’นฺติ วจนโต อุตฺตราฬุมฺปํ พนฺธิตุํ วฏฺฏติฯ ตตฺถ อุตฺตราฬุมฺปนฺติ วฏฺฏาธารกํ, รชนกุมฺภิยา มชฺเฌ ฐเปตฺวา ตํ อาธารกํ ปริกฺขิปิตฺวา รชนํ ปกฺขิปิตุํ อนุชานามีติ อตฺโถฯ เอวญฺหิ กเต รชนํ น อุตฺตรติฯ ตตฺถ ‘‘รชนกุมฺภิยา มชฺเฌ ฐเปตฺวาติ อนฺโตรชนกุมฺภิยา มชฺเฌ ฐเปตฺวาฯ เอวํ วฏฺฏาธารเก อนฺโตรชนกุมฺภิยา ปกฺขิตฺเต มชฺเฌ อุทกํ ติฏฺฐติ, วฏฺฏาธารกโต พหิ สมนฺตา อนฺโตกุมฺภิยํ รชนจฺฉลฺลิฯ ปกฺขิปิตุนฺติ รชนจฺฉลฺลิํ ปกฺขิปิตุ’’นฺติ สารตฺถทีปนิยํ (สารตฺถ. ฏี. มหาวคฺค 3.344) วุตฺตํฯ วิมติวิโนทนิยํ (วิ. วิ. ฏี. มหาวคฺค 2.344) ปน ‘‘เอวญฺหิ กเตติ วฏฺฏาธารสฺส อนฺโต รชโนทกํ, พหิ ฉลฺลิกญฺจ กตฺวา วิโยชเน กเตฯ น อุตฺตรตีติ เกวลํ อุทกโต เผณุฏฺฐานาภาวา น อุตฺตรตี’’ติ วุตฺตํฯ วชิรพุทฺธิฏีกายํ (วชิร. ฏี. มหาวคฺค 344) ปน ‘‘โคมเย อาปตฺติ นตฺถิ, วิรูปตฺตา วาริตํฯ กุงฺกุมปุปฺผํ น วฏฺฏตีติ วทนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ

‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทเก วา นขปิฏฺฐิกาย วา เถวกํ ทาตุ’’นฺติ (มหาว. 344) วจนโต ตถา กตฺวา รชนสฺส ปกฺกาปกฺกภาโว ชานิตพฺโพฯ ตตฺถ อุทเก วา นขปิฏฺฐิกาย วาติ สเจ ปริปกฺกํ โหติ, อุทกปาติยา ทินฺโน เถโว สหสา น วิสรติ, นขปิฏฺฐิยมฺปิ อวิสรนฺโต ติฏฺฐติฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, รชนุฬุงฺกํ ทณฺฑกถาลก’’นฺติ (มหาว. 344) วจนโต รชนสฺส โอโลกนกาเล กุมฺภิยา รกฺขณตฺถํ อุฬุงฺกทณฺฑกถาลิกานิ อิจฺฉิตพฺพานิฯ ตตฺถ รชนุฬุงฺกนฺติ รชนอุฬุงฺกํฯ ทณฺฑกถาลกนฺติ ทณฺฑเมว ทณฺฑกํฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, รชนโกลมฺพํ รชนฆฏ’’นฺติ (มหาว. 344) วจนโต ตานิปิ อิจฺฉิตพฺพานิฯ ตตฺถ รชนโกลมฺพนฺติ รชนกุณฺฑํฯ ตตฺถ รชนกุณฺฑนฺติ ปกฺกรชนฏฺฐปนกํ มหาฆฏํฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, รชนโทณิก’’นฺติ (มหาว. 344) วจนโต ปาติยมฺปิ ปตฺเต จีวเร มทฺทนฺเต จีวรสฺส ปริภิชฺชนโต จีวรรกฺขณตฺถํ รชนโทณิกา อิจฺฉิตพฺพาฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติณสนฺถรก’’นฺติ (มหาว. 344) วจนโต ฉมาย จีวเร ปตฺถริยมาเน จีวรสฺส ปํสุกิตตฺตา ตโต รกฺขณตฺถํ ติณสนฺถรํ กาตพฺพํฯ