อกปฺปิยจีวรกถา

อกปฺปิยจีวรกถายํ ‘‘นคฺคิยํ กุสจีรํ ผลกจีรํ เกสกมฺพลํ วาฬกมฺพลํ อุลูกปกฺขิกํ อชินกฺขิป’’นฺติ อิมานิ ติตฺถิยสมาทานตฺตา ถุลฺลจฺจยวตฺถูนีติ ภควตา ปฏิกฺขิตฺตานิ ฯ ตตฺถ นคฺคิยนฺติ นคฺคภาโว อเจลกภาโวฯ กุสจีรนฺติ กุเสน คนฺเถตฺวา กตจีวรํฯ วากจีรนฺติ ตาปสานํ วกฺกลํฯ ผลกจีรนฺติ ผลกสณฺฐานานิ ผลกานิ สิพฺพิตฺวา กตจีวรํฯ เกสกมฺพลนฺติ เกเสหิ ตนฺเต วายิตฺวา กตกมฺพลํฯ วาลกมฺพลนฺติ จามรีวาเลหิ วายิตฺวา กตกมฺพลํฯ อุลูกปกฺขิกนฺติ อุลูกสกุณสฺส ปกฺเขหิ กตนิวาสนํ ฯ อชินกฺขิปนฺติ สโลมํ สขุรํ อชินมิคจมฺมํฯ ตานิ ติตฺถิยทฺธชภูตานิ อจีวรภาเวน ปากฏานีติ อาจริเยน อิธ น วุตฺตานิฯ โปตฺถโก ปน อปากโฏติ ตํ วตฺวา สพฺพนีลกาทีนิ ทุกฺกฏวตฺถุกานิ วุตฺตานิฯ ‘‘ติปฏฺฏจีวรสฺส วา มชฺเฌ ทาตพฺพานี’’ติ วุตฺตตฺตา ติปฏฺฏจีวรํ ธาเรตุํ วฏฺฏตีติ สิทฺธํฯ ติปฏฺฏาทีนญฺจ พหุปฏฺฏจีวรานํ อนฺตเร อีทิสานิ อสารุปฺปวณฺณานิ ปฏปิโลติกานิ กาตพฺพานีติ ทสฺเสติฯ กญฺจุกํ นาม สีสโต ปฏิมุญฺจิตฺวา กายารุฬฺหวตฺถํฯ เตนาห ‘‘ผาเลตฺวา รชิตฺวา ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏตี’’ติฯ เวฐนนฺติ สีสเวฐนํฯ ติรีฏนฺติ มกุฏํฯ ตสฺส วิเสสํ ทสฺเสตุํ ‘‘ติรีฏกํ ปนา’’ติอาทิมาหฯ

จีวรวิจารณกถา

จีวรวิจารณกถายํ ‘‘ปณฺฑิโต, ภิกฺขเว, อานนฺโท, มหาปญฺโญ, ภิกฺขเว, อานนฺโทฯ ยตฺร หิ นาม มยา สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานิสฺสติ, กุสิมฺปิ นาม กริสฺสติ, อฑฺฒกุสิมฺปิ นาม กริสฺสติ, มณฺฑลมฺปิ นาม กริสฺสติ, อฑฺฒมณฺฑลมฺปิ นาม กริสฺสติ, วิวฏฺฏมฺปิ นาม กริสฺสติ, อนุวิวฏฺฏมฺปิ นาม กริสฺสติ, คีเวยฺยกมฺปิ นาม กริสฺสติ, ชงฺเฆยฺยกมฺปิ นาม กริสฺสติ, พาหนฺตมฺปิ นาม กริสฺสติ, ฉินฺนกํ ภวิสฺสติ, สตฺถลูขํ สมณสารุปฺปํ ปจฺจตฺถิกานญฺจ อนภิจฺฉิต’’นฺติ (มหาว. 345) วจนโต ‘‘ปสฺสสิ ตฺวํ, อานนฺท, มคธเขตฺตํ อจฺฉิพทฺธํ ปาฬิพทฺธํ มริยาทพทฺธํ สิงฺฆาฏกพทฺธ’’นฺติ ภควโต สํขิตฺเตน วุตฺตวจนํ สุตฺวา อายสฺมา อานนฺโท ภควโต อชฺฌาสยานุรูปํ สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ จีวรํ สํวิทหิฯ ตถา อิทานิปิ เอวรูปํ จีวรํ สํวิทหิตพฺพํฯ

ตตฺถ ‘‘อจฺฉิพทฺธนฺติ จตุรสฺสเกทารพทฺธํฯ ปาฬิพทฺธนฺติ อายามโต จ วิตฺถารโต จ ทีฆมริยาทพทฺธํฯ มริยาทพทฺธนฺติ อนฺตรนฺตรา รสฺสมริยาทพทฺธํฯ สิงฺฆาฏกพทฺธนฺติ มริยาทาย มริยาทํ วินิวิชฺฌิตฺวา คตฏฺฐาเน สิงฺฆาฏกพทฺธํ, จตุกฺกสณฺฐานนฺติ อตฺโถฯ ยตฺร หิ นามาติ โย นามฯ กุสิมฺปิ นามาติอาทีสุ กุสีติ อายามโต จ วิตฺถารโต จ อนุวาตาทีนํ ทีฆปฏฺฏานเมตํ อธิวจนํฯ อฑฺฒกุสีติ อนฺตรนฺตรารสฺสปฏฺฏานํ นามํฯ มณฺฑลนฺติ ปญฺจขณฺฑิกสฺส จีวรสฺส เอเกกสฺมิํ ขณฺเฑ มหามณฺฑลํฯ อฑฺฒมณฺฑลนฺติ ขุทฺทกมณฺฑลํฯ วิวฏฺฏนฺติ มณฺฑลญฺจ อฑฺฒมณฺฑลญฺจ เอกโต กตฺวา สิพฺพิตํ มชฺฌิมขณฺฑํฯ อนุวิวฏฺฏนฺติ ตสฺส อุโภสุ ปสฺเสสุ ทฺเว ขณฺฑานิฯ คีเวยฺยกนฺติ คีวาเวฐนฏฺฐาเน ทฬฺหีกรณตฺถํ อญฺญสุตฺตสํสิพฺพิตํ อาคนฺตุกปฏฺฏํฯ ชงฺเฆยฺยกนฺติ ชงฺฆปาปุณนฏฺฐาเน ตเถว สํสิพฺพิตํ ปฏฺฏํฯ คีวาฏฺฐาเน จ ชงฺฆฏฺฐาเน จ ปฏฺฏานเมตํ นามนฺติฯ พาหนฺตนฺติ อนุวิวฏฺฏานํ พหิ เอเกกํ ขณฺฑํฯ อิติ ปญฺจขณฺฑิกจีวเรเนตํ วิจาริตนฺติฯ อถ วา อนุวิวฏฺฏนฺติ วิวฏฺฏสฺส เอกปสฺสโต ทฺวินฺนํ เอกปสฺสโต ทฺวินฺนนฺติ จตุนฺนมฺปิ ขณฺฑานเมตํ นามํฯ พาหนฺตนฺติ สุปฺปมาณํ จีวรํ ปารุปนฺเตน สํหริตฺวา พาหาย อุปริ ฐปิตา อุโภ อนฺตา พหิมุขา ติฏฺฐนฺติ, เตสํ เอตํ นามํฯ อยเมว หิ นโย มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺโต’’ติ อฏฺฐกถายํ (มหาว. อฏฺฐ. 345) อาคโตฯ