กายพนฺธนกถา

[41] กายพนฺธนกถายํ อกายพนฺธเนนาติ อพนฺธิตกายพนฺธเนนฯ ภิกฺขุนาติ เสโสฯ อถ วา อกายพนฺธเนนาติ อพนฺธิตกายพนฺธโน หุตฺวาติ อิตฺถมฺภูตตฺเถ กรณวจนํ ยถา ‘‘ภินฺเนน สีเสน ปคฺฆรนฺเตน โลหิเตน ปฏิวิสเก อุชฺฌาเปสี’’ติฯ เตนาห ‘‘อพนฺธิตฺวา นิกฺขมนฺเตน ยตฺถ สรติ, ตตฺถ พนฺธิตพฺพ’’นฺติฯ กายพนฺธนํ นาม ฉ กายพนฺธนานิ กลาพุกํ, เทฑฺฑุภกํ, มุรชํ, มทฺทวีณํ, ปฏฺฏิกํ, สูกรนฺตกนฺติฯ ตตฺถ กลาพุกํ นาม พหุรชฺชุกํฯ เทฑฺฑุภกํ นาม อุทกสปฺปสีสสทิสํฯ มุรชํ นาม มุรชวฏฺฏิสณฺฐานํ เวเฐตฺวา กตํฯ มทฺทวีณํ นาม ปามงฺคสณฺฐานํฯ อีทิสญฺหิ เอกมฺปิ น วฏฺฏติ, ปเคว พหูนิฯ ตสฺมา ปฏิกฺขิตฺตานิ อกปฺปิยกายพนฺธนานิ นาม จตฺตาริ โหนฺติ, ปฏฺฏิกํ, สูกรนฺตกนฺติ อิมานิ ทฺเว กายพนฺธนานิ ภควตา อนุญฺญาตานิ กปฺปิยกายพนฺธนานิ นาม, ตสฺส ปกติวีตา วา มจฺฉกณฺฏกวายิมา วา ปฏฺฏิกา วฏฺฏติ, เสสา กุญฺชรจฺฉิกาทิเภทา น วฏฺฏติฯ สูกรนฺตกํ นาม กุญฺจิกโกสกสณฺฐานํ โหติ, เอกรชฺชุกํ, ปน มุทฺทิกกายพนฺธนญฺจ สูกรนฺตกํ อนุโลเมติฯ อิเมหิ ปน ทฺวีหิ สทฺธิํ อฏฺฐ กายพนฺธนานิ โหนฺติฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มุรชํ มทฺทวีณ’’นฺติ อิทํ ทสาสุเยว อนุญฺญาตนฺติ ปามงฺคทสา เจตฺถ จตุนฺนํ อุปริ น วฏฺฏติฯ โสภกํ นาม เวเฐตฺวา มุขวฏฺฏิสิพฺพนํฯ คุณกํ นาม มุทิงฺคสณฺฐาเนน สิพฺพนํฯ เอวํ สิพฺพิตา หิ อนฺโต ถิรา โหนฺตีติ วุจฺจติฯ ปวนนฺโตติ ปาสนฺโต วุจฺจติฯ วชิรพุทฺธิฏีกายํ (วชิร. ฏี. จูฬวคฺค 277-278) ปน ‘‘มุทฺทิกกายพนฺธนํ นาม จตุรสฺสํ อกตฺวา สชฺชิตํ ฯ ปามงฺคทสา จตุรสฺสาฯ มุทิงฺคสณฺฐาเนนาติ สงฺฆาฏิยา มุทิงฺคสิพฺพนากาเรน วรกสีสากาเรนฯ ปวนนฺโตติ ปาสนฺโต, ‘ทสามูล’นฺติ จ ลิขิตํฯ อกายพนฺธเนน สญฺจิจฺจ วา อสญฺจิจฺจ วา คามปฺปเวสเน อาปตฺติฯ สริตฏฺฐานโต พนฺธิตฺวา ปวิสิตพฺพํ, นิวตฺติตพฺพํ วาติ ลิขิต’’นฺติ วุตฺตํฯ