โลมกถา

โลมกถายํ ‘‘สมฺพาเธโลมํ สํหราเปนฺติฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน’’ติ วตฺถุสฺมิํ อุปฺปนฺเน ‘‘น, ภิกฺขเว…เป.… ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (จูฬว. 275) วจนโต สํหราเปนฺตสฺส อาปตฺติฯ อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน สมฺพาเธ วโณ โหติ, เภสชฺชํ น ติฏฺฐตีติ อิมิสฺสา อฏฺฐุปฺปตฺติยา ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาพาธปจฺจยา สมฺพาเธ โลมํ สํหราเปตุ’’นฺติ (จูฬว. 275) วจนโต อาพาธปจฺจยา เภสชฺชปติฏฺฐาปนตฺถาย สมฺพาเธ โลมํ หราเปนฺตสฺส อนาปตฺติฯ ‘‘เสยฺยถาปิ ปิสาจิลฺลิกา’’ติ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนปจฺจยา ‘‘น, ภิกฺขเว, ทีฆํ นาสิกาโลมํ ธาเรตพฺพํ, โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (จูฬว. 275) วจนโต ธารณปจฺจยา อาปตฺติฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สณฺฑาส’’นฺติ อนุรกฺขณตฺถาย สณฺฑาโส อนุญฺญาโต, ตสฺมา นาสิกาโลมํ สณฺฑาเสน หราเปตุํ วฏฺฏติฯ ปลิตนฺติ ปณฺฑรเกสํฯ คาเหตุํ น วฏฺฏติ ‘‘มา เม ชราภาโว โหตู’’ติ มนสิ กตตฺตาฯ พีภจฺฉํ หุตฺวาติ วิรูปํ หุตฺวาฯ ปลิตํ วา อปลิตํ วาติ ปณฺฑรํ วา อปณฺฑรํ วาฯ คาหาเปตุํ วฏฺฏติ อปฺปสาทาวหตฺตาติฯ

กายพนฺธนกถา

[41] กายพนฺธนกถายํ อกายพนฺธเนนาติ อพนฺธิตกายพนฺธเนนฯ ภิกฺขุนาติ เสโสฯ อถ วา อกายพนฺธเนนาติ อพนฺธิตกายพนฺธโน หุตฺวาติ อิตฺถมฺภูตตฺเถ กรณวจนํ ยถา ‘‘ภินฺเนน สีเสน ปคฺฆรนฺเตน โลหิเตน ปฏิวิสเก อุชฺฌาเปสี’’ติฯ เตนาห ‘‘อพนฺธิตฺวา นิกฺขมนฺเตน ยตฺถ สรติ, ตตฺถ พนฺธิตพฺพ’’นฺติฯ กายพนฺธนํ นาม ฉ กายพนฺธนานิ กลาพุกํ, เทฑฺฑุภกํ, มุรชํ, มทฺทวีณํ, ปฏฺฏิกํ, สูกรนฺตกนฺติฯ ตตฺถ กลาพุกํ นาม พหุรชฺชุกํฯ เทฑฺฑุภกํ นาม อุทกสปฺปสีสสทิสํฯ มุรชํ นาม มุรชวฏฺฏิสณฺฐานํ เวเฐตฺวา กตํฯ มทฺทวีณํ นาม ปามงฺคสณฺฐานํฯ อีทิสญฺหิ เอกมฺปิ น วฏฺฏติ, ปเคว พหูนิฯ ตสฺมา ปฏิกฺขิตฺตานิ อกปฺปิยกายพนฺธนานิ นาม จตฺตาริ โหนฺติ, ปฏฺฏิกํ, สูกรนฺตกนฺติ อิมานิ ทฺเว กายพนฺธนานิ ภควตา อนุญฺญาตานิ กปฺปิยกายพนฺธนานิ นาม, ตสฺส ปกติวีตา วา มจฺฉกณฺฏกวายิมา วา ปฏฺฏิกา วฏฺฏติ, เสสา กุญฺชรจฺฉิกาทิเภทา น วฏฺฏติฯ สูกรนฺตกํ นาม กุญฺจิกโกสกสณฺฐานํ โหติ, เอกรชฺชุกํ, ปน มุทฺทิกกายพนฺธนญฺจ สูกรนฺตกํ อนุโลเมติฯ อิเมหิ ปน ทฺวีหิ สทฺธิํ อฏฺฐ กายพนฺธนานิ โหนฺติฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มุรชํ มทฺทวีณ’’นฺติ อิทํ ทสาสุเยว อนุญฺญาตนฺติ ปามงฺคทสา เจตฺถ จตุนฺนํ อุปริ น วฏฺฏติฯ โสภกํ นาม เวเฐตฺวา มุขวฏฺฏิสิพฺพนํฯ คุณกํ นาม มุทิงฺคสณฺฐาเนน สิพฺพนํฯ เอวํ สิพฺพิตา หิ อนฺโต ถิรา โหนฺตีติ วุจฺจติฯ ปวนนฺโตติ ปาสนฺโต วุจฺจติฯ วชิรพุทฺธิฏีกายํ (วชิร. ฏี. จูฬวคฺค 277-278) ปน ‘‘มุทฺทิกกายพนฺธนํ นาม จตุรสฺสํ อกตฺวา สชฺชิตํ ฯ ปามงฺคทสา จตุรสฺสาฯ มุทิงฺคสณฺฐาเนนาติ สงฺฆาฏิยา มุทิงฺคสิพฺพนากาเรน วรกสีสากาเรนฯ ปวนนฺโตติ ปาสนฺโต, ‘ทสามูล’นฺติ จ ลิขิตํฯ อกายพนฺธเนน สญฺจิจฺจ วา อสญฺจิจฺจ วา คามปฺปเวสเน อาปตฺติฯ สริตฏฺฐานโต พนฺธิตฺวา ปวิสิตพฺพํ, นิวตฺติตพฺพํ วาติ ลิขิต’’นฺติ วุตฺตํฯ