อฏฺฐกถายํ (จูฬว. อฏฺฐ. 268) ‘‘ยา กาจิ อิตฺถี อปคตคพฺภา วา โหตุ, ครุคพฺภา วา’’ติ อนิยมวาจเกน วา-สทฺเทน วจนโต น เกวลํ อิมา ทฺเวเยว คเหตพฺพา, อถ โข ‘‘ปติฏฺฐิตคพฺภา วา วิชาติปุตฺตา วา’’ติอาทินา ยา กาจิ มงฺคลิกาโย อิตฺถิโยปิ ปุริสาปิ คเหตพฺพาฯ ‘‘เอวรูเปสุ ฐาเนสู’’ติ วุตฺตตฺตา น เกวลํ ยถาวุตฺตฏฺฐาเนสุเยว, อถ โข ตํสทิเสสุ เยสุ เกสุจิ มงฺคลฏฺฐาเนสุ เยสํ เกสญฺจิ คิหีนํ มงฺคลตฺถาย ยาจิยมานานํ เจลสนฺถรํ อกฺกมิตุํ วฏฺฏตีติ สิชฺฌติ, วีมํสิตฺวา คเหตพฺพํฯ ปาฬิยํ (จูฬว. 268) ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โธตปาทกํ อกฺกมิตุ’’นฺติ สามญฺญวเสน วจนโต, อฏฺฐกถายญฺจ (จูฬว. อฏฺฐ. 268) ‘‘ตํ อกฺกมิตุํ วฏฺฏตี’’ติ อวิเสเสน วุตฺตตฺตา โธตปาทกํ อยาจิยมาเนนปิ ภิกฺขุนา อกฺกมิตพฺพนฺติ สิทฺธํ, ‘‘โธเตหิ ปาเทหิ อกฺกมนตฺถายา’’ติ ปน วุตฺตตฺตา อโธเตหิ อกฺกมิตุํ น วฏฺฏตีติ จ, วีมํสิตฺวา คเหตพฺพํฯ

ปาทฆํสนียกถา

[37] ปาทฆํสนียกถายํ ปฐมํ ตาว อกปฺปิยปาทฆํสนิํ ทสฺเสตุํ ‘‘กตกํ น วฏฺฏตี’’ติ อาหฯ กตกํ นาม กีทิสนฺติ ปุจฺฉาย สติ วุตฺตํ ‘‘กตกํ นาม ปทุมกณฺณิกาการ’’นฺติอาทิฯ กสฺมา ปฏิกฺขิตฺตนฺติ วุตฺตํ ‘‘พาหุลิกานุโยคตฺตา’’ติฯ ตโต กปฺปิยปาทฆํสนิโย ทสฺเสตุมาห ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติสฺโส ปาทฆํสนิโย’’ติอาทิฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ