เมนู

มโฬริกกถา

[34] มโฬริกกถายํ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มโฬริก’’นฺติ คิลาโน ภิกฺขุ ภุญฺชมาโน น สกฺโกติ หตฺเถน ปตฺตํ สนฺธาเรตุํ, ตสฺมา อนุญฺญาตํฯ ปุพฺเพ ปตฺตสงฺโคปนตฺถํ อาธารโก อนุญฺญาโต, อิทานิ ภุญฺชนตฺถํฯ ทณฺฑาธารโก วุจฺจตีติ ทณฺฑาธารโก ปธานโต มโฬริโกติ วุจฺจติฯ ยฏฺฐิ…เป.… ปีฐาทีนิปิ อาธารกสามญฺเญน เอตฺเถว ปวิฏฺฐานีติ สมฺพนฺโธฯ อาธารกํ นาม ฉิทฺทํ วิทฺธมฺปิ อตฺถิ, อวิทฺธมฺปิ อตฺถิ, เตสุ กตมํ วฏฺฏตีติ อาห ‘‘อาธารสงฺเขปคมนโต หิ…เป.… วฏฺฏติเยวา’’ติฯ

เอกภาชนาทิกถา

[35] เอกภาชนาทิกถายํ เอกโตภุญฺชนํ นาม เอกภาชนสฺมิํ เอกกฺขเณเยว สหภุญฺชนํ, น นานาภาชเนฯ เอกภาชนสฺมิมฺปิ น นานากฺขเณติ อาห ‘‘สเจ ปนา’’ติอาทิฯ ตสฺมิํ อปคเต ตสฺส อปคตตฺตา อิตรสฺส เสสกํ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติฯ อิมินา เอกกฺขเณ อภุญฺชนภาวํ ทสฺเสติฯ อิตรสฺสปีติอาทีสุ อิตรสฺสปีติ อิตรีตรกถนํ, เสสภุญฺชกอิตรโต อิตรสฺสาติ อตฺโถฯ เตน ปฐมํ คเหตฺวา คตภิกฺขุเมวาหฯ ตสฺมิํ ขีเณ ตสฺส ขณตฺตา ปฐมํ คหิตวตฺถุสฺส ขีณตฺตา ปุน คเหตุํ วฏฺฏติฯ อิมินา สหอภุญฺชนภาวํ ทสฺเสติฯ

น เอกมญฺเจ นิปชฺชิตพฺพํ สติปิ นานาอตฺถรเณ ‘‘น เอกมญฺเจ ตุวฏฺฏิตพฺพํ, โย ตุวฏฺเฏยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (จูฬว. 264) วจนโตฯ น เอกตฺถรเณ นิปชฺชิตพฺพํ สติปิ นานามญฺเจ ‘‘น เอกตฺถรณา ตุวฏฺฏิตพฺพ’’นฺติ (จูฬว. 264) วจนโต, ปเคว อุภินฺนํ เอกตฺเตติ อตฺโถฯ ยทิ เอวํ นานามญฺจนานาอตฺถรเณสุ อสนฺเตสุ กถํ อนาปตฺติ สิยาติ จินฺตายมาห ‘‘ววตฺถานํ ปนา’’ติอาทิฯ เอกตฺถรณปาวุรเณหีติ เอตฺถ ปน อยํ เอกตฺถรณปาวุรณสทฺโท น จตฺถสมาโส โหติ, อถ โข พาหิรตฺถสมาโสติ อาห ‘‘เอกํ อตฺถรณญฺเจว ปาวุรณญฺจ เอเตสนฺติ เอกตฺถรณปาวุรณา’’ติ, ติปทตุลฺยาธิกรณพาหิรตฺถสมาโสยํฯ

เกสเมตมธิวจนนฺตฺยาห ‘‘เอกํ อนฺตํ อตฺถริตฺวา เอกํ ปารุปิตฺวา นิปชฺชนฺตานเมตํ อธิวจน’’นฺติ, เอวํ นิปชฺชนฺตานํ ภิกฺขูนํ เอตํ เอกตฺถรณปาวุรณปทํ อธิวจนํ โหตีติ อธิปฺปาโยฯ เกสํ ปน อนฺตนฺติ อาห ‘‘สํหาริมาน’’นฺติอาทิฯ

เจลปฏิกกถา

[36] เจลปฏิกกถายํ เจลปฏิกนฺติ เจลสนฺถรํฯ กิํ ปน ภควโต สิกฺขาปทปญฺญาปเน การณนฺติ? ‘‘โพธิราชกุมาโร กิร ‘สเจ อหํ ปุตฺตํ ลจฺฉามิ, อกฺกมิสฺสติ เม ภควา เจลปฏิก’นฺติ อิมินา อชฺฌาสเยน สนฺถริ, อภพฺโพ เจส ปุตฺตลาภาย, ตสฺมา ภควา น อกฺกมิฯ ยทิ อกฺกเมยฺย, ปจฺฉา ปุตฺตํ อลภนฺโต ‘นายํ สพฺพญฺญู’ติ ทิฏฺฐิํ คณฺเหยฺย, อิทํ ตาว ภควโต อนกฺกมเน การณํฯ ยสฺมา ปน ภิกฺขูปิ เย อชานนฺตา อกฺกเมยฺยุํ, เต คิหีนํ ปริภูตา ภเวยฺยุํ, ตสฺมา ภิกฺขู ปริภวโต โมเจตุํ สิกฺขาปทํ ปญฺญเปสิ, อิทํ สิกฺขาปทปญฺญาปเน การณ’’นฺติ อฏฺฐกถายํ (จูฬว. อฏฺฐ. 268) วุตฺตํฯ

สารตฺถทีปนิยํ (สารตฺถ. ฏี. จูฬวคฺค 3.268) ปน ‘‘ภควา ตุณฺหี อโหสีติ ‘กิสฺส นุ โข อตฺถาย ราชกุมาเรน อยํ มหาสกฺกาโร กโต’ติ อาวชฺเชนฺโต ปุตฺตปตฺถนาย กตภาวํ อญฺญาสิฯ โส หิ ราชปุตฺโต อปุตฺตโก, สุตญฺจาเนน อโหสิ ‘พุทฺธานํ กิร อธิการํ กตฺวา มนสา อิจฺฉิตํ ลภนฺตี’ติ, โส ‘สจาหํ ปุตฺตํ ลภิสฺสามิ, สมฺมาสมฺพุทฺโธ อิมํ เจลปฏิกํ อกฺกมิสฺสติฯ โน เจ ลภิสฺสามิ, น อกฺกมิสฺสตี’ติ ปตฺถนํ กตฺวา สนฺถราเปสิฯ อถ ภควา ‘นิพฺพตฺติสฺสติ นุ โข เอตสฺส ปุตฺโต’ติ อาวชฺเชตฺวา ‘น นิพฺพตฺติสฺสตี’ติ อทฺทสฯ ปุพฺเพ กิร โส เอกสฺมิํ ทีเป วสมาโน ภริยาย สมานจฺฉนฺโท อเนกสกุณโปตเก ขาทิฯ