ทายาลิมฺปนกถา

[16] ทายาลิมฺปนกถายํ อลฺล…เป.… ปาจิตฺติยนฺติ สุกฺขฏฺฐาเนปิ อคฺคิํ ปาเตตฺวา อิมินา อธิปฺปาเยน อาลิมฺเปนฺตสฺส ปาจิตฺติยเมวฯ ทุกฺกฏนฺติ สุกฺขฏฺฐาเน วา สุกฺขํ ‘‘อสุกฺข’’นฺติ อววตฺถเปตฺวา วา อคฺคิํ ปาเตนฺตสฺส ทุกฺกฏํฯ กีฬาธิปฺปาเยปิ เอเสว นโย, กีฬาธิปฺปาโย จ ปฏปฏายมานสทฺทสฺสาทวเสเนว เวทิตพฺโพฯ ปฏิปกฺขภูโต อคฺคิ ปฏคฺคิฯ ปริตฺตกรณนฺติ อารกฺขกรณํฯ สยํ วา อุฏฺฐิตนฺติ วาเตริตานํ เวฬุอาทีนํ อญฺญมญฺญสงฺฆฏฺฏเนน สมุฏฺฐิตํฯ นิรุปาทาโนติ อินฺธนรหิโตฯ วิมติวิโนทนิยํ (วิ. วิ. ฏี. 1.190) ปน ‘‘ขิฑฺฑาธิปฺปาเยนปิ ทุกฺกฏนฺติ สุกฺขติณาทีสุ อคฺคิกรณํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อลฺเลสุ ปน กีฬาธิปฺปาเยนปิ กโรนฺตสฺส ปาจิตฺติยเมวฯ ปฏิปกฺขภูโต, ปฏิมุขํ คจฺฉนฺโต วา อคฺคิ ปฏคฺคิ, ตสฺส อลฺลติณาทีสุปิ ทานํ อนุญฺญาตํฯ ตํ เทนฺเตน ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทาวคฺคิํ ทิสฺวา วิหารสฺส สมนฺตโต เอกกฺขเณ อกตฺวา เอกเทสโต ปฏฺฐาย วิหารสฺส สมนฺตโต สณิกํ ฌาเปตฺวา ยถา มหนฺโตปิ อคฺคิ วิหารํ ปาปุณิตุํ น สกฺโกติ, เอวํ วิหารสฺส สมนฺตา อพฺโภกาสํ กตฺวา ปฏคฺคิ ทาตพฺโพฯ โส ฑาวคฺคิโน ปฏิปถํ คนฺตฺวา เอกโต หุตฺวา เตน สห นิพฺพาติฯ ปริตฺตกรณนฺติ สมนฺตา รุกฺขติณาทิจฺเฉทนปริขาขณนาทิอารกฺขกรณํฯ เตนาห ‘ติณกุฏิกานํ สมนฺตา ภูมิตจฺฉน’นฺติอาที’’ติ, วชิรพุทฺธิฏีกายํ (วชิร. ฏี. ปาราชิก 190) ปน ‘‘ปริตฺตนฺติ รกฺขณํ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘สมนฺตา ภูมิตจฺฉน’นฺติอาทิ วุตฺต’’นฺติ เอตฺตกเมว วุตฺตํฯ

มิจฺฉาทิฏฺฐิกุลาภตกถา

[17] มิจฺฉาทิฏฺฐิกุลาภตกถายํ นตฺถิ สทฺธา เอเตสูติ อสฺสทฺธา, มจฺฉริโน, เตสุ อสฺสทฺเธสุฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิยา ยุตฺตานิ กุลานิ มิจฺฉาทิฏฺฐิกุลานิ, มชฺเฌโลปตติยาตปฺปุริสสมาโส, ‘‘นตฺถิ ทินฺน’’นฺติอาทินยปฺปวตฺตาย ทสวตฺถุกาย มิจฺฉาทิฏฺฐิยา ยุตฺตกุลานิ, เตสุฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิกุเลสุ ลภิตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ อสกฺกจฺจการีนํ เตสํ สกฺกจฺจกรเณน, อปฺปณีตทายีนํ เตสํ ปณีตทาเนน ภวิตพฺพเมตฺถ การเณนาติ การณํ อุปปริกฺขิตฺวาว ภุญฺชิตุํ ยุตฺตนฺติ อาห ‘‘อนุปปริกฺขิตฺวา เนว อตฺตนา ภุญฺชิตพฺพํ, น ปเรสํ ทาตพฺพ’’นฺติฯ เยน การเณน ภวิตพฺพํ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘วิสมิสฺสมฺปิ หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ น เกวลํ ปิณฺฑปาตเมวาติ อาห ‘‘ยมฺปี’’ติอาทิฯ ตตฺถ การณมาห ‘‘อปิหิตวตฺถุสฺมิมฺปิ หี’’ติอาทิฯ ตโต อญฺญมฺปิ ทสฺเสติ คนฺธหลิทฺทาทิมกฺขิโตติอาทินา ฯ ตตฺถปิ การณํ ทสฺเสตุมาห ‘‘สรีเร โรคฏฺฐานานี’’ติอาทิฯ

โคปกทานกถา

[18] โคปกทานกถายํ ปเรสํ สนฺตกํ โคเปติ รกฺขตีติ โคปโก, ตสฺส ทานํ โคปกทานํ, อุยฺยานปาลกาทีหิ ภิกฺขูนํ ทาตพฺพทานํฯ ตตฺถ ปณฺณํ อาโรเปตฺวาติ ‘‘เอตฺตเกเหว รุกฺเขหิ เอตฺตกเมว คเหตพฺพ’’นฺติ ปณฺณํ อาโรเปตฺวา, ลิขิตฺวาติ วุตฺตํ โหติฯ นิมิตฺตสญฺญํ กตฺวาติ สงฺเกตํ กตฺวาฯ ทารกาติ เตสํ ปุตฺตนตฺตาทโย ทารกาฯ อญฺเญปิ เย เกจิ โคปกา โหนฺติ, เต สพฺเพปิ วุตฺตาฯ สพฺพตฺถปิ คิหีนํ โคปกทาเน ยตฺตกํ โคปกา เทนฺติ, ตตฺตกํ คเหตพฺพํฯ สงฺฆิเก ปน ยถาปริจฺเฉทเมว คเหตพฺพนฺติ ทีปิตตฺตา ‘‘อตฺถโต เอก’’นฺติ วุตฺตํฯ วิมติวิโนทนิยมฺปิ (วิ. วิ. ฏี. 1.156) ‘‘ปณฺณํ อาโรเปตฺวาติ ‘เอตฺตเก รุกฺเข รกฺขิตฺวา ตโต เอตฺตกํ คเหตพฺพ’นฺติ ปณฺณํ อาโรเปตฺวาฯ นิมิตฺตสญฺญํ กตฺวาติ สงฺเกตํ กตฺวาฯ ทารกาติ เตสํ ปุตฺตนตฺตาทโย เย เกจิ โคเปนฺติ, เต สพฺเพปิ อิธ ‘ทารกา’ติ วุตฺตา’’ติ, วชิรพุทฺธิฏีกายํ (วชิร. ฏี. ปาราชิก 156) ปน ‘‘อารามรกฺขกาติ วิสฺสตฺถวเสน คเหตพฺพํฯ อธิปฺปายํ ญตฺวาติ เอตฺถ ยสฺส ทานํ ปฏิคฺคณฺหนฺตํ ภิกฺขุํ, ภาคํ วา สามิกา น รกฺขนฺติ น ทณฺเฑนฺติ, ตสฺส ทานํ อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวา คเหตุํ วฏฺฏตีติ อิธ สนฺนิฏฺฐานํ, ตมฺปิ ‘น วฏฺฏติ สงฺฆิเก’ติ วุตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ

ยตฺถาติ ยสฺมิํ อาวาเสฯ อญฺเญสํ อภาวนฺติ อญฺเญสํ อาคนฺตุกภิกฺขูนํ อภาวํฯ ตตฺถาติ ตาทิเส อาวาเสฯ ภาเชตฺวา ขาทนฺตีติ อาคนฺตุกานมฺปิ สมฺปตฺตานํ ภาเชตฺวา ขาทนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ