ตตฺถ เต กติกํ กตฺวาติ ‘‘ลทฺธํ ปํสุกูลํ สพฺเพ ภาเชตฺวา คณฺหิสฺสามา’’ติ พหิเมว กติกํ กตฺวาฯ ฉฑฺเฑตฺวา คตาติ กิญฺจิ อวตฺวาเยว ฉฑฺเฑตฺวา คตาฯ เอเตน ‘‘ภิกฺขู คณฺหนฺตู’’ติ ฉฑฺฑิเต เอว อกามา ภาคทานํ วิหิตํ, เกวลํ ฉฑฺฑิเต ปน กติกาย อสติ เอกโต พหูสุ ปวิฏฺเฐสุ เยน คหิตํ, เตน อกามา ภาโค น ทาตพฺโพติ ทสฺเสติฯ สมานา ทิสา ปุรตฺถิมาทิเภทา เอเตสนฺติ สทิสาติ อาห ‘‘เอกทิสาย วา โอกฺกมิํสู’’ติฯ

อจฺฉินฺนจีวรกถา

[5] อจฺฉินฺนจีวรกถายํ อนุปุพฺพกถาติ อนุปุพฺเพน วินิจฺฉยกถาฯ เสสปริกฺขารานํ สทฺธิวิหาริเกหิ คหิตตฺตา นิวาสนปารุปนเมว อวสิฏฺฐนฺติ อาห ‘‘นิวาสนปารุปนมตฺตํเยว หริตฺวา’’ติฯ สทฺธิวิหาริกานํ ตาว อาคมนสฺส วา อนาคมนสฺส วา อชานนตาย วุตฺตํ ‘‘เถเรหิ เนว ตาว…เป.… ภุญฺชิตพฺพ’’นฺติฯ ปเรสมฺปิ อตฺถาย ลภนฺตีติ อตฺตโน จีวรํ ททมานา สยํ สาขาภงฺเคน ปฏิจฺฉาเทนฺตีติ เตสํ อตฺถายปิ ภญฺชิตุํ ลภนฺติฯ ‘‘ติเณน วา ปณฺเณน วา ปฏิจฺฉาเทตฺวา อาคนฺตพฺพ’’นฺติ วจนโต อีทิเสสุ ภูตคามปาตพฺยตาปิ อนุญฺญาตาเยว โหตีติ อาห ‘‘เนว ภูตคามปาตพฺยตาย ปาจิตฺติยํ โหตี’’ติฯ น เตสํ ธารเณ ทุกฺกฏนฺติ เตสํ ติตฺถิยธชานํ ธารเณปิ ทุกฺกฏํ นตฺถิฯ

ยานิ จ เนสํ วตฺถานิ เทนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ เถรานํ สยเมว ทินฺนตฺตา วุตฺตํ ‘‘อจฺฉินฺนจีวรฏฺฐาเน ฐิตตฺตา’’ติฯ ยทิ ลทฺธิํ คณฺหาติ, ติตฺถิยปกฺกนฺตโก นาม โหติฯ ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ลทฺธิํ อคฺคเหตฺวา’’ติฯ

‘‘โน เจ โหติ, สงฺฆสฺส วิหารจีวรํ วา…เป.… อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ อิมินา อนฺตรามคฺเค ปวิฏฺฐวิหารโต นิกฺขมิตฺวา อญฺญตฺถ อตฺตโน อภิรุจิตฏฺฐานํ คจฺฉนฺตสฺส ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, อิมินา จ ‘‘ยํ อาวาสํ ปฐมํ อุปคจฺฉตี’’ติ วุตฺตํ อนฺตรามคฺเค ฐิตวิหารมฺปิ สเจ นคฺโค หุตฺวา คจฺฉติ, ทุกฺกฏเมวาติ เวทิตพฺพํฯ ยทิ เอวํ ตตฺถ กสฺมา น วุตฺตนฺติ เจ? อโนกาสตฺตาฯ ตตฺถ หิ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อจฺฉินฺนจีวรสฺส วา…เป.… จีวรํ วิญฺญาเปตุ’’นฺติ อิมินา สมฺพนฺเธน สงฺฆิกมฺปิ จีวรํ นิวาเสตุํ ปารุปิตุญฺจ อนุชานนฺโต ‘‘ยํ อาวาสํ ปฐมํ…เป.… คเหตฺวา ปารุปิตุ’’นฺติ อาห, ตสฺมา ตตฺถ อโนกาสตฺตา ทุกฺกฏํ น วุตฺตํฯ

วิหารจีวรนฺติ เสนาสนจีวรํฯ จิมิลิกาหีติ ปฏปิโลติกาหิฯ ตสฺส อุปรีติ ภูมตฺถรณสฺส อุปริฯ วิเทสคเตนาติ อญฺญํ จีวรํ อลภิตฺวา วิเทสคเตนฯ เอกสฺมิํ…เป.… ฐเปตพฺพนฺติ เอตฺถ เสเสน คเหตฺวา อาคตตฺตา ฐเปนฺเตน จ สงฺฆิกปริโภควเสเนว ฐปิตตฺตา อญฺญสฺมิํ เสนาสเน นิยมิตมฺปิ อญฺญตฺถ ฐเปตุํ วฏฺฏตีติ วทนฺติฯ ปริโภเคเนวาติ อญฺญํ จีวรํ อลภิตฺวา ปริภุญฺชเนนฯ

ปริโภคชิณฺณนฺติ ยถา เตน จีวเรน สรีรํ ปฏิจฺฉาเทตุํ น สกฺกา, เอวํ ชิณฺณํฯ กปฺปิยโวหาเรนาติ กยวิกฺกยาปตฺติโต โมจนตฺถํ วุตฺตํฯ ‘‘วิญฺญาเปนฺตสฺสา’’ติ อิมสฺเสว อตฺถํ วิภาเวติ ‘‘เจตาเปนฺตสฺส ปริวตฺตาเปนฺตสฺสา’’ติฯ อตฺตโน ธเนน หิ วิญฺญาปนํ นาม ปริวตฺตนเมวาติ อธิปฺปาโยฯ สงฺฆวเสน ปวาริตานํ วิญฺญาปเน วตฺตํ ทสฺเสติ ‘‘ปมาณเมว วฏฺฏตี’’ติฯ สงฺฆวเสน หิ ปวาริเต สพฺเพสํ สาธารณตฺตา อธิกํ วิญฺญาเปตุํ น วฏฺฏติฯ ยํ ยํ ปวาเรตีติ ยํ ยํ จีวราทิํ ทสฺสามีติ ปวาเรติฯ วิญฺญาปนกิจฺจํ นตฺถีติ วินา วิญฺญตฺติยา ทียมานตฺตา วิญฺญาเปตฺวา กิํ กริสฺสตีติ อธิปฺปาโยฯ

อญฺญสฺสตฺถายาติ เอตฺถปิ ‘‘ญาตกานํ ปวาริตาน’’นฺติ อิทํ อนุวตฺตติเยวาติ อาห ‘‘อตฺตโน ญาตกปวาริเต’’ติอาทิฯ วิกปฺปนุปคจีวรตา, สมยาภาโว, อญฺญาตกวิญฺญตฺติ, ตาย จ ปฏิลาโภติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ

วิมติวิโนทนิยํ (วิ. วิ. ฏี. 1.515) ปน ปาฬิยํ ธมฺมนิมนฺตนาติ สมเณสุ วตฺตพฺพาจารธมฺมมตฺตวเสน นิมนฺตนา, ทาตุกามตาย กตนิมนฺตนา น โหตีติ อตฺโถฯ เตเนว ‘‘วิญฺญาเปสฺสตี’’ติ วุตฺตํฯ อญฺญาตกอปฺปวาริตโต หิ วิญฺญตฺติ นาม โหติฯ

‘‘ติเณน วา ปณฺเณน วา ปฏิจฺฉาเทตฺวา อาคนฺตพฺพ’’นฺติ อิมินา ภูตคามวิโกปนํ อนุญฺญาตนฺติ อาห ‘‘เนวภูตคามปาตพฺยตายา’’ติอาทิฯ ปฐมํ สุทฺธจิตฺเตน ลิงฺคํ คเหตฺวา ปจฺฉา ลทฺธิํ คณฺหนฺโตปิ ติตฺถิยปกฺกนฺตโก เอวาติ อาห ‘‘นิวาเสตฺวาปิ ลทฺธิ น คเหตพฺพา’’ติฯ

ยํ อาวาสํ ปฐมํ อุปคจฺฉตีติ เอตฺถปิ วิหารจีวราทิอตฺถาย ปวิสนฺเตนปิ ติณาทีหิ ปฏิจฺฉาเทตฺวาว คนฺตพฺพํ, ‘‘น ตฺเวว นคฺเคน อาคนฺตพฺพ’’นฺติ สามญฺญโต ทุกฺกฏสฺส วุตฺตตฺตาฯ จิมิลิกาหีติ ปฏปิโลติกาหิฯ ปริโภเคเนวาติ อญฺญํ จีวรํ อลภิตฺวา ปริภุญฺชเนนฯ ปริโภคชิณฺณนฺติ ยถา ตํ จีวรํ ปริภุญฺชิยมานํ โอภคฺควิภคฺคตาย อสารุปฺปํ โหติ, เอวํ ชิณฺณํฯ

อญฺญสฺสตฺถายาติ เอตฺถปิ ‘‘ญาตกานํ ปวาริตาน’’นฺติ อิทํ อนุวตฺตเตวาติ อาห ‘‘อตฺตโน ญาตกปวาริเต’’ติอาทิฯ

อิธ ปน อญฺญสฺส อจฺฉินฺนนฏฺฐจีวรสฺส อตฺถาย อญฺญาตกอปฺปวาริเต วิญฺญาเปนฺตสฺส นิสฺสคฺคิเยน อนาปตฺตีติ อตฺโถ คเหตพฺโพ, อิตรถา ‘‘ญาตกานํ ปวาริตาน’’นฺติ อิมินา วิเสโส น ภเวยฺย, เตเนว อนนฺตรสิกฺขาปเท วกฺขติ ‘‘อฏฺฐกถาสุ (ปารา. อฏฺฐ. 2.526) ปน ญาตกปวาริตฏฺฐาเน…เป.… ปมาณเมว วฏฺฏตีติ วุตฺตํ, ตํ ปาฬิยา น สเมตี’’ติ จ ‘‘ยสฺมา ปนิทํ สิกฺขาปทํ อญฺญสฺสตฺถาย วิญฺญาปนวตฺถุสฺมิํเยว ปญฺญตฺตํ, ตสฺมา อิธ ‘อญฺญสฺสตฺถายา’ติ น วุตฺต’’นฺติ จฯ วิกปฺปนุปคจีวรตา, สมยาภาโว, อญฺญาตกวิญฺญตฺติ, ตาย จ ปฏิลาโภติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ

‘‘ตญฺเจ อญฺญาตโก คหปติ วา คหปตานี วา พหูหิ จีวเรหิ อภิหฏฺฐุํ ปวาเรยฺย, สนฺตรุตฺตรปรมํ เตน ภิกฺขุนา ตโต จีวรํ สาทิตพฺพํ, ตโต เจ อุตฺตริ สาทิเยยฺย, นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติย’’นฺติ อิมสฺมิํ ตทุตฺตริสิกฺขาปเท (ปารา. 523) อภิหฏฺฐุนฺติ เอตฺถ อภีติ อุปสคฺโค, หริตุนฺติ อตฺโถ, คณฺหิตุนฺติ วุตฺตํ โหติฯ ปวาเรยฺยาติ อิจฺฉาเปยฺย, อิจฺฉํ รุจิํ อุปฺปาเทยฺย วเทยฺย นิมนฺเตยฺยาติ อตฺโถฯ อภิหฏฺฐุํ ปวาเรนฺเตน ปน ยถา วตฺตพฺพํฯ ตํ อาการํ ทสฺเสตุํ ‘‘ยาวตฺตกํ อิจฺฉสิ, ตาวตฺตกํ คณฺหาหี’’ติ เอวมสฺส ปทภาชนํ วุตฺตํฯ อถ วา ยถา ‘‘เนกฺขมฺมํ ทฏฺฐุ เขมโต’’ติ เอตฺถ ทิสฺวาติ อตฺโถ, เอวมิธปิ อภิหฏฺฐุํ ปวาเรยฺยาติ อภิหริตฺวา ปวาเรยฺยาติ อตฺโถฯ ตตฺถ กายาภิหาโร วาจาภิหาโรติ ทุวิโธ อภิหาโรฯ กาเยน วา หิ วตฺถาทีนิ อภิหริตฺวา ปาทมูเล ฐเปตฺวา ‘‘ยตฺตกํ อิจฺฉสิ, ตตฺตกํ คณฺหาหี’’ติ วทนฺโต ปวาเรยฺย, วาจาย วา ‘‘อมฺหากํ ทุสฺสโกฏฺฐาคารํ ปริปุณฺณํ, ยตฺตกํ อิจฺฉสิ, ตตฺตกํ คณฺหาหี’’ติ วทนฺโต ปวาเรยฺย, ตทุภยมฺปิ เอกชฺฌํ กตฺวา ‘‘อภิหฏฺฐุํ ปวาเรยฺยา’’ติ วุตฺตํฯ

สนฺตรุตฺตรปรมนฺติ สอนฺตรํ อุตฺตรํ ปรมํ อสฺส จีวรสฺสาติ สนฺตรุตฺตรปรมํ, นิวาสเนน สทฺธิํ ปารุปนํ อุกฺกฏฺฐปริจฺเฉโท อสฺสาติ วุตฺตํ โหติฯ ตโต จีวรํ สาทิตพฺพนฺติ ตโต อภิหฏจีวรโต เอตฺตกํ จีวรํ คเหตพฺพํ, น อิโต ปรนฺติ อตฺโถฯ ยสฺมา ปน อจฺฉินฺนสพฺพจีวเรน เตจีวริเกเนว ภิกฺขุนา เอวํ ปฏิปชฺชิตพฺพํ, อญฺเญน อญฺญถาปิ, ตสฺมา ตํ วิภาคํ ทสฺเสตุํ ‘‘สเจ ตีณิ นฏฺฐานิ โหนฺตี’’ติอาทินา นเยนสฺส ปทภาชนํ วุตฺตํฯ

ตตฺรายํ วินิจฺฉโย – ยสฺส ตีณิ นฏฺฐานิ, เตน ทฺเว สาทิตพฺพานิ, เอกํ นิวาเสตฺวา เอกํ ปารุปิตฺวา อญฺญํ สภาคฏฺฐานโต ปริเยสิสฺสติฯ ยสฺส ทฺเว นฏฺฐานิ, เตน เอกํ สาทิตพฺพํฯ สเจ ปกติยาว สนฺตรุตฺตเรน จรติ, ทฺเว สาทิตพฺพานิ, เอวํ เอกํ สาทิยนฺเตเนว สโม ภวิสฺสติฯ ยสฺส ตีสุ เอกํ นฏฺฐํ, น สาทิตพฺพํฯ ยสฺส ปน ทฺวีสุ เอกํ นฏฺฐํ, เอกํ สาทิตพฺพํฯ ยสฺส เอกํเยว โหติ, ตญฺจ นฏฺฐํ, ทฺเว สาทิตพฺพานิฯ ภิกฺขุนิยา ปน ปญฺจสุปิ นฏฺเฐสุ ทฺเว สาทิตพฺพานิ, จตูสุ นฏฺเฐสุ เอกํ สาทิตพฺพํ, ตีสุ นฏฺเฐสุ กิญฺจิ น สาทิตพฺพํ, โก ปน วาโท ทฺวีสุ วา เอกสฺมิํ วาฯ เยน เกนจิ หิ สนฺตรุตฺตรปรมตาย ฐาตพฺพํ, ตโต อุตฺตริ น ลพฺภตีติ อิทเมตฺถ ลกฺขณํฯ

เสสกํ อาหริสฺสามีติ ทฺเว จีวรานิ กตฺวา เสสํ ปุน อาหริสฺสามีติ อตฺโถฯ น อจฺฉินฺนการณาติ พาหุสจฺจาทิคุณวเสน เทนฺติฯ ญาตกานนฺติอาทีสุ ญาตกานํ เทนฺตานํ สาทิยนฺตสฺส, ปวาริตานํ เทนฺตานํ สาทิยนฺตสฺส, อตฺตโน ธเนน สาทิยนฺตสฺส อนาปตฺตีติ อตฺโถฯ อฏฺฐกถาสุ ปน ‘‘ญาตกปวาริตฏฺฐาเน ปกติยา พหุมฺปิ วฏฺฏติ, อจฺฉินฺนการณา ปมาณเมว วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํ, ตํ ปาฬิยา น สเมติฯ ยสฺมา ปนิทํ สิกฺขาปทํ อญฺญสฺสตฺถาย วิญฺญาปนวตฺถุสฺมิํเยว ปญฺญตฺตํ, ตสฺมา อิธ ‘‘อญฺญสฺสตฺถายา’’ติ น วุตฺตํฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

สมุฏฺฐานาทีสุ อิทมฺปิ ฉสมุฏฺฐานํ , กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมวจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

สตฺตเม ปาฬิยํ ปคฺคาหิกสาลนฺติ ทุสฺสวาณิชกานํ อาปณํ, ‘‘ปคฺคาหิตสาล’’นฺติปิ ปฐนฺติฯ อภีติ อุปสคฺโคติ ตสฺส วิเสสตฺถาภาวํ ทสฺเสติฯ เตนาห ‘‘หริตุนฺติ อตฺโถ’’ติฯ วรสทฺทสฺส อิจฺฉายํ วตฺตมานตฺตา อาห ‘‘อิจฺฉาเปยฺยา’’ติฯ ทฏฺฐุ เขมโตติ เอตฺถ คาถาพนฺธวเสน อนุนาสิกโลโป ทฏฺฐพฺโพฯ สอนฺตรนฺติ อนฺตรวาสกสหิตํฯ อุตฺตรนฺติ อุตฺตราสงฺคํฯ อสฺส จีวรสฺสาติ สาทิตพฺพจีวรสฺสฯ อจฺฉินฺนสพฺพจีวเรนาติ อจฺฉินฺนานิ สพฺพานิ ตีณิ จีวรานิ อสฺสาติ อจฺฉินฺนสพฺพจีวโร, เตนาติ อตฺโถฯ ยสฺส หิ อจฺฉินฺทนสมเย ตีณิ จีวรานิ สนฺนิหิตานิ โหนฺติ, ตานิ สพฺพานิ อจฺฉินฺนานีติ โส ‘‘อจฺฉินฺนสพฺพจีวโร’’ติ วุจฺจติฯ เตเนว ‘‘อจฺฉินฺนสพฺพจีวเรน เตจีวริเกนา’’ติ วุตฺตํฯ เตจีวริเกนาติ หิ อจฺฉินฺทนสมเย ติจีวรสฺส สนฺนิหิตภาวํ สนฺธาย วุตฺตํ, น ปน วินเย เตจีวริกาภาวํ, ธุตงฺคเตจีวริกภาวํ วา สนฺธายฯ เอวํ ปฏิปชฺชิตพฺพนฺติ ‘‘สนฺตรุตฺตรปรมํ เตน ภิกฺขุนา ตโต จีวรํ สาทิตพฺพ’’นฺติ วุตฺตวิธินา ปฏิปชฺชิตพฺพํฯ อญฺเญนาติ อจฺฉินฺนอสพฺพจีวเรนฯ ยสฺส ตีสุ จีวเรสุ เอกํ วา ทฺเว วา จีวรานิ อจฺฉินฺนานิ โหนฺติ, เตนาติ อตฺโถฯ อญฺญถาปีติ ‘‘สนฺตรุตฺตรปรม’’นฺติ วุตฺตวิธานโต อญฺญถาปิฯ ยสฺส หิ ตีสุ ทฺเว จีวรานิ อจฺฉินฺนานิ โหนฺติ, เอกํ สาทิตพฺพํ, เอกสฺมิํ อจฺฉินฺเน น สาทิตพฺพนฺติ น ตสฺส สนฺตรุตฺตรปรมสาทิยนํ สมฺภวติฯ อยเมว จ อตฺโถ ปทภาชเนน วิภาวิโตฯ เตนาห ‘‘ตํ วิภาคํ ทสฺเสตุ’’นฺติฯ

เกจิ ปน ‘‘เตจีวริเกนาติ วุตฺตตฺตา ติจีวรํ ปริกฺขารโจฬวเสน อธิฏฺฐหิตฺวา ปริภุญฺชโต ตสฺมิํ นฏฺเฐ พหูนิปิ คเหตุํ ลภตี’’ติ วทนฺติ, ตํ น คเหตพฺพํฯ

ปทภาชนสฺส หิ อธิปฺปายํ ทสฺเสนฺเตน ยสฺมา ปน ‘‘อจฺฉินฺนสพฺพจีวเรน…เป.… ตํ วิภาคํ ทสฺเสตุ’’นฺติ วุตฺตํ, ปทภาชเน จ น ตาทิโส อตฺโถ อุปลพฺภติ, ตสฺมา ตํ น คเหตพฺพเมวฯ ยมฺปิ มาติกาฏฺฐกถายํ (กงฺขา. อฏฺฐ. ตตุตฺตริสิกฺขาปทวณฺณนา) วุตฺตํ ‘‘ยสฺส อธิฏฺฐิตติจีวรสฺส ตีณิ นฏฺฐานี’’ติ, ตตฺถปิ อธิฏฺฐิตคฺคหณํ สรูปกถนมตฺตนฺติ คเหตพฺพํ, น ปน ติจีวราธิฏฺฐาเนน อธิฏฺฐิตจีวรสฺเสวาติ เอวมตฺโถ คเหตพฺโพ ปาฬิยํ อฏฺฐกถายญฺจ ตถา อตฺถสฺสาสมฺภวโต ฯ น หิ ติจีวราธิฏฺฐาเนน อธิฏฺฐิตจีวรสฺเสว อิทํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตนฺติ สกฺกา วิญฺญาตุํฯ ปุริมสิกฺขาปเทน หิ อจฺฉินฺนจีวรสฺส อญฺญาตกวิญฺญตฺติยา อนุญฺญาตตฺตา ปมาณํ อชานิตฺวา วิญฺญาปนวตฺถุสฺมิํ ปมาณโต สาทิยนํ อนุชานนฺเตน ภควตา อิทํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ, ตสฺมา ปริกฺขารโจฬิกสฺส พหุมฺปิ สาทิตุํ วฏฺฏตีติ อยมตฺโถ เนว ปาฬิยา สเมติ, น จ ภควโต อธิปฺปายํ อนุโลเมติฯ

ยสฺส ตีณิ นฏฺฐานิ, เตน ทฺเว สาทิตพฺพานีติ เอตฺถ ยสฺส ติจีวรโต อธิกมฺปิ จีวรํ อญฺญตฺถ ฐิตํ อตฺถิ, ตทา ตสฺส จีวรสฺส อลพฺภนียภาวโต เตนปิ สาทิตุํ วฏฺฏตีติ เวทิตพฺพํฯ ปกติยาว สนฺตรุตฺตเรน จรตีติ สาสงฺกสิกฺขาปทวเสน วา อวิปฺปวาสสมฺมุติวเสน วา ตติยสฺส อลาเภน วา จรติฯ ‘‘ทฺเว นฏฺฐานี’’ติ อธิการตฺตา วุตฺตํ ‘‘ทฺเว สาทิตพฺพานี’’ติฯ เอกํ สาทิยนฺเตเนว สโม ภวิสฺสตีติ ติณฺณํ จีวรานํ ทฺวีสุ นฏฺเฐสุ เอกํ สาทิยนฺเตน สโม ภวิสฺสติ อุภินฺนมฺปิ สนฺตรุตฺตรปรมตาย อวฏฺฐานโตฯ ยสฺส เอกํเยว โหตีติ อญฺเญน เกนจิ การเณน วินฏฺฐเสสจีวรํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

‘‘เสสกํ ตุมฺเหว โหตูติ เทนฺตี’’ติ วุตฺตตฺตา ‘‘ปมาณยุตฺตํ คณฺหิสฺสาม, เสสกํ อาหริสฺสามา’’ติ วตฺวา คเหตฺวา คมนสมเยปิ ‘‘เสสกมฺปิ ตุมฺหากํเยว โหตู’’ติ วทนฺติ, ลทฺธกปฺปิยเมวฯ ปวาริตานนฺติ อจฺฉินฺนกาลโต ปุพฺเพเยว ปวาริตานํฯ ปาฬิยา น สเมตีติ สนฺตรุตฺตรปรมโต อุตฺตริ สาทิยเน อนาปตฺติทสฺสนตฺถํ ‘‘อนาปตฺติ ญาตกานํ ปวาริตาน’’นฺติ วุตฺตตฺตา น สเมติฯ สนฺตรุตฺตรปรมํ สาทิยนฺตสฺส หิ อาปตฺติปฺปสงฺโคเยว นตฺถิ, สติ จ สิกฺขาปเทน อาปตฺติปฺปสงฺเค อนาปตฺติ ยุตฺตา ทสฺเสตุนฺติ อธิปฺปาโยฯ เกจิ ปน ‘‘ปมาณเมว วฏฺฏตีติ อิทํ สลฺเลขทสฺสนตฺถํ วุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ

ยสฺมา ปนิทํ…เป.… น วุตฺตนฺติ เอตฺถายมธิปฺปาโย – ‘‘อญฺญสฺสตฺถายา’’ติ วุจฺจมาเน อญฺเญสํ อตฺถาย ปมาณํ อติกฺกมิตฺวาปิ คณฺหิตุํ วฏฺฏตีติ อาปชฺชติ, ตญฺจ อญฺญสฺสตฺถาย วิญฺญาปนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตตฺตา วตฺถุนา สํสนฺทิยมานํ น สเมติฯ น หิ ยํ วตฺถุํ นิสฺสาย สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ, ตสฺมิํเยว อนาปตฺติวจนํ ยุตฺตนฺติฯ คณฺฐิปเทสุ ปน ตีสุปิ ‘‘อิมสฺส สิกฺขาปทสฺส อตฺตโน สาทิยนปฏิพทฺธตาวเสน ปวตฺตตฺตา ‘อญฺญสฺสตฺถายา’ติ วตฺตุํ โอกาโสเยว นตฺถิ, ตสฺมา น วุตฺต’’นฺติ กถิตํฯ อิธ ‘‘อญฺญสฺสตฺถายา’’ติ อวุตฺตตฺตา อญฺเญสํ อตฺถาย ญาตกปวาริเตสุ อธิกํ วิญฺญาเปนฺตสฺส อาปตฺตีติ เจ? น, ตตฺถ ปุริมสิกฺขาปเทเนว อนาปตฺติสิทฺธิโตฯ ตตุตฺตริตา, อจฺฉินฺนาทิการณตา, อญฺญาตกวิญฺญตฺติ, ตาย จ ปฏิลาโภติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ

วิมติวิโนทนิยํ (วิ. วิ. ฏี. 1.522-524) ปน ‘‘ปาฬิยํ ปคฺคาหิกสาลนฺติ ทุสฺสาปณํฯ ตญฺหิ วาณิชเกหิ ทุสฺสานิ ปคฺคเหตฺวา ทสฺสนฏฺฐานตาย ‘ปคฺคาหิกสาลา’ติ วุจฺจติฯ อสฺส จีวรสฺสาติ สาทิตพฺพจีวรสฺสฯ

เตจีวริเกนาติ อิมินา อจฺฉินฺนติจีวรโต อญฺญสฺส วิหาราทีสุ นิหิตสฺส จีวรสฺส อภาวํ ทสฺเสติ ฯ ยทิ ภเวยฺย, วิญฺญาเปตุํ น วฏฺเฏยฺย, ตาวกาลิกํ นิวาเสตฺวา อตฺตโน จีวรํ คเหตพฺพํฯ ตาวกาลิกมฺปิ อลภนฺตสฺส ภูตคามวิโกปนํ กตฺวา ติณปณฺเณหิ ฉทนํ วิย วิญฺญาปนมฺปิ วฏฺฏติ เอวฯ อญฺเญนาติ อจฺฉินฺนอสพฺพจีวเรนฯ ‘ทฺเว นฏฺฐานี’ติ อธิการโต วุตฺตํ ‘ทฺเว สาทิตพฺพานี’ติฯ ปาฬิยา น สเมตีติ ‘อนาปตฺติ ญาตกานํ ปวาริตาน’นฺติ (ปารา. 526) อิมาย ปาฬิยา น สเมติ ตตุตฺตริ วิญฺญาปนอาปตฺติปฺปสงฺเค เอว วุตฺตตฺตาฯ อญฺญสฺสตฺถายาติ น วุตฺตนฺติ อิทํ อญฺญสฺสตฺถาย ตตุตฺตริ วิญฺญาปเน นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติยํ โหตีติ อิมมตฺถํ ทีเปติฯ ตญฺจ ปาจิตฺติยํ เยสํ อตฺถาย วิญฺญาเปติ, เตสํ วา สิยา วิญฺญาปกสฺเสว วา, น ตาว เตสํ, เตหิ อวิญฺญาปิตตฺตา, นาปิ วิญฺญาปกสฺส, อตฺตานํ อุทฺทิสฺส อวิญฺญตฺตตฺตาฯ ตสฺมา อญฺญสฺสตฺถาย วิญฺญาเปนฺตสฺสปิ นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติยํ น ทิสฺสติฯ ปาฬิยํ ปน อิมสฺส สิกฺขาปทสฺส อตฺตโน สาทิยนปฏิพทฺธตาวเสน ปวตฺตตฺตา ‘อญฺญสฺสตฺถายา’ติ อนาปตฺติวาเร น วุตฺตนฺติ วทนฺติ, ตญฺจ ยุตฺตํ วิย ทิสฺสติ, วีมํสิตฺวา คเหตพฺพํฯ ตตุตฺตริจีวรตา, อจฺฉินฺนาทิการณตา, อญฺญาตกวิญฺญตฺติ, ตาย จ ปฏิลาโภติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานี’’ติฯ

อิทํ ตตุตฺตริสิกฺขาปทวินิจฺฉยํ อาจริเยน อวุตฺตมฺปิ อจฺฉินฺนจีวราธิกาเรเยว ปวตฺตตฺตา อมฺเหหิ คหิตํ, อญฺญาตกวิญฺญตฺติสิกฺขาปทสฺส สมเยสุ อจฺฉินฺนจีวรกาเล อญฺญาตกานํ วิญฺญาเปตพฺพภาโว ภควตา วุตฺโต, เตหิ ทินฺนจีวรสฺส มตฺตโส คหิตภาโว ตตุตฺตริสิกฺขาปเทน วุตฺโตฯ ตสฺมา อจฺฉินฺนจีวรอธิกาโรเยว โหตีติฯ

จีวรอจฺฉินฺทนวินิจฺฉยกถา

อิโต ปรํ อจฺฉินฺทนสามญฺเญน จีวรอจฺฉินฺทนวินิจฺฉยํ วกฺขาม – ตตฺถ ยมฺปิ ตฺยาหนฺติ ยมฺปิ เต อหํฯ โส กิร ‘‘มม ปตฺตจีวรอุปาหนปจฺจตฺถรณานิ วหนฺโต มยา สทฺธิํ จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’’ติ อทาสิฯ เตเนวมาห ‘‘มยา สทฺธิํ ชนปทจาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’’ติฯ อจฺฉินฺทีติ พลกฺกาเรน อคฺคเหสิ, สกสญฺญาย คหิตตฺตา ปนสฺส ปาราชิกํ นตฺถิ, กิลเมตฺวา คหิตตฺตา อาปตฺติ ปญฺญตฺตาฯ

สยํ อจฺฉินฺทติ, นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติยนฺติ เอกํ จีวรํ เอกาพทฺธานิ จ พหูนิ อจฺฉินฺทโต เอกา อาปตฺติ, เอกโต อพทฺธานิ วิสุํ วิสุํ ฐิตานิ พหูนิ อจฺฉินฺทโต, ‘‘สงฺฆาฏิํ อาหร, อุตฺตราสงฺคํ อาหรา’’ติ เอวํ อาหราปยโต จ วตฺถุคณนาย อาปตฺติโยฯ ‘‘มยา ทินฺนานิ สพฺพานิ อาหรา’’ติ วทโตปิ เอกวจเนเนว สมฺพหุลา อาปตฺติโยฯ

อญฺญํ อาณาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ‘‘จีวรํ คณฺหา’’ติ อาณาเปติ, เอกํ ทุกฺกฏํฯ อาณตฺโต พหูนิ คณฺหาติ, เอกํ ปาจิตฺติยํฯ ‘‘สงฺฆาฏิํ คณฺห, อุตฺตราสงฺคํ คณฺหา’’ติ วทโต วาจาย วาจาย ทุกฺกฏํฯ ‘‘มยา ทินฺนานิ สพฺพานิ คณฺหา’’ติ วทโต เอกวาจาย สมฺพหุลา อาปตฺติโยฯ

อญฺญํ ปริกฺขารนฺติ วิกปฺปนุปคปจฺฉิมํ จีวรํ ฐเปตฺวา ยํ กิญฺจิ อนฺตมโส สูจิมฺปิฯ เวเฐตฺวา ฐปิตสูจีสุปิ วตฺถุคณนาย ทุกฺกฏานิฯ สิถิลเวฐิตาสุ เอวํฯ คาฬฺหํ กตฺวา พทฺธาสุ ปน เอกเมว ทุกฺกฏนฺติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํฯ สูจิฆเร ปกฺขิตฺตาสุปิ เอเสว นโยฯ ถวิกาย ปกฺขิปิตฺวา สิถิลพทฺธคาฬฺหพทฺเธสุ ติกฏุกาทีสุ เภสชฺเชสุปิ เอเสว นโยฯ

โส วา เทตีติ ‘‘ภนฺเต, ตุมฺหากํเยว อิทํ สารุปฺป’’นฺติ เอวํ วา เทติฯ