เมนู

ปุพฺเพ วุตฺตเมวาติ ‘‘กุทฺโธ หิ โส รุกฺเขปิ ฉินฺเทยฺยา’’ติอาทินา ตุณฺหีภาเว การณํ ปุพฺเพ วุตฺตเมว, เตหิ กตอนตฺถาภาเวปิ การุญฺเญน ตุณฺหี ภวิตุํ วฏฺฏติ, ‘‘คณฺหถา’’ติอาทิ ปน วตฺตุํ น วฏฺฏติฯ

ครุภณฺฑตฺตา…เป.… น ทาตพฺพนฺติ ชีวรุกฺขานํ อารามฏฺฐานิยตฺตา ทารูนญฺจ เคหสมฺภารานุปคตตฺตา ‘‘สพฺพํ ตฺวเมว คณฺหาติ ทาตุํ น วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํฯ อกตาวาสํ วา กตฺวาติ ปุพฺเพ อวิชฺชมานํ เสนาสนํ กตฺวาฯ ชคฺคิตกาเลติ ผลวาเร สมฺปตฺเตฯ ชคฺคนกาเลติ ชคฺคิตุํ อารทฺธกาเลฯ

[256] ญตฺติกมฺมฏฺฐานเภเทติ ญตฺติกมฺมสฺส ฐานเภเทฯ

อิติ วินยสงฺคหสํวณฺณนาภูเต วินยาลงฺกาเร

กมฺมากมฺมวินิจฺฉยกถาลงฺกาโร นาม

เตตฺติํสติโม ปริจฺเฉโทฯ

34. ปกิณฺณกวินิจฺฉยกถา

เอวํ กมฺมากมฺมวินิจฺฉยกถํ กเถตฺวา อิทานิ ปกิณฺณกวินิจฺฉยกถํ กเถตุํ ‘‘อิทานิ ปกิณฺณกกถา เวทิตพฺพา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ปกาเรน กิณฺณาติ ปกิณฺณา, ทิวาเสยฺยาติ กถา วิย วิสุํ วิสุํ อปฺปวตฺติตฺวา เอกสฺมิํเยว ปริจฺเฉเท กรณวเสน ปวตฺตา คณโภชนกถาทโยฯ ปกิณฺณกา สกตฺเถ ก-ปจฺจยวเสนฯ

ตตฺรายํ ปกิณฺณกมาติกา –

คณโภชนกถา จ, ปรมฺปรา จ โภชนา;

อนาปุจฺฉา ปํสุกูลํ, ตโต อจฺฉินฺนจีวรํฯ

ปฏิภานจิตฺตํ วิปฺป-กตโภชนเมว จ;

อุทฺทิสนฺตุทฺทิสาเปนฺตา, ติวสฺสนฺตริกา ตถาฯ

ทีฆาสนํ คิลานุป-ฏฺฐานํ มรณวณฺณกํ;

อตฺตปาตนมปฺปจฺจ-เวกฺขิตฺวา นิสินฺนํ ตถาฯ

ทวาย สิลาวิชฺฌนํ, ทายาฬิมฺปนกํ ตถา;

มิจฺฉาทิฏฺฐิกุลาภตํ, โคปกทานเมว จฯ

ธมฺมิกายาจนา เจว, อุจฺจาราทีน ฉฑฺฑนํ;

นฺหาเน รุกฺขฆํสนานิ, วลิกาทีน ธารณํฯ

ทีฆเกสา อาทาสาทิ, นจฺจาทฺยงฺคจฺเฉทาทิ จ;

ปตฺโต สพฺพปํสุกูลํ, ปริสฺสวน นคฺคิยํฯ

คนฺธปุปฺผํ อาสิตฺตกํ, มโฬริเกกภาชนํ;

เจลปติ ปาทฆํสี, พีชนี ฉตฺตเมว จฯ

นขาโลมา กายพนฺธา, นิวาสนปารุปนา;

กาช ทนฺตกฏฺฐญฺเจว, รุกฺขาโรหนกมฺปิ จฯ

ฉนฺทาโรปา โลกายตา, ขิปิตํ ลสุณํ ตถา;

น อกฺกมิตพฺพาทีนิ, อวนฺทิยา จ วนฺทิยาฯ

วนฺทนาการกถา จ, อาสนฺทาทิกถาปิ จ;

อุจฺจาสนมหาสนํ, ปาสาทปริโภคกํฯ

อุปาหนํ ยานญฺเจว, จีวรํ ฉินฺนจีวรํ;

อกปฺปิยจีวรญฺจ, จีวรสฺส วิจารณาฯ

ทณฺฑกถินกญฺเจว, คหปติจีวรํ ตถา;

ฉจีวรํ รชนาทิ, อติเรกญฺจ จีวรํฯ

อฏฺฐวรํ นิสีทนํ, อธมฺมกมฺมเมว จ;

โอกาโส สทฺธาเทยฺโย จ, สนฺตรุตฺตรโกปิ จฯ

จีวรนิกฺเขโป เจว, สตฺถวตฺถิกมฺมํ ตถา;

นหาปิโต ทสภาโค, ปาเถยฺยํ ปเทโสปิ จฯ

สํสฏฺฐํ ปญฺจเภสชฺชํ, ทุติยํ วสา มูลกํ;

ปิฏฺฐํ กสาว ปณฺณญฺจ, ผลญฺจ ชตุ โลณกํฯ

จุณฺณํ อมนุสฺสาพาธํ, อญฺชนํ นตฺถุเมว จ;

ธูมเนตฺตํ เตลปากํ, เสทํ โลหิตโมจนํฯ

ปาทพฺภญฺชํ คณฺฑาพาโธ, วิสญฺจ ฆรทินฺนโก;

ทุฏฺฐคหณิโก ปณฺฑุ-โรโค ฉวิโทโสปิ จฯ

อภิสนฺนโทสกาโย, โลณสุวีรโก ตถา;

อนฺโตวุตฺถาทิกถา จ, อุคฺคหิตปฏิคฺคโหฯ

ตโต นิหตกถา จ, ปุเรภตฺตปฏิคฺคโห;

วนฏฺฐํ โปกฺขรฏฺฐญฺจ, ตถา อกตกปฺปตํฯ

ยาคุกถา คุฬกถา, มหาปเทสเมว จ;

อานิสํสกถา เจติ, ปกิณฺณกมฺหิ อาคตาฯ

คณโภชนกถา

[1] ตตฺถ คณิตพฺโพ สงฺขฺยาตพฺโพติ คโณ, โย โกจิ สมูโห, อิธ ปน จตุวคฺคาทิคโณ อธิปฺเปโตฯ ภุญฺชเต โภชนํ, พฺยวหรณภาวสงฺขาตา โภชนกิริยา, คณสฺส โภชนํ คณโภชนํ, ตสฺมิํฯ คณโภชเน ปาจิตฺติยํ โหตีติ เอตฺถ ชนกเหตุมฺหิ ภุมฺมวจนํฯ อญฺญตฺร สมยาติ คิลานาทิสตฺตวิธํ สมยํ ฐเปตฺวาฯ อิมสฺส สิกฺขาปทสฺส วิญฺญตฺติํ กตฺวา ภุญฺชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตตฺตา วิญฺญตฺติโต คณโภชนํ วตฺถุวเสเนว ปากฏนฺติ ตํ อวตฺวา ‘‘คณโภชนํ นาม ยตฺถ…เป.… นิมนฺติตา ภุญฺชนฺตี’’ติ นิมนฺตนวเสเนวสฺส ปทภาชเน คณโภชนํ วุตฺตํฯ กิญฺจิ ปน สิกฺขาปทํ วตฺถุอนุรูปมฺปิ สิยาติ ‘‘ปทภาชเน วุตฺตนเยเนว คณโภชนํ โหตี’’ติ เกสญฺจิ อาสงฺกา ภเวยฺยาติ ตนฺนิวตฺตนตฺถํ ‘‘คณโภชนํ ทฺวีหิ อากาเรหิ ปสวตี’’ติ วุตฺตํฯ เอกโต คณฺหนฺตีติ เอตฺถ อญฺญมญฺญสฺส ทฺวาทสหตฺถํ อมุญฺจิตฺวา ฐิตา เอกโต คณฺหนฺติ นามาติ คเหตพฺพํฯ ‘‘อมฺหากํ จตุนฺนมฺปิ ภตฺตํ เทหี’ติ วา วิญฺญาเปยฺยุ’’นฺติ วจนโต, เหฏฺฐา ‘‘ตฺวํ เอกสฺส ภิกฺขุโน ภตฺตํ เทหิ, ตฺวํ ทฺวินฺนนฺติ เอวํ วิญฺญาเปตฺวา’’ติ วจนโต จ อตฺตโน อตฺถาย อญฺเญน วิญฺญตฺตมฺปิ สาทิยนฺตสฺส คณโภชนํ โหติเยวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ เอวํ วิญฺญตฺติโต ปสวตีติ เอตฺถ วิญฺญตฺติยา สติ คณนฺตสฺส เอกโต หุตฺวา คหเณ อิมินา สิกฺขาปเทน อาปตฺติ, วิสุํ คหเณ ปณีตโภชนสูโปทนวิญฺญตฺตีหิ อาปตฺติ เวทิตพฺพาฯ

ปญฺจนฺนํ โภชนานํ นามํ คเหตฺวาติ เอตฺถ ‘‘โภชนํ คณฺหถาติ วุตฺเตปิ คณโภชนํ โหติเยวา’’ติ วทนฺติฯ ‘‘เหฏฺฐา อทฺธานคมนวตฺถุสฺมิํ, นาวาภิรุหนวตฺถุสฺมิญฺจ ‘อิเธว, ภนฺเต, ภุญฺชถา’ติ วุตฺเต ยสฺมา กุกฺกุจฺจายนฺตา น ปฏิคฺคณฺหิํสุ, ตสฺมา ‘ภุญฺชถา’ติ วุตฺเตปิ คณโภชนํ โหติเยวา’’ติ ตีสุปิ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ ‘‘ปญฺจนฺนํ โภชนานํ นามํ คเหตฺวา นิมนฺเตตี’’ติ วุตฺตตฺตา ปน ‘‘โอทนํ ภุญฺชถา’’ติ วา ‘‘ภตฺตํ ภุญฺชถา’’ติ วา โภชนนามํ คเหตฺวาว วุตฺเต คณโภชนํ โหติ, น อญฺญถาฯ ‘‘อิเธว, ภนฺเต, ภุญฺชถา’’ติ เอตฺถาปิ ‘‘โอทน’’นฺติ วา ‘‘ภตฺต’’นฺติ วา วตฺวาว เต เอวํ นิมนฺเตสุนฺติ คเหตพฺพํฯ คณวเสน วา นิมนฺติตตฺตา เต ภิกฺขู อปกตญฺญุตาย กุกฺกุจฺจายนฺตา น ปฏิคฺคณฺหิํสูติ อยํ อมฺหากํ ขนฺติ, วีมํสิตฺวา ยุตฺตตรํ คเหตพฺพํฯ วิมติวิโนทนิยํ (วิ. วิ. ฏี. ปาจิตฺติย 2.217-218) ปน ‘‘เยน เกนจิ เววจเนนาติ วุตฺตตฺตา ‘โภชนํ คณฺหถา’ติอาทิสามญฺญนาเมนปิ คณโภชนํ โหติฯ ยํ ปน ปาฬิยํ อทฺธานคมนาทิวตฺถูสุ ‘อิเธว ภุญฺชถา’ติ วุตฺตวจนสฺส กุกฺกุจฺจายนํ, ตมฺปิ โอทนาทินามํ คเหตฺวา วุตฺตตฺตา เอว กตนฺติ เวทิตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ