เมนู

อุทฺเทสภตฺตนิมนฺตนภตฺตาทิสงฺฆิกภตฺตมาติกาสุ นิมนฺตนภตฺตมาติกาย ฐิติกาวเสน อารุฬฺเห ภตฺตุทฺเทสเกน วา สยํ วา สงฺฆโต อุทฺทิสาเปตฺวา คเหตฺวา คนฺตพฺพํ, น อตฺตนา รุจิเต คเหตฺวาติ อธิปฺปาโยฯ มาติกํ อาโรเปตฺวาติ ‘‘สงฺฆโต คณฺหามี’’ติอาทินา วุตฺตมาติกาเภทํ ทายกสฺส วิญฺญาเปตฺวาติ อตฺโถฯ ‘‘เอกวารนฺติ ยาว ตสฺมิํ อาวาเส วสนฺติ ภิกฺขู , สพฺเพ ลภนฺตี’’ติ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ อยํ ปเนตฺถ อธิปฺปาโย – เอกวารนฺติ น เอกทิวสํ สนฺธาย วุตฺตํ, ยตฺตกา ปน ภิกฺขู ตสฺมิํ อาวาเส วสนฺติ, เต สพฺเพฯ เอกสฺมิํ ทิวเส คหิตภิกฺขู อญฺญทา อคฺคเหตฺวา ยาว เอกวารํ สพฺเพ ภิกฺขู โภชิตา โหนฺตีติ ชานาติ เจ, เย ชานนฺติ, เต คเหตฺวา คนฺตพฺพนฺติฯ ปฏิพทฺธกาลโต ปฏฺฐายาติ ตตฺเถว วาสสฺส นิพทฺธกาลโต ปฏฺฐายฯ

นิมนฺตนภตฺตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สลากภตฺตกถาวณฺณนา

[211] อุปนิพนฺธิตฺวาติ ลิขิตฺวาฯ คามวเสนปีติ เยภุยฺเยน สมลาภคามวเสนปิฯ พหูนิ สลากภตฺตานีติ ติํสํ วา จตฺตารีสํ วา ภตฺตานิฯ สเจ โหนฺตีติ อชฺฌาหริตฺวา โยเชตพฺพํฯ สลฺลกฺเขตฺวาติ ตานิ ภตฺตานิ ปมาณวเสน สลฺลกฺเขตฺวาฯ นิคฺคเหน ทตฺวาติ ทูรํ คนฺตุํ อนิจฺฉนฺตสฺส นิคฺคเหน สมฺปฏิจฺฉาเปตฺวาฯ ปุน วิหารํ อาคนฺตฺวาติ เอตฺถ วิหารํ อนาคนฺตฺวา ภตฺตํ คเหตฺวา ปจฺฉา วิหาเร อตฺตโน ปาเปตฺวา ภุญฺชิตุมฺปิ วฏฺฏติฯ เอกเคหวเสนาติ วีถิยมฺปิ เอกปสฺเส ฆรปาฬิยา วเสนฯ อุทฺทิสิตฺวาปีติ ‘‘อสุกกุเล สลากภตฺตานิ ตุยฺหํ ปาปุณนฺตี’’ติ วตฺวาฯ

[212] วารคาเมติ อติทูรตฺตา วาเรน คนฺตพฺพคาเมฯ สฏฺฐิโต วา ปณฺณาสโต วาติ ทณฺฑกมฺมตฺถาย อุทกฆฏํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

วิหารวาโรติ สพฺพภิกฺขูสุ ภิกฺขาย คเตสุ วิหารรกฺขณวาโรฯ เนสนฺติ วิหารวาริกานํฯ ผาติกมฺมเมวาติ วิหารรกฺขณกิจฺจสฺส ปโหนกปฏิปาทนเมวฯ ทูรตฺตา นิคฺคเหตฺวาปิ วาเรน คเหตพฺโพ คาโม วารคาโมฯ วิหารวาเร นิยุตฺตา วิหารวาริกา, วาเรน วิหารรกฺขณกาฯ อญฺญถตฺตนฺติ ปสาทญฺญถตฺตํฯ ผาติกมฺมเมว ภวนฺตีติ วิหารรกฺขณตฺถาย สงฺเฆน ทาตพฺพา อติเรกลาภา โหนฺติฯ เอกสฺเสว ปาปุณนฺตีติ ทิวเส ทิวเส เอเกกสฺเสว ปาปิตานีติ อตฺโถฯ สงฺฆนวเกน ลทฺธกาเลติ ทิวเส ทิวเส เอเกกสฺส ปาปิตานิ ทฺเว ตีณิ เอกจาริกภตฺตานิ เตเนว นิยาเมน อตฺตโน ปาปุณนฏฺฐาเน สงฺฆนวเกน ลทฺธกาเลฯ

ยสฺส กสฺสจิ สมฺมุขีภูตสฺส ปาเปตฺวาติ เอตฺถ ‘‘เยภุยฺเยน เจ ภิกฺขู พหิสีมคตา โหนฺติ, สมฺมุขีภูตสฺส ยสฺส กสฺสจิ ปาเปตพฺพํ สภาคตฺตา เอเกน ลทฺธํ สพฺเพสํ โหติ, ตสฺมิมฺปิ อสติ อตฺตโน ปาเปตฺวา ทาตพฺพ’’นฺติ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ รสสลากนฺติ อุจฺฉุรสสลากํฯ สลากวเสน ปน คาหิตตฺตา น สาทิตพฺพาติ อิทํ อสารุปฺปวเสน วุตฺตํ, น ธุตงฺคเภทวเสนฯ ‘‘สงฺฆโต นิรามิสสลากา…เป.… วฏฺฏติเยวา’’ติ หิ วิสุทฺธิมคฺเค (วิสุทฺธิ. 1.26) วุตฺตํฯ สารตฺถทีปนิยมฺปิ (สารตฺถ. ฏี. จูฬวคฺค 3.325) – สงฺฆโต นิรามิสสลากาปิ วิหาเร ปกฺกภตฺตมฺปิ วฏฺฏติเยวาติ สาธารณํ กตฺวา วิสุทฺธิมคฺเค (วิสุทฺธิ. 1.26) วุตฺตตฺตา, ‘‘เอวํ คาหิเต สาทิตพฺพํ, เอวํ น สาทิตพฺพ’’นฺติ วิเสเสตฺวา อวุตฺตตฺตา จ ‘‘เภสชฺชาทิสลากาโย เจตฺถ กิญฺจาปิ ปิณฺฑปาติกานมฺปิ วฏฺฏนฺติ, สลากวเสน ปน คาหิตตฺตา น สาทิตพฺพา’’ติ เอตฺถ อธิปฺปาโย วีมํสิตพฺโพฯ

ยทิ หิ เภสชฺชาทิสลากา สลากวเสน คาหิตา น สาทิตพฺพา สิยา, ‘‘สงฺฆโต นิรามิสสลากา วฏฺฏติเยวา’’ติ น วเทยฺย, ‘‘อติเรกลาโภ สงฺฆภตฺตํ อุทฺเทสภตฺต’’นฺติอาทิวจนโต (มหาว. 128) จ ‘‘อติเรกลาภํ ปฏิกฺขิปามี’’ติ สลากวเสน คาเหตพฺพํ ภตฺตเมว ปฏิกฺขิตฺตํ, น เภสชฺชํฯ สงฺฆภตฺตาทีนิ หิ จุทฺทส ภตฺตานิเยว เตน น สาทิตพฺพานีติ วุตฺตานิฯ ขนฺธกภาณกานํ วา มเตน อิธ เอวํ วุตฺตนฺติ คเหตพฺพนฺติ วุตฺตํฯ อคฺคโต ทาตพฺพา ภิกฺขา อคฺคภิกฺขาฯ อคฺคภิกฺขามตฺตนฺติ เอกกฏจฺฉุภิกฺขามตฺตํฯ ลทฺธา วา อลทฺธา วา สฺเวปิ คณฺเหยฺยาสีติ ลทฺเธปิ อปฺปมตฺตตาย วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘ยาวทตฺถํ ลภติ…เป.… อลภิตฺวา สฺเว คณฺเหยฺยาสีติ วตฺตพฺโพ’’ติฯ อคฺคภิกฺขมตฺตนฺติ หิ เอตฺถ มตฺต-สทฺโท พหุภาวํ นิวตฺเตติฯ

สลากภตฺตํ นาม วิหาเรเยว อุทฺทิสียติ วิหารเมว สนฺธาย ทียมานตฺตาติ อาห ‘‘วิหาเร อปาปิตํ ปนา’’ติอาทิฯ ตตฺร อาสนสาลายาติ ตสฺมิํ คาเม อาสนสาลายฯ วิหารํ อาเนตฺวา คาเหตพฺพนฺติ ตถา วตฺวา ตสฺมิํ ทิวเส ทินฺนภตฺตํ วิหารเมว อาเนตฺวา ฐิติกาย คาเหตพฺพํฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ ทิสาภาเคฯ ตํ คเหตฺวาติ ตํ วารคามสลากํ อตฺตนา คเหตฺวาฯ เตนาติ โย อตฺตโน ปตฺตวารคาเม สลากํ ทิสาคมิกสฺส อทาสิ, เตนฯ อนติกฺกมนฺเตเยว ตสฺมิํ ตสฺส สลากา คาเหตพฺพาติ ยสฺมา อุปจารสีมฏฺฐสฺเสว สลากา ปาปุณาติ, ตสฺมา ตสฺมิํ ทิสํคมิเก อุปจารสีมํ อนติกฺกนฺเตเยว ตสฺส ทิสํคมิกสฺส ปตฺตสลากา อตฺตโน ปาเปตฺวา คาเหตพฺพาฯ

เทวสิกํ ปาเปตพฺพาติ อุปจารสีมายํ ฐิตสฺส ยสฺส กสฺสจิ วสฺสคฺเคน ปาเปตพฺพาฯ เอวํ เอเตสุ อนาคเตสุ อาสนฺนวิหาเร ภิกฺขูนํ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ, อิตรถา สงฺฆิกํ โหติฯ

อนาคตทิวเสติ เอตฺถ กถํ เตสํ ภิกฺขูนํ อาคตานาคตภาโว วิญฺญายตีติ เจ? ยสฺมา ตโต ตโต อาคตา ภิกฺขู ตสฺมิํ คาเม อาสนสาลาย สนฺนิปตนฺติ, ตสฺมา เตสํ อาคตานาคตภาโว สกฺกา วิญฺญาตุํฯ อมฺหากํ โคจรคาเมติ สลากภตฺตทายกานํ คาเมฯ ภุญฺชิตุํ อาคจฺฉนฺตีติ ‘‘มหาเถโร เอกโกว วิหาเร โอหีโน อวสฺสํ สพฺพสลากา อตฺตโน ปาเปตฺวา ฐิโต’’ติ มญฺญมานา อาคจฺฉนฺติฯ

สลากภตฺตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปกฺขิกภตฺตาทิกถาวณฺณนา

[213] อภิลกฺขิเตสุ จตูสุ ปกฺขทิวเสสุ ทาตพฺพํ ภตฺตํ ปกฺขิกํฯ อภิลกฺขิเตสูติ เอตฺถ อภีติ อุปสารมตฺตํ, ลกฺขณิเยสุอิจฺเจวตฺโถ, อุโปสถสมาทานธมฺมสฺสวนปูชาสกฺการาทิกรณตฺถํ ลกฺขิตพฺเพสุ สลฺลกฺเขตพฺเพสุ อุปลกฺเขตพฺเพสูติ วุตฺตํ โหติฯ สฺเว ปกฺโขติ อชฺชปกฺขิกํ น คาเหตพฺพนฺติ อฏฺฐมิยา ภุญฺชิตพฺพํ, สตฺตมิยา ภุญฺชนตฺถาย น คาเหตพฺพํ, ทายเกหิ นิยมิตทิวเสเนว คาเหตพฺพนฺติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘สเจ ปนา’’ติอาทิฯ สฺเว ลูขนฺติ อชฺช อาวาหมงฺคลาทิกรณโต อติปณีตํ โภชนํ กรียติ, สฺเว ตถา น ภวิสฺสติ, อชฺเชว ภิกฺขู โภเชสฺสามาติ อธิปฺปาโยฯ สารตฺถทีปนิยํ (สารตฺถ. ฏี. จูฬวคฺค 3.325) ปน อญฺญถา วุตฺตํฯ ปกฺขิกภตฺตโต อุโปสถิกภตฺตสฺส เภทํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุโปสถงฺคานิ สมาทิยิตฺวา’’ติอาทิฯ อุโปสเถ ทาตพฺพํ ภตฺตํ อุโปสถิกํ

ปกฺขิกภตฺตาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ