เมนู

14. ปถวีขณนวินิจฺฉยกถา

[72] เอวํ ทานวิสฺสาสคฺคาหลาภปริณามนวินิจฺฉยํ กเถตฺวา อิทานิ ปถวีวินิจฺฉยํ กเถตุํ ‘‘ปถวี’’ตฺยาทิมาหฯ ตตฺถ ปตฺถรตีติ ปถวี, ป-ปุพฺพ ถร สนฺถรเณติ ธาตุ, ร-การสฺส ว-กาโร, สสมฺภารปถวีฯ ตปฺปเภทมาห ‘‘ทฺเว ปถวี, ชาตา จ ปถวี อชาตา จ ปถวี’’ติฯ ตาสํ วิเสสํ ทสฺเสตุํ ‘‘ตตฺถ ชาตา นาม ปถวี’’ตฺยาทิมาหฯ ตตฺถ สุทฺธปํสุกา…เป.… เยภุยฺเยนมตฺติกาปถวี ชาตา นาม ปถวี โหติฯ น เกวลํ สาเยว, อทฑฺฒา ปถวีปิ ‘‘ชาตา ปถวี’’ติ วุจฺจติฯ น เกวลํ อิมา ทฺเวเยว, โยปิ ปํสุปุญฺโช วา…เป.… จาตุมาสํ โอวฏฺโฐ, โสปิ ‘‘ชาตา ปถวี’’ติ วุจฺจตีติ โยชนาฯ อิตรตฺรปิ เอเสว นโยฯ

ตตฺถ สุทฺธา ปํสุกาเยว เอตฺถ ปถวิยา อตฺถิ, น ปาสาณาทโยติ สุทฺธปํสุกาฯ ตถา สุทฺธมตฺติกาฯ อปฺปา ปาสาณา เอตฺถาติ อปฺปปาสาณาฯ อิตเรสุปิ เอเสว นโยฯ เยภุยฺเยน ปํสุกา เอตฺถาติ เยภุยฺเยนปํสุกา, อลุตฺตสมาโสยํ, ตถา เยภุยฺเยนมตฺติกาฯ ตตฺถ มุฏฺฐิปฺปมาณโต อุปริ ปาสาณาฯ มุฏฺฐิปฺปมาณา สกฺขราฯ กถลาติ กปาลขณฺฑาทิฯ มรุมฺปาติ กฏสกฺขราฯ วาลุกา วาลุกาเยวฯ เยภุยฺเยนปํสุกาติ เอตฺถ ตีสุ โกฏฺฐาเสสุ ทฺเว โกฏฺฐาสา ปํสุ, เอโก ปาสาณาทีสุ อญฺญตรโกฏฺฐาโสฯ อทฑฺฒาปีติ อุทฺธนปตฺตปจนกุมฺภการาตปาทิวเสน ตถา ตถา อทฑฺฒา, สา ปน วิสุํ นตฺถิ, สุทฺธปํสุอาทีสุ อญฺญตราวาติ เวทิตพฺพาฯ เยภุยฺเยนสกฺขราติ พหุตรสกฺขราฯ หตฺถิกุจฺฉิยํ กิร เอกํ ปจฺฉิปูรํ อาหราเปตฺวา โทณิยํ โธวิตฺวา ปถวิยา เยภุยฺเยนสกฺขรภาวํ ญตฺวา สยํ ภิกฺขู โปกฺขรณิํ ขณิํสูติฯ ยานิ ปน มชฺเฌ ‘‘อปฺปปํสุอปฺปมตฺติกา’’ติ ทฺเว ปทานิ, ตานิ เยภุยฺเยนปาสาณาทิปญฺจกเมว ปวิสนฺติฯ เตสญฺเญว หิ ทฺวินฺนํ ปเภทวจนเมตํ, ยทิทํ สุทฺธปาสาณาทิอาทิฯ