อุปาลิปญฺจกํ

นปฺปฏิปฺปสฺสมฺภนวคฺควณฺณนา

[421] สมคฺเคหิ กรณียานีติ วิวาทาธิกรเณหิ ปุพฺเพ อสมคฺคา หุตฺวา ปจฺฉา สามคฺคิํ อุปคเตหิ กตฺตพฺพานิฯ กิํ ปน อสญฺญตมิสฺสปริสาย สทฺธิํ ลชฺชิโน สามคฺคิํ กโรนฺตีติ อาห ‘‘อุโปสถปวารณาทีสุ หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ ฐิตาสูติ อุโปสถปวารณาสุ อปฺปวตฺตีสุฯ อุปตฺถมฺโภ น ทาตพฺโพติ อุปรูปริ อปฺปวตฺตนตฺถาย มยมฺปิ อุโปสถํ น กริสฺสามาติอาทินา กลหสฺส อุปตฺถมฺโภ น ทาตพฺโพ, ธมฺเมน วินเยน สามคฺคิํ กตฺวา สมคฺเคเหว อสญฺญตา ภิกฺขู วิเนตพฺพาติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘สเจ สงฺโฆ อจฺจยํ เทสาเปตฺวา’’ติอาทิฯ ภิกฺขุโน นกฺขมตีติ เกสุจิ ปุคฺคเลสุ อปฺปมตฺตกโทสทสฺสเนน น รุจฺจติฯ ทิฏฺฐาวิกมฺมมฺปิ กตฺวาติ ‘‘น เมตํ ขมตี’’ติ สภาคสฺส ภิกฺขุโน อตฺตโน ทิฏฺฐิํ อาวิกตฺวาฯ อุเปตพฺพาติ สาสนหานิยา อภาวา สามคฺคิํ อโกเปตฺวา กายสามคฺคี ทาตพฺพา, อีทิเส ฐาเน อลชฺชิปริโภโค อาปตฺติกโร น โหติ, วฏฺฏติเยวฯ เย ปน สาสนวินาสาย ปฏิปนฺนา, เตหิ สห น วตฺตติ, อาปตฺติ เอว โหติ สาสนวินาโส จฯ เตนาห ‘‘ยตฺร ปน อุทฺธมฺม’’นฺติอาทิฯ ‘‘ทิฏฺฐาวิกมฺมํ น วฏฺฏตี’’ติ อิมินา ทิฏฺฐิยา อาวิกตายปิ อาปตฺติํ ทสฺเสติฯ

[422] กณฺหวาโจติ ราคโทสาทีหิ กิลิฏฺฐวจโนฯ อนตฺถกวจนสฺส ทีปนํ ปกาสนํ อสฺสาติ อนตฺถกทีปโนฯ มานํ นิสฺสายาติ วินิจฺฉยกรณํ ตว ภาโรติ สงฺเฆน ภาเร อกเตปิ ‘‘อหเมเวตฺถ โวหริตุํ อรหรูโป’’ติ มานํ นิสฺสายฯ ยถาทิฏฺฐิยาติ อนุรูปลทฺธิยาฯ ยสฺส หิ อตฺถสฺส ยาทิสี ทิฏฺฐิ อนุรูปา, ตํ คเหตฺวา น พฺยากตาติ อตฺโถ ฯ

อสฺส อตฺตโนติ อธมฺมาทิอตฺถํ สนฺธาย วทติ, น ปุคฺคลํ, อสฺส อธมฺมาทิอตฺถสงฺขาตสฺส อตฺตโน สรูปสฺส ยา อนุรูปา ทิฏฺฐีติ อตฺโถฯ ลทฺธิํ นิกฺขิปิตฺวาติ อนุรูปลทฺธิํ ฉฑฺเฑตฺวา, อคฺคเหตฺวาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘อธมฺมาทีสุ ธมฺมาทิลทฺธิโก หุตฺวา’’ติฯ อถ วา อตฺตโน ลทฺธิํ นิคูหิตฺวา ปุคฺคลานุคุณํ ตถา พฺยากโรนฺโต น ยถาทิฏฺฐิยา พฺยากตา นามฯ อิมสฺมิํ ปกฺเข อธมฺมาทีสุ ธมฺมาทิลทฺธิโก หุตฺวาติ เอตฺถ อธมฺมาทีสุ ธมฺมาทิลทฺธิโก วิย หุตฺวาติ อตฺโถ คเหตพฺโพฯ

นปฺปฏิปฺปสฺสมฺภนวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โวหารวคฺคาทิวณฺณนา

[424] กมฺมญตฺตีติ กมฺมภูตา ญตฺติฯ อนุสฺสาวนนิรเปกฺขา ญตฺติกมฺมภูตา ญตฺตีติ อตฺโถฯ กมฺมปาทญตฺติ นาม ญตฺติทุติยกมฺมาทีสุ อนุสฺสาวนกมฺมสฺส ปาทภูตา อธิฏฺฐานภูตา ญตฺติฯ นวสุ ฐาเนสูติ โอสารณาทีสุ นวสุ ฐาเนสุฯ ทฺวีสุ ฐาเนสูติ ญตฺติทุติยญตฺติจตุตฺถกมฺเมสุฯ

สุตฺตานุโลมนฺติ อุภโตวิภงฺเค สุตฺตานุโลมภูเต มหาปเทเส สนฺธาย วุตฺตํฯ วินยานุโลมนฺติ ขนฺธกปริวารานุโลมภูเต มหาปเทเสฯ สุตฺตนฺติเก จตฺตาโร มหาปเทเสติ สุตฺตาภิธมฺมปิฏเกสุ อนุญฺญาตปฏิกฺขิตฺตสุตฺตานุโลมวเสน นยโต คเหตพฺเพ จตฺตาโร อตฺเถฯ

[425] ทิฏฺฐีนํ อาวิกมฺมานีติ อาปตฺติลทฺธีนํ ปกาสนานิ, อาปตฺติเทสนากมฺมานีติ อตฺโถฯ

ยถา จตูหิ ปญฺจหิ ทิฏฺฐิ อาวิกตา โหตีติ ยถา อาวิกเต จตูหิ ปญฺจหิ เอกีภูเตหิ เอกสฺส ปุคฺคลสฺส สนฺติเก อาปตฺติ เทสิตา นาม โหติ, เอวํ เทเสตีติ อตฺโถฯ เอวํ เทเสนฺโต จ อตฺตนา สทฺธิํ ตโย วา จตฺตาโร วา ภิกฺขู คเหตฺวา เอกสฺส สนฺติเก เทเสติฯ เอวํ เทเสตุํ น วฏฺฏติฯ เทสิตา จ อาปตฺติ น วุฏฺฐาติ, เทสนาปจฺจยา ทุกฺกฏญฺจ โหติฯ ทฺวินฺนํ ติณฺณํ ปน เอกโต เทเสตุํ วฏฺฏติฯ

[444] อทสฺสเนนาติ อิมสฺส อกปฺปิยํ ปริวชฺเชนฺตานํ วินยธรานํ ปฏิปตฺติยา อทสฺสเนน , เตสํ ทิฏฺฐานุคติํ อนาปชฺชเนนาติปิ อตฺโถ คเหตพฺโพฯ