ติกวารวณฺณนา

[323] ติเกสุ โลหิตุปฺปาทาปตฺตินฺติ ปาราชิกาปตฺติํฯ อาวุโสวาเทนาติ ‘‘อาวุโส’’ติ อาลปเนนฯ อาปตฺตินฺติ ทุกฺกฏาปตฺติํฯ เสสา รตฺติญฺเจว ทิวา จาติ เอตฺถ อรุณุคฺคมเน อาปชฺชิตพฺพา ปฐมกถินาที (ปารา. 459) สพฺพา อาปตฺติโยปิ รตฺตินฺทิวานํ เวมชฺเฌเยว อาปชฺชิตพฺพตฺตา ตติยโกฏฺฐาสญฺเญว ปวิฏฺฐาติ ทฏฺฐพฺพาฯ อถ วา อุทฺธสฺเต อรุเณ อาปชฺชิตพฺพตฺตา ทิวา อาปชฺชิตพฺเพสุ เอว ปวิฏฺฐาติ ทฏฺฐพฺพา, อตฺถงฺคเต สูริเย ภิกฺขุนิโย โอวาทนาปตฺติโย, ปน รตฺตนฺธกาเร ปุริเสน สทฺธิํ สนฺติฏฺฐนาปตฺติ จ รตฺติยญฺเญว อาปชฺชิตพฺพาฯ

ปุเรภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมนอนติริตฺตโภชนาทีนิ ทิวา เอว อาปชฺชิตพฺพานิฯ เกจิ ปน ‘‘โภชนปฏิสํยุตฺตานิ เสขิยานิ, คณโภชนาทีนิ จ ทิวา เอว อาปชฺชิตพฺพานี’’ติ วทนฺติฯ ตสฺมา อีทิสา อาปตฺติโย มุญฺจิตฺวา เสสาว ตติยโกฏฺฐาสํ ภชนฺตีติ เวทิตพฺพํฯ

น อูนทสวสฺโสติ ทสวสฺสสฺส พาลสฺเสว ปญฺญตฺตสิกฺขาปทตฺตา วุตฺตํฯ สทฺธิวิหาริกอนฺเตวาสิเกสุ อสมฺมาวตฺตนาปตฺติํ, อลชฺชีนํ นิสฺสยทานาทิมฺปิ ทสวสฺโสว อาปชฺชติ, วุฏฺฐาปินิํ ทฺเว วสฺสานิ อนนุพนฺธาทิมฺปิ อูนทสวสฺสา อาปชฺชนฺติฯ อพฺยากตจิตฺโตติ สุปนฺตสฺส ภวงฺคจิตฺตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

อปฺปวาเรนฺโตติ อนาทริเยน อปฺปวาเรนฺโต เกนจิ ปจฺจเยน อปฺปวาเรตฺวา กาฬปกฺขจาตุทฺทเส สงฺเฆ ปวาเรนฺเต ตตฺถ อนาทริเยน อปฺปวาเรนฺโต ตเมว อาปตฺติํ กาเฬปิ อาปชฺชตีติ ชุณฺเห เอวาติ นิยโม น ทิสฺสติ, ปจฺฉิมวสฺสํวุตฺโถ ปน ปจฺฉิมกตฺติกปุณฺณมิยเมว ปวาเรตุํ ลพฺภตีติ ตตฺถ อปฺปวารณาปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺชมาโน เอว ชุณฺเห อาปชฺชตีติ นิยเมตพฺโพติ ทฏฺฐพฺพํฯ ชุณฺเห กปฺปตีติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ

‘‘อปจฺจุทฺธริตฺวา เหมนฺเต อาปชฺชตี’’ติ อิมินา ‘‘วสฺสานํ จาตุมาสํ อธิฏฺฐาตุ’’นฺติ นิยมวจเนเนว อปจฺจุทฺธรนฺตสฺส ทุกฺกฏนฺติ ทสฺเสติฯ วสฺสานุปคมนอกรณีเยน ปกฺกมาทโยปิ วสฺเส เอว อาปชฺชติฯ วตฺถิกมฺมาทิมฺปิ คิลาโน เอวฯ

อโธตปาเทหิ อกฺกมนาทีนิปิ อนฺโต เอว อาปชฺชติ ฯ ภิกฺขุนิยา อนาปุจฺฉา อารามปฺปเวสนาทิ จ อนฺโตสีมายเมวฯ นิสฺสยปฏิปนฺนสฺส อนาปุจฺฉาทิสาปกฺกมนาทิ จ พหิสีมายเมวฯ ปาติโมกฺขุทฺเทเส สนฺติยา อาปตฺติยา อนาวิกรณาปตฺติสมนุภาสนอูนวีสติวสฺสูปสมฺปาทนาทิสพฺพอธมฺมกมฺมาปตฺติโยปิ สงฺเฆ เอวฯ อธมฺเมน คณุโปสถาทีสุปิ คณาทิมชฺเฌ เอวฯ อลชฺชิสฺส สนฺติเก นิสฺสยคฺคหณาทิปิ ปุคฺคลสฺส สนฺติเก เอว อาปชฺชติฯ

ตีณิ อธมฺมิกานิ อมูฬฺหวินยสฺส ทานานีติ โย อุมฺมตฺตโกปิ วีติกฺกมกาเล, อนุมฺมตฺโต สญฺจิจฺเจว อาปตฺติํ อาปชฺชิตฺวา ภิกฺขูหิ ปจฺฉา โจทิโต สรมาโน เอว ‘‘น สรามี’’ติ วทติ, โย จ ‘‘สุปินํ วิย สรามี’’ติ วา มุสา วทติ, โย จ อุมฺมตฺตกกาเล กตํ สพฺพมฺปิ สพฺเพสํ วฏฺฏตีติ วทติ, อิเมสํ ติณฺณํ ทินฺนานิ ตีณิ อมูฬฺหวินยสฺส ทานานิ อธมฺมิกานิฯ

อปกตตฺโตติ วินเย อปกตญฺญูฯ เตนาห ‘‘อาปตฺตานาปตฺติํ น ชานาตี’’ติ (ปริ. 325)ฯ ‘‘ทิฏฺฐิญฺจ อนิสฺสชฺชนฺตานํเยว กมฺมํ กาตพฺพ’’นฺติ อิทํ ภิกฺขูหิ โอวทิยมานสฺส ทิฏฺฐิยา อนิสฺสชฺชนปจฺจยา ทุกฺกฏํ, ปาจิตฺติยมฺปิ วา อวสฺสเมว สมฺภวตีติ วุตฺตํฯ

มุขาลมฺพรกรณาทิเภโทติ มุขเภรีวาทนาทิปฺปเภโทฯ อุปฆาเตตีติ วินาเสติฯ พีชนิคฺคาหาทิเกติ จิตฺตํ พีชนิํ คาเหตฺวา อนุโมทนาทิกรเณติ อตฺโถฯ

ติกวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

จตุกฺกวารวณฺณนา

[324] จตุกฺเกสุ โสติ คิหิปริกฺขาโรฯ อวาปุรณํ ทาตุนฺติ คพฺภํ วิวริตฺวา อนฺโต ปริกฺขารฏฺฐปนตฺถาย วิวรณกุญฺจิกํ ทาตุํฯ สงฺฆตฺถาย อุปนีตํ สยเมว อนฺโต ปฏิสามิตุมฺปิ วฏฺฏติฯ เตนาห ‘‘อนฺโต ฐปาเปตุญฺจ วฏฺฏตี’’ติฯ

อาทิกมฺมิเกสุ ปฐมํ ปุริสลิงฺคํ อุปฺปชฺชตีติ อาห ‘‘ปฐมํ อุปฺปนฺนวเสนา’’ติฯ