เมนู

สมถเภทํ

อธิกรณปริยายวารวณฺณนา

[293] ฉฏฺเฐ ปริยายวาเร อโลโภ ปุพฺพงฺคโมติอาทิ สาสนฏฺฐิติยา อวิปรีตโต ธมฺมวาทิสฺส วิวาทํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูนิ ฐานานีติ ธมฺมาทีสุ อธมฺโมติอาทินา คเหตฺวา ทีปนานิ อิเธว เภทกรวตฺถูนิ, ตานิ เอว กายกลหาทิวิวาทสฺส การณตฺตา ฐานานิ, โอกาสตฺตา วตฺถูนิ, อาธารตฺตา ภูมิโยติ จ วุตฺตานิฯ อพฺยากตเหตูติ อเสกฺขานํ วิวาทํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ทฺวาทส มูลานีติ โกโธ อุปนาโห, มกฺโข ปลาโส, อิสฺสา มจฺฉริยํ, มายา สาเฐยฺยํ, ปาปิจฺฉตา มหิจฺฉตา, สนฺทิฏฺฐิปรามาสิตา อาธานคฺคาหีทุปฺปฏินิสฺสชฺชิตานีติ อิเมสํ ฉนฺนํ ยุคฬานํ วเสน ฉ ธมฺมา เจว โลภาทโย ฉ เหตู จาติ ทฺวาทส ธมฺมา วิวาทาธิกรณสฺส มูลานิฯ

[294] จุทฺทส มูลานีติ ตาเนว ทฺวาทส กายวาจาหิ สทฺธิํ จุทฺทส อนุวาทาธิกรณสฺส มูลานิฯ

[295] ปถวีขณนาทีสุ ปณฺณตฺติวชฺเชสุ กุสลาพฺยากตจิตฺตมูลิกา อาปตฺติ โหตีติ ทสฺเสตุํ ‘‘อโลโภ ปุพฺพงฺคโม’’ติอาทิ วุตฺตํฯ สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา ฐานานีติอาทิ สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ปฏิจฺฉาทนปจฺจยา อาปตฺติสมฺภวโต วุตฺตํฯ ‘‘อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชตี’’ติ (ปริ. 290) หิ วุตฺตํฯ ‘‘ฉ เหตู’’ติ อิทํ กุสลานํ อาปตฺติเหตุโวหารสฺส อยุตฺตตาย วุตฺตํ, น ปน กุสลเหตูนํ อภาวโตฯ ‘‘อโลโภ ปุพฺพงฺคโม’’ติ หิ อาทิ วุตฺตํฯ อาปตฺติเหตโว เอว หิ ปุพฺพงฺคมนาเมน วุตฺตาฯ

[296] จตฺตาริ กมฺมานิ ฐานานีติอาทีสุ อปโลกนวาจา, ญตฺติอาทิวาจาโย จ กมฺมานีติ วุตฺตํฯ ตา เอว หิ เอกสีมายํ สามคฺคิมุปคตานํ กมฺมปฺปตฺตานํ อนุมติยา สาวนกิริยานิปฺผตฺติสงฺขาตสฺส สงฺฆคณกิจฺจสภาวสฺส กิจฺจาธิกรณสฺส อธิฏฺฐานาภาเวน ‘‘ฐานวตฺถุภูมิโย’’ติ วุจฺจนฺติฯ เอกํ มูลํ สงฺโฆติ เยภุยฺยวเสน วุตฺตํฯ

คณญตฺติอปโลกนานญฺหิ คโณปิ มูลนฺติฯ ญตฺติโต วาติ ญตฺติญตฺติทุติยญตฺติจตุตฺถกมฺมวาจานํ ญตฺติรูปตฺตา, ญตฺติปุพฺพกตฺตา จ วุตฺตํฯ กมฺมญตฺติกมฺมวาจาญตฺติวเสน หิ ทุวิธาสุ ญตฺตีสุ อนุสฺสาวนาปิ กมฺมมูลกนฺเตฺวว สงฺคยฺหนฺติฯ ญตฺติวิภาโค จายํ อุปริ อาวิ ภวิสฺสติฯ

‘‘อิเม สตฺต สมถา…เป.… ปริยาเยนา’’ติ อิทํ ปุจฺฉาวจนํฯ ‘‘สิยา’’ติ อิทํ วิสชฺชนํฯ ‘‘กถญฺจ สิยา’’ติ อิทํ ปุน ปุจฺฉาฯ วิวาทาธิกรณสฺส ทฺเว สมถาติอาทิ ปุน วิสชฺชนํฯ ตตฺถ ‘‘วตฺถุวเสนา’’ติ อิทํ ‘‘สตฺต สมถา ทส สมถา โหนฺตี’’ติ อิมสฺส การณวจนํฯ ‘‘ปริยาเยนา’’ติ อิทํ ‘‘ทส สมถา สตฺต สมถา โหนฺตี’’ติ อิมสฺส การณวจนํฯ จตุพฺพิธาธิกรณสงฺขาตวตฺถุวเสน จ เทสนากฺกมสงฺขาตปริยายวเสน จาติ อตฺโถฯ

อธิกรณปริยายวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สาธารณวาราทิวณฺณนา

[297] สตฺตเม สาธารณวาเร สาธารณาติ วิวาทาธิกรณสฺส วูปสมนกิจฺจสาธารณาฯ เอวํ สพฺพตฺถฯ

[298] อฏฺฐเม ตพฺภาคิยวาเร ตพฺภาคิยาติ วิวาทาธิกรณสฺส วูปสมนโต ตปฺปกฺขิกาฯ

สาธารณวาราทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ