เมนู

[350] คาถาสุ ชาตูติ เอกํเสนฯ มา อุทปชฺชถ มา โหตูติ อตฺโถฯ ปาปิจฺฉานํ ยถาคตีติ ปาปิจฺฉานํ ปุคฺคลานํ ยาทิสี คติ อภิสมฺปราโยฯ ตํ อตฺถชาตํฯ อิมินาปิ การเณน ชานาถาติ เทวทตฺตสฺส ‘‘ปณฺฑิโต’’ติอาทินา อุปริ วกฺขมานาการํ ทสฺเสติฯ

ปมาทํ อนุจิณฺโณติ ปมาทํ อาปนฺโนฯ อาสีสายนฺติ อวสฺสํภาวีอตฺถสิทฺธิยํฯ สา หิ อิธ อาสีสาติ อธิปฺเปตา, น ปตฺถนาฯ อีทิเส อนาคตตฺเถ อตีตวจนํ สทฺทวิทู อิจฺฉนฺติฯ

ทุพฺเภติ ทุพฺเภยฺยฯ วิสกุมฺเภนาติ เอเกน วิสปุณฺณกุมฺเภนฯ โสติ โส ปุคฺคโลฯ น ปทูเสยฺย วิสมิสฺสํ กาตุํ น สกฺโกตีติ อตฺโถฯ ภยานโกติ วิปุลคมฺภีรภาเวน ภยานโกฯ เตนาปิ ทูเสตุํ น สกฺกุเณยฺยตํ ทสฺเสติฯ วาเทนาติ โทสกถเนนฯ อุปหิํสตีติ พาธติฯ

สงฺฆเภทกกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุปาลิปญฺหากถาวณฺณนา

[351] น ปน เอตฺตาวตา สงฺโฆ ภินฺโน โหตีติ สลากคฺคาหาปนมตฺเตน สงฺฆเภทานิพฺพตฺติโต วุตฺตํฯ อุโปสถาทิสงฺฆกมฺเม กเต เอว หิ สงฺโฆ ภินฺโน โหติฯ ตตฺถ จ อุโปสถปวารณาสุ ญตฺตินิฏฺฐาเนน, เสสกมฺเมสุ อปโลกนาทิกมฺมปริโยสาเนน สงฺฆเภโท สมตฺโถติ ทฏฺฐพฺโพฯ

‘‘อภพฺพตา น วุตฺตา’’ติ อิทํ ‘‘ภิกฺขเว, เทวทตฺเตน ปฐมํ อานนฺตริยกมฺมํ อุปจิต’’นฺติอาทินา อานนฺตริยตฺตํ วทตา ภควตา ตสฺส อภพฺพตาสงฺขาตา ปาราชิกตา น ปญฺญตฺตาฯ เอเตน อาปตฺติ วิย อภพฺพตาปิ ปญฺญตฺติอนนฺตรเมว โหติ, น ตโต ปุเรติ ทสฺเสติฯ อิธ ปน อาทิกมฺมิกสฺสปิ อนาปตฺติยา อวุตฺตตฺตา เทวทตฺตาทโยปิ น มุตฺตาติ ทฏฺฐพฺพํฯ

ตโย สติปฏฺฐานาติอาทีสุ ตโย เอว สติปฏฺฐานา, น ตโต ปรนฺติ เอกสฺส สติปฏฺฐานสฺส ปฏิกฺเขโปว อิธ อธมฺโม, น ปน ติณฺณํ สติปฏฺฐานตฺตวิธานํ ตสฺส ธมฺมตฺตาฯ เอวํ เสเสสุปิ หาปนโกฏฺฐาเสสุฯ วฑฺฒเนสุ ปน ฉ อินฺทฺริยานีติ อนินฺทฺริยสฺสปิ เอกสฺส อินฺทฺริยตฺตวิธานเมว อธมฺโมฯ เอวํ เสเสสุปิฯ น เกวลญฺจ เอเตว, ‘‘จตฺตาโร ขนฺธา, เตรสายตนานี’’ติอาทินา ยตฺถ กตฺถจิ วิปรีตโต ปกาสนํ สพฺพํ อธมฺโมฯ ยาถาวโต ปกาสนญฺจ สพฺพํ ธมฺโมติ ทฏฺฐพฺพํฯ ปกาสนนฺติ เจตฺถ ตถา ตถา กายวจีปโยคสมุฏฺฐาปิกา อรูปกฺขนฺธาว อธิปฺเปตา, เอวเมตฺถ ทสกุสลกมฺมปถาทีสุ อนวชฺชฏฺเฐน สรูปโต ธมฺเมสุ, อกุสลกมฺมปถาทีสุ สาวชฺชฏฺเฐน สรูปโต อธมฺเมสุ จ ตทญฺเญสุ จ อพฺยากเตสุ ยสฺส กสฺสจิ โกฏฺฐาสสฺส ภควตา ปญฺญตฺตกฺกเมเนว ปกาสนํ ‘‘ธมฺโม’’ติ จ วิปรีตโต ปกาสนํ ‘‘อธมฺโม’’ติ จ ทสฺสิตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ กามญฺเจตฺถ วินยาทโยปิ ยถาภูตโต, อยถาภูตโต จ ปกาสนวเสน ธมฺมาธมฺเมสุ เอว ปวิสนฺติ, วินยาทินาเมน ปน วิเสเสตฺวา วิสุํ คหิตตฺตา ตทวเสสเมว ธมฺมาธมฺมโกฏฺฐาเส ปวิสตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ

อิมํ อธมฺมํ ธมฺโมติ กริสฺสามาติอาทิ ธมฺมญฺจ อธมฺมญฺจ ยาถาวโต ญตฺวาว ปาปิจฺฉํ นิสฺสาย วิปรีตโต ปกาเสนฺตสฺเสว สงฺฆเภโท โหติ, น ปน ตถาสญฺญาย ปกาเสนฺตสฺสาติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ เอส นโย ‘‘อวินยํ วินโยติ ทีเปนฺตี’’ติอาทีสุปิฯ ตตฺถ นิยฺยานิกนฺติ อุกฺกฏฺฐนฺติ อตฺโถฯ ‘‘ตเถวา’’ติ อิมินา ‘‘เอวํ อมฺหากํ อาจริยกุล’’นฺติอาทินา วุตฺตมตฺถํ อากฑฺฒติฯ

สํวโร ปหานํ ปฏิสงฺขาติ สํวรวินโย, ปหานวินโย, ปฏิสงฺขาวินโย จ วุตฺโตฯ เตนาห ‘‘อยํ วินโย’’ติฯ ‘‘ปญฺญตฺตํ อปญฺญตฺต’’นฺติ ทุกํ ‘‘ภาสิตํ อภาสิต’’นฺติ ทุเกน อตฺถโต สมานเมว, ตถา ทุฏฺฐุลฺลทุกํ ครุกทุเกนฯ เตเนว เตสํ ‘‘จตฺตาโร สติปฏฺฐานา…เป.… อิทํ อปญฺญตฺตํ นามา’’ติอาทินา สทิสนิทฺเทโส กโตฯ สาวเสสาปตฺตินฺติ อวเสสสีเลหิ สหิตาปตฺติํฯ นตฺถิ เอติสฺสํ อาปนฺนายํ สีลาวเสสาติ อนวเสสาปตฺติ

[354] ปาฬิยํ สมคฺคานญฺจ อนุคฺคโหติ ยถา สมคฺคานํ สามคฺคี น ภิชฺชติ, เอวํ อนุคฺคหณํ อนุพลปฺปทานํฯ

[355] สิยา นุ โขติ สมฺภเวยฺย นุ โขฯ ตสฺมิํ อธมฺมทิฏฺฐีติ อตฺตโน ‘‘อธมฺมํ ธมฺโม’’ติ เอตสฺมิํ ทีปเน อยุตฺตทิฏฺฐิฯ เภเท อธมฺมทิฏฺฐีติ ‘‘อธมฺมํ ธมฺโม’’ติ ทีเปตฺวา อนุสฺสาวนสลากคฺคาหาปนาทินา อตฺตานํ มุญฺจิตฺวา จตุวคฺคาทิกํ สงฺฆํ เอกสีมายเมว ฐิตโต จตุวคฺคาทิสงฺฆโต วิโยเชตฺวา เอกกมฺมาทินิปฺผาทนวเสน สงฺฆเภทกรเณ อธมฺมทิฏฺฐิโก หุตฺวาติ อตฺโถฯ วินิธาย ทิฏฺฐินฺติ ยา ตสฺมิํ ‘‘อธมฺมํ ธมฺโม’’ติ ทีปเน อตฺตโน อธมฺมทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ, ตํ วินิธาย ปฏิจฺฉาเทตฺวา ‘‘ธมฺโม เอวาย’’นฺติ วิปรีตโต ปกาเสตฺวาติ อตฺโถฯ เอวํ สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

เภเท ธมฺมทิฏฺฐีติ ยถาวุตฺตนเยน สงฺฆเภทเน โทโส นตฺถีติ ลทฺธิโกฯ อยํ ปน ‘‘อธมฺมํ ธมฺโม’’ติ ทีปเน อธมฺมทิฏฺฐิโก หุตฺวาปิ ตํ ทิฏฺฐิํ วินิธาย กรเณน สงฺฆเภทโก อเตกิจฺโฉ ชาโตฯ เอวํ เภเท เวมติโกติ อิมสฺส ปน เภเท เวมติกทิฏฺฐิยา วินิธานมฺปิ อตฺถิฯ เสสํ สมเมวฯ ตสฺมิํ ธมฺมทิฏฺฐิเภเท อธมฺมทิฏฺฐีติ อยํ ปน เภเท อธมฺมทิฏฺฐิํ วินิธาย กตตฺตา สงฺฆเภทโก อเตกิจฺโฉ ชาโตฯ สุกฺกปกฺเข ปน สพฺพตฺถ ‘‘อธมฺมํ ธมฺโม’’ติอาทิทีปเน วา เภเท วา ธมฺมทิฏฺฐิตาย ทิฏฺฐิํ อวินิธาเยว กตตฺตา สงฺฆเภทโกปิ สเตกิจฺโฉ ชาโตฯ ตสฺมา ‘‘อธมฺมํ ธมฺโม’’ติอาทิทีปเน วา สงฺฆเภเท วา อุโภสุปิ วา อธมฺมทิฏฺฐิ วา เวมติโก วา หุตฺวา ตํ ทิฏฺฐิํ, วิมติญฺจ วินิธาย ‘‘ธมฺโม’’ติ ปกาเสตฺวา วุตฺตนเยน สงฺฆเภทํ กโรนฺตสฺเสว อานนฺตริยํ โหตีติ เวทิตพฺพํฯ

อุปาลิปญฺหากถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สงฺฆเภทกกฺขนฺธกวณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ

8. วตฺตกฺขนฺธโก

อาคนฺตุกวตฺตกถาวณฺณนา

[357] วตฺตกฺขนฺธเก ปตฺถริตพฺพนฺติ อาตเป ปตฺถริตพฺพํฯ ปาฬิยํ อภิวาทาเปตพฺโพติ วนฺทนตฺถาย วสฺสํ ปุจฺฉเนน นวโก สยเมว วนฺทตีติ วุตฺตํฯ นิลฺโลเกตพฺโพติ โอโลเกตพฺโพฯ

อาคนฺตุกวตฺตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อาวาสิกวตฺตกถาวณฺณนา

[359] ‘‘ยถาภาค’’นฺติ ฐปิตฏฺฐานํ อนติกฺกมิตฺวา มญฺจปีฐาทิํ ปปฺโผเฏตฺวา ปตฺถริตฺวา อุปริ ปจฺจตฺถรณํ ทตฺวา ทานมฺปิ เสนาสนปญฺญาปนเมวาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปปฺโผเฏตฺวา หิ ปตฺถริตุํ ปน วฏฺฏติเยวา’’ติฯ

อาวาสิกวตฺตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อนุโมทนวตฺตกถาวณฺณนา

[362] ปญฺจเม นิสินฺเนติ อนุโมทนตฺถาย นิสินฺเนฯ น มหาเถรสฺส ภาโร โหตีติ อนุโมทกํ อาคเมตุํ น ภาโรฯ อชฺฌิฏฺโฐว อาคเมตพฺโพติ อตฺตนา อชฺฌิฏฺเฐหิ ภิกฺขูหิ อนุโมทนฺเตเยว นิสีทิตพฺพนฺติ อตฺโถฯ

อนุโมทนวตฺตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ