เมนู

7. สงฺฆเภทกกฺขนฺธโก

ฉสกฺยปพฺพชฺชากถาทิวณฺณนา

[330] สงฺฆเภทกกฺขนฺธเก ปาฬิยํ อนุปิยํ นามาติ อนุปิยา นามฯ เหฏฺฐา ปาสาทาติ ปาสาทโต เหฏฺฐา เหฏฺฐิมตลํ, ‘‘เหฏฺฐาปาสาท’’นฺติปิ ปาโฐฯ อภิเนตพฺพนฺติ วปิตเขตฺเตสุ ปเวเสตพฺพํฯ นินฺเนตพฺพนฺติ ตโต นีหริตพฺพํฯ นิทฺธาเปตพฺพนฺติ สสฺสทูสกติณาทีนิ อุทฺธริตพฺพํฯ อุชุํ การาเปตพฺพนฺติ ปุญฺชํ การาเปตพฺพํ, อยเมว วา ปาโฐฯ

[332] ปรทตฺโตติ ปเรหิ ทินฺนปจฺจเยหิ ปวตฺตมาโนฯ มิคภูเตน เจตสาติ กตฺถจิ อลคฺคตาย มิคสฺส วิย ชาเตน จิตฺเตนฯ

[333] มโนมยํ กายนฺติ ฌานมเนน นิพฺพตฺตํ พฺรหฺมกายํ, ‘‘กิํ นุ โข อหํ ปสาเทยฺยํ, ยสฺมิํ เม ปสนฺเน พหุลาภสกฺกาโร อุปฺปชฺเชยฺยา’’ติ ปฐมํ อุปฺปนฺนปริวิตกฺกสฺส มนฺทปริยุฏฺฐานตาย เทวทตฺตสฺส ตสฺมิํ ขเณ ฌานปริหานิ นาโหสิ, ปจฺฉา เอว อโหสีติ ทฏฺฐพฺพํฯ เตนาห ‘‘สห จิตฺตุปฺปาทา’’ติอาทิฯ ทฺเว วา ตีณิ วา มาคธกานิ คามเขตฺตานีติ เอตฺถ มคธรฏฺเฐ ขุทฺทกํ คามเขตฺตํ คาวุตมตฺตํ, มชฺฌิมํ ปน ทิยฑฺฒคาวุตมตฺตํ, มหนฺตํ อเนกโยชนมฺปิ โหติฯ เตสุ มชฺฌิเมน คามเขตฺเตน ทฺเว วา ขุทฺทเกน ตีณิ วา คามเขตฺตานิ, ตสฺส สรีรํ ติคาวุตปฺปมาโณ อตฺตภาโวติ วุตฺตํ โหติฯ

[334] สตฺถาโรติ คณสตฺถาโรฯ นาสฺสสฺสาติ น เอตสฺส ภเวยฺยฯ นฺติ สตฺถารํฯ เตนาติ อมนาเปนฯ สมฺมนฺนตีติ จีวราทินา อมฺหากํ สมฺมานํ กโรติ, ปเรหิ วา อยํ สตฺถา สมฺมานียตีติ อตฺโถฯ

[335] นาสาย ปิตฺตํ ภินฺเทยฺยุนฺติ อจฺฉปิตฺตํ วา มจฺฉปิตฺตํ วา นาสาปุเฏ ปกฺขิเปยฺยุํฯ อสฺสตรีติ วฬวาย กุจฺฉิสฺมิํ คทฺรภสฺส ชาตาฯ ตสฺสา หิ คหิตคพฺภาย วิชายิตุมสกฺโกนฺติยา อุทรํ ผาเลตฺวา โปตกํ นีหรนฺติฯ เตนาห ‘‘อตฺตวธาย คพฺภํ คณฺหาตี’’ติฯ

[339] โปตฺถนิกนฺติ ฉุริกํ, ‘‘ขร’’นฺติปิ วุจฺจติฯ

[342] มา กุญฺชร นาคมาสโทติ เห กุญฺชร พุทฺธนาคํ วธกจิตฺเตน มา อุปคจฺฉฯ ทุกฺขนฺติ ทุกฺขการณตฺตา ทุกฺขํฯ อิโตติ อิโต ชาติโตฯ ยโตติ ยสฺมา, ยนฺตสฺส วา, คจฺฉนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ มา จ มโทติ มโท ตยา น กาตพฺโพติ อตฺโถฯ

[343] ติกโภชนนฺติ ตีหิ ภุญฺชิตพฺพํ โภชนํ, ตโต อธิเกหิ เอกโต ปฏิคฺคเหตฺวา ภุญฺชิตุํ น วฏฺฏนกํ คณโภชนปฏิปกฺขํ โภชนนฺติ อตฺโถฯ โกกาลิโกติอาทีนิ เทวทตฺตปริสาย คณปาโมกฺขานํ นามานิฯ กปฺปนฺติ มหานิรเย อายุกปฺปํ, ตํ อนฺตรกปฺปนฺติ เกจิฯ เกจิ ปน ‘‘อสงฺเขฺยยฺยกปฺป’’นฺติฯ

ฉสกฺยปพฺพชฺชากถาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สงฺฆเภทกกถาวณฺณนา

[345] ปรสฺส จิตฺตํ ญตฺวา กถนํ อาเทสนาปาฏิหาริยํฯ เกวลํ ธมฺมเทสนา อนุสาสนีปาฏิหาริยํฯ ตทุภยมฺปิ ธมฺมี กถา นามฯ ตาย เถโร โอวทิฯ อิทฺธิวิธํ อิทฺธิปาฏิหาริยํ นามฯ เตน สหิตา อนุสาสนี เอว ธมฺมี กถาฯ ตาย เถโร โอวทิฯ

‘‘ถุลฺลจฺจยํ เทสาเปหี’’ติ อิทํ เภทปุเรกฺขารสฺส อุโปสถาทิกรเณ ถุลฺลจฺจยสฺส อุโปสถกฺขนฺธกาทีสุ ปฐมเมว ปญฺญตฺตตฺตา วุตฺตํ, อิตรถา เอเตสํ อาทิกมฺมิกตฺตา อนาปตฺติเยว สิยาฯ

[346] สรสีติ สโรฯ มหิํ วิกฺรุพฺพโตติ มหิํ ทนฺเตหิ วิลิขนฺตสฺสฯ อิทญฺจ หตฺถีนํ สภาวทสฺสนํฯ นทีสูติ สเรสุฯ ภิสํ ฆสมานสฺสาติ โยชนาฯ ชคฺคโตติ ยูถํ ปาเลนฺตสฺสฯ

[347] ทูเตยฺยํ คนฺตุนฺติ ทูตกมฺมํ ปตฺตุํ, ทูตกมฺมํ กาตุนฺติ อตฺโถฯ สหิตาสหิตสฺสาติ ยุตฺตายุตฺตสฺส, ยํ วตฺตุํ, กาตุญฺจ ยุตฺตํ, ตตฺถ กุสโลฯ อถ วา อธิปฺเปตานาธิปฺเปตสฺส วจนสฺส กุสโล, พฺยญฺชนมตฺเต น ติฏฺฐติ, อธิปฺเปตตฺถเมว อาโรเจตีติ อตฺโถฯ