วารคาเมติ อติทูรตฺตา วาเรน คนฺตพฺพคาเมฯ สฏฺฐิโต วา ปณฺณาสโต วาติ ทณฺฑกมฺมตฺถาย อุทกฆฏํ สนฺธาย วุตฺตํฯ วิหารวาโรติ สพฺพภิกฺขูสุ ภิกฺขตฺถาย คเตสุ วิหารรกฺขณวาโรฯ

เตสนฺติ วิหารวาริกานํฯ ผาติกมฺมเมวาติ วิหารรกฺขณกิจฺจสฺส ปโหนกปฏิปาทนเมวฯ เอกสฺเสว ปาปุณนฺตีติ ทิวเส ทิวเส เอเกกสฺเสว ปาปิตานีติ อตฺโถฯ

รสสลากนฺติ อุจฺฉุรสสลากํฯ ‘‘สลากวเสน คาหิตตฺตา ปน น สาทิตพฺพา’’ติ อิทํ อสารุปฺปวเสน วุตฺตํ, น ธุตงฺคเภทวเสนฯ ‘‘สงฺฆโต นิรามิสสลากา…เป.… วฏฺฏติเยวา’’ติ (วิสุทฺธิ. 1.26) หิ วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺตํฯ อคฺคภิกฺขามตฺตนฺติ เอกกฏจฺฉุภิกฺขามตฺตํฯ ลทฺธา วา อลทฺธา วา สฺเวปิ คณฺเหยฺยาสีติ ลทฺเธปิ อปฺปมตฺตตาย วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘ยาวทตฺถํ ลภติ…เป.… อลภิตฺวา ‘สฺเว คณฺเหยฺยาสี’ติ วตฺตพฺโพ’’ติฯ

ตตฺถาติ ตสฺมิํ ทิสาภาเคฯ ตํ คเหตฺวาติ ตํ วารคาเม สลากํ อตฺตโน คเหตฺวาฯ เตนาติ ทิสํคมิกโต อญฺเญน ตสฺมิํ ทิสํคมิเกฯ เทวสิกํ ปาเปตพฺพาติ อุปจารสีมาย ฐิตสฺส ยสฺส กสฺสจิ วสฺสคฺเคน ปาเปตพฺพาฯ เอวํ เอเตสุ อคเตสุ อาสนฺนวิหาเร ภิกฺขูนํ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ อิตรถา สงฺฆิกโตฯ

อมฺหากํ โคจรคาเมวาติ สลากภตฺตทายกานํ คามํ สนฺธาย วุตฺตํฯ วิหาเร เถรสฺส ปตฺตสลากภตฺตนฺติ วิหาเร เอเกกสฺเสว โอหีนตฺเถรสฺส สพฺพสลากานํ อตฺตโน ปาปนวเสน ปตฺตสลากภตฺตํฯ

สลากภตฺตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปกฺขิกภตฺตาทิกถาวณฺณนา

‘‘สฺเว ปกฺโข’’ติ อชฺช ปกฺขิกํ น คาเหตพฺพนฺติ อฏฺฐมิยา ภุญฺชิตพฺพํ สตฺตมิยา ภุญฺชนตฺถาย น คาเหตพฺพํ, ทายเกหิ นิยมิตทิวเสเนว คาเหตพฺพนฺติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘สเจ ปนา’’ติอาทิฯ สฺเว ลูขนฺติ อชฺช อาวาหมงฺคลาทิกรณโต อติปณีตโภชนํ กรียติ, สฺเว ตถา น ภวิสฺสติ, อชฺเชว ภิกฺขู โภเชสฺสามีติ อธิปฺปาโยฯ

ปกฺขิกภตฺตโต อุโปสถิกสฺส เภทํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุโปสถงฺคานิ สมาทิยิตฺวา’’ติอาทิฯ นิพนฺธาปิตนฺติ ‘‘อสุกวิหาเร อาคนฺตุกา ภุญฺชนฺตู’’ติ นิยมิตํฯ

คมิโก อาคนฺตุกภตฺตมฺปีติ คามนฺตรโต อาคนฺตฺวา อวูปสนฺเตน คมิกจิตฺเตน วสิตฺวา ปุน อญฺญตฺถ คจฺฉนฺตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อาวาสิกสฺส ปน คนฺตุกามสฺส คมิกภตฺตเมว ลพฺภติฯ ‘‘เลสํ โอฑฺเฑตฺวา’’ติ วุตฺตตฺตา เลสาภาเว ยาว คมนปริพนฺโธ วิคจฺฉติ, ตาว ภุญฺชิตุํ วฏฺฏตีติ ญาปิตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

ตณฺฑุลาทีนิ เปเสนฺติ…เป.… วฏฺฏตีติ อภิหฏภิกฺขตฺตา วฏฺฏติฯ ตถา ปฏิคฺคหิตตฺตาติ ภิกฺขานาเมน ปฏิคฺคหิตตฺตาฯ

อวิภตฺตํ สงฺฆิกํ ภณฺฑนฺติ กุกฺกุจฺจุปฺปตฺติอาการทสฺสนํฯ เอวํ กุกฺกุจฺจํ กตฺวา ปุจฺฉิตพฺพกิจฺจํ นตฺถิ, อปุจฺฉิตฺวา ทาตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ

ปกฺขิกภตฺตาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เสนาสนกฺขนฺธกวณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ

7. สงฺฆเภทกกฺขนฺธโก

ฉสกฺยปพฺพชฺชากถาทิวณฺณนา

[330] สงฺฆเภทกกฺขนฺธเก ปาฬิยํ อนุปิยํ นามาติ อนุปิยา นามฯ เหฏฺฐา ปาสาทาติ ปาสาทโต เหฏฺฐา เหฏฺฐิมตลํ, ‘‘เหฏฺฐาปาสาท’’นฺติปิ ปาโฐฯ อภิเนตพฺพนฺติ วปิตเขตฺเตสุ ปเวเสตพฺพํฯ นินฺเนตพฺพนฺติ ตโต นีหริตพฺพํฯ นิทฺธาเปตพฺพนฺติ สสฺสทูสกติณาทีนิ อุทฺธริตพฺพํฯ อุชุํ การาเปตพฺพนฺติ ปุญฺชํ การาเปตพฺพํ, อยเมว วา ปาโฐฯ

[332] ปรทตฺโตติ ปเรหิ ทินฺนปจฺจเยหิ ปวตฺตมาโนฯ มิคภูเตน เจตสาติ กตฺถจิ อลคฺคตาย มิคสฺส วิย ชาเตน จิตฺเตนฯ

[333] มโนมยํ กายนฺติ ฌานมเนน นิพฺพตฺตํ พฺรหฺมกายํ, ‘‘กิํ นุ โข อหํ ปสาเทยฺยํ, ยสฺมิํ เม ปสนฺเน พหุลาภสกฺกาโร อุปฺปชฺเชยฺยา’’ติ ปฐมํ อุปฺปนฺนปริวิตกฺกสฺส มนฺทปริยุฏฺฐานตาย เทวทตฺตสฺส ตสฺมิํ ขเณ ฌานปริหานิ นาโหสิ, ปจฺฉา เอว อโหสีติ ทฏฺฐพฺพํฯ เตนาห ‘‘สห จิตฺตุปฺปาทา’’ติอาทิฯ ทฺเว วา ตีณิ วา มาคธกานิ คามเขตฺตานีติ เอตฺถ มคธรฏฺเฐ ขุทฺทกํ คามเขตฺตํ คาวุตมตฺตํ, มชฺฌิมํ ปน ทิยฑฺฒคาวุตมตฺตํ, มหนฺตํ อเนกโยชนมฺปิ โหติฯ เตสุ มชฺฌิเมน คามเขตฺเตน ทฺเว วา ขุทฺทเกน ตีณิ วา คามเขตฺตานิ, ตสฺส สรีรํ ติคาวุตปฺปมาโณ อตฺตภาโวติ วุตฺตํ โหติฯ

[334] สตฺถาโรติ คณสตฺถาโรฯ นาสฺสสฺสาติ น เอตสฺส ภเวยฺยฯ ตนฺติ สตฺถารํฯ เตนาติ อมนาเปนฯ สมฺมนฺนตีติ จีวราทินา อมฺหากํ สมฺมานํ กโรติ, ปเรหิ วา อยํ สตฺถา สมฺมานียตีติ อตฺโถฯ

[335] นาสาย ปิตฺตํ ภินฺเทยฺยุนฺติ อจฺฉปิตฺตํ วา มจฺฉปิตฺตํ วา นาสาปุเฏ ปกฺขิเปยฺยุํฯ อสฺสตรีติ วฬวาย กุจฺฉิสฺมิํ คทฺรภสฺส ชาตาฯ ตสฺสา หิ คหิตคพฺภาย วิชายิตุมสกฺโกนฺติยา อุทรํ ผาเลตฺวา โปตกํ นีหรนฺติฯ เตนาห ‘‘อตฺตวธาย คพฺภํ คณฺหาตี’’ติฯ

[339] โปตฺถนิกนฺติ ฉุริกํ, ‘‘ขร’’นฺติปิ วุจฺจติฯ