กโรนฺเตหิ จ ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ, อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก…เป.… สงฺเฆ อธิกรณการโกฯ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺล’’นฺติอาทินาว กมฺมวาจา กาตพฺพาฯ โย จ อญฺเญปิ ภิกฺขู กลหาย สมาทเปติ, ตสฺสาปิ เอวเมว กมฺมวาจํ กาตุํ วฏฺฏติ อญฺเญสํ สมาทาปนสฺสปิ ภณฺฑนการกตฺเต เอว ปวิสนโตฯ อญฺเญสํ สมาทาปนาการมฺปิ วตฺวาว, กมฺมวาจํ กาตุกาเมนปิ จ เตหิ วุตฺตวจนตฺถเมว คเหตฺวา ตทนุคุณํ โยเชตฺวาว กาตพฺพํ, น อิธาคตวเสเนว สพฺเพสมฺปิ อิธาคตวเสเนว วจนาสมฺภวาฯ ภูเตน วตฺถุนา กตเมว หิ อวิปนฺนํ โหติ, นาญฺญนฺติ คเหตพฺพํฯ เอส นโย นิยสฺสกมฺมาทีสุปิฯ

ตชฺชนียกมฺมกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อธมฺมกมฺมทฺวาทสกกถาทิวณฺณนา

[4] อปฺปฏิญฺญาย กตนฺติ วตฺถุํ วา อาปตฺติํ วา อสมฺปฏิจฺฉาเปตฺวา กตํฯ โย ปน สพฺเพสํ ปสฺสนฺตานํ เอว วตฺถุวีติกฺกมํ กตฺวา ปจฺฉา กมฺมกรณภเยน ‘‘น กโรมี’’ติ มุสา วทติ, ตสฺส ภิกฺขูนํ สมฺมุเข วีติกฺกมกรณเมว ปฏิญฺญาฯ ตถโต ชานนตฺถเมว ปฏิญฺญาย กรณํ อนุญฺญาตํฯ ยตฺถ ปน สนฺเทโห โหติ, ตตฺถ สมฺปฏิจฺฉาเปตฺวาว กตฺตพฺพนฺติ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปาราชิกาปตฺติยา วา’’ติ อิทํ ลิงฺคนาสนนิมิตฺตตาย ปาราชิกสฺส กมฺเมน อติกิจฺฉนียโต วุตฺตํฯ ‘‘สงฺฆาทิเสสาปตฺติยา วา’’ติ อิทํ ปน ปริวาสาทินิสฺสารณกมฺมสฺส อาเวณิกสฺส วิชฺชมานตฺตา วุตฺตํฯ ยํ ปน ปรโต ‘‘อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ…เป.… ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺยา’’ติ (จูฬว. 6) วุตฺตํ, ตํ ‘‘อายติํ สํวเร ฐตฺวา วุฏฺฐานํ กโรหี’’ติ โอวทิยมานสฺส อนาทริยาทิปจฺจยลหุกาปตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ สีลวิปตฺติมูลกญฺหิ ลหุกาปตฺติํ อาปนฺโน อิธ อเภทูปจาเรน ‘‘อธิสีเล สีลวิปนฺโน’’ติ วุตฺโต ‘‘อติทิฏฺฐิยา ทิฏฺฐิวิปนฺโน’’ติ เอตฺถ วิยฯ

ยถา จ ทิฏฺฐิํ คเหตฺวา โวหรนฺตสฺส ‘‘อิโต ทิฏฺฐิโต โอรมาหี’’ติ อวตฺวา กตกมฺมํ เกวลาย ทิฏฺฐิวิปตฺติยา กตตฺตา อนาปตฺติยา กตํ นาม อธมฺมกมฺมํ โหติ, เอวํ สีลวิปตฺติํ อาปชฺชิตฺวา ลชฺชิธมฺเม โอกฺกนฺเต ยถาธมฺมํ วุฏฺฐาย สํวเร ฐาตุกามสฺส กตํ ตชฺชนียาทิกมฺมํ เกวลาย สีลวิปตฺติยา กตตฺตา อเทสนาคามินิยา กตํ นาม อธมฺมกมฺมํ โหติฯ เตเนว นิยสฺสกมฺเมปิ ‘‘อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา’’ติอาทินา สํวเร อฏฺฐานเมว กมฺมนิมิตฺตภาเวน วุตฺตํฯ อทนฺตํ ทมนตฺถเมว หิ ตชฺชนียาทิกมฺมานิ อนุญฺญาตานีติฯ เกจิ ปน ‘‘อเทสนาคามินิยาติ อิทํ ปาราชิกาปตฺติํเยว สนฺธาย วุตฺตํ, น สงฺฆาทิเสส’’นฺติ (สารตฺถ. ฏี. จูฬวคฺค 3.4) วทนฺติ, ตํ สุกฺกปกฺเข ‘‘เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหตี’’ติ อิมินา วจเนน วิรุชฺฌติฯ สงฺฆาทิเสสสฺสาปิ จ ปริยายโต เทสนาคามินิโวหาเร คยฺหมาเน ‘‘อาปตฺติยา กตํ โหตี’’ติ วุตฺตวารโต อิมสฺส วารสฺส วิเสโส น สิยา, อฏฺฐกถายมฺเปตฺถ วิเสสภาโว น ทสฺสิโตฯ ตสฺมา วุตฺตนเยเนเวตฺถ อธิปฺปาโย คเหตพฺโพฯ

[6] สพฺพานิปีติ ตชฺชนียนิยสฺสปพฺพาชนียกมฺมานิ ตีณิปิฯ อญฺญกมฺมสฺส วตฺถุนาติ ตชฺชนียโต อญฺญสฺส กมฺมสฺส วตฺถุนา อญฺญกมฺมกรณํ นาม โกจิ โทโสปิ น โหตีติ อธิปฺปาโยฯ การณมาห ‘‘กสฺมา’’ติอาทินาฯ

[8] ปนฺนโลมาติ ปติตมานโลมาฯ

อธมฺมกมฺมทฺวาทสกกถาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิยสฺสกมฺมกถาทิวณฺณนา

[11] นิยสฺสกมฺเม ปาฬิยํ อปิสฺสูติ อปิจาติ อิมสฺมิํ อตฺเถ นิปาตสมุทาโยฯ นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ เอตฺถ เกจิ กลฺยาณมิตฺตายตฺตวุตฺติตํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ วทนฺติ, อญฺเญ ปน นิสฺสยคฺคหณเมวาติ, อุภเยนปิสฺส เสริวิหาโร น วฏฺฏตีติ ทีปิตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

[21] ปพฺพาชนียกมฺเม ‘‘ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตู’’ติ อิทํ ปกฺกมนาทิํ อกตฺวา สมฺมาวตฺตนฺตานํ วเสน วุตฺตํฯ