1. กมฺมกฺขนฺธโก

ตชฺชนียกมฺมกถาวณฺณนา

[1] จูฬวคฺคสฺส ปฐเม กมฺมกฺขนฺธเก ตาว ‘‘พลวาพลว’’นฺติ อิทํ เอกปทํฯ ‘‘พลวพลว’’นฺติ วตฺตพฺเพ อาการํ กตฺวา ‘‘พลวาพลว’’นฺติ วุตฺตํฯ ตญฺจ ‘‘ทุกฺขทุกฺข’’นฺติอาทีสุ วิย อติสยตฺเถ วตฺตตีติ อาห ‘‘สุฏฺฐุ พลวํ ปฏิวทถา’’ติ, อติ วิย พลวํ กตฺวา ปฏิวจนํ เทถาติ อตฺโถฯ

[2] ปาฬิยํ อาปตฺติ อาโรเปตพฺพาติ เอตฺถ กิญฺจาปิ ‘‘มา โข ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอโส อเชสี’’ติอาทิเก ภณฺฑนาทิชนเก วจเน ปญฺญตฺตา กาจิ อาปตฺติ นาม นตฺถิ มุสาเปสุญฺญาทีสุ เอตสฺส อปฺปวิฏฺฐตฺตา, ตถาปิ ภิกฺขูหิ วิสุํ, สงฺฆมชฺเฌ จ ‘‘มา, อาวุโส, ภิกฺขู อญฺญมญฺญํ ปโยเชตฺวา ภณฺฑนาทิํ อกาสิ, เนทํ อปฺปิจฺฉตาทีนํ อตฺถาย วตฺตตี’’ติ เอวํ อปญฺญตฺเตน วุจฺจมานสฺส ภิกฺขุโน อนาทริเยน อโนรมนปจฺจยา วา อญฺญวาทวิเหสาทิกรณปจฺจยา วา ยา อาปตฺติ โหติ, สา อาปตฺติ อาโรเปตพฺพา ทิฏฺฐิวิปนฺนสฺส วิยาติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

ยสฺส ปน อิทํ วจนํ วินาว กายวาจาหิ อาปนฺนา ลหุกาปตฺติ อตฺถิ, ตสฺสปิ อาโรเปตพฺพาวฯ ยํ ปน กมฺมวาจาย ‘‘อตฺตนา ภณฺฑนการกา’’ติ อตฺตนา-สทฺทคฺคหณํ, ‘‘เยปิ จญฺเญ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา…เป.… เต อุปสงฺกมิตฺวา’’ติอาทิวจนญฺจ, ตํ วตฺถุวเสน คหิตํฯ โย ปน สยเมว ภณฺฑนการโก โหติ, อญฺเญ ปน ภณฺฑนการเก อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘มา โข ตุมฺเห’’ติอาทิวจนํ น วทติ, ตสฺสาเปตํ กมฺมํ กาตพฺพเมวฯ