[309] หตวตฺถกสาฏเกนาติ อติชิณฺณสาฏโกฯ น หิ เตนาติอาทีสุ เตน ปริวาราคตปาเฐน อิธ อาเนตฺวา อวุจฺจมาเนน กถินตฺถารกสฺส ชานิตพฺเพสุ น กิญฺจิ ปริหายติ, ตสฺส สพฺพสฺส อิเธว วุตฺตตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ

[310] มาตา วิยาติ มาติกา, อิวตฺเถ ก-ปจฺจโย ทฏฺฐพฺโพฯ เตน สิทฺธมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘มาติกาติ มาตโร’’ติอาทิฯ อสฺสาติ เอติสฺสา มาติกายฯ ปกฺกมนนฺติโก กถินุพฺภาโร เอว หิ สยํ อตฺตโน อุปฺปชฺชตีติ เอวมเภทูปจาเรน ‘‘มาติกา’’ติ วุตฺโต อุพฺภารสฺเสว ปกฺกมนนฺเต สมุปฺปตฺติโต, ตพฺพินิมุตฺตาย จ มาติกาย อภาวา, ตปฺปกาสิกาปิ เจตฺถ ปาฬิ ‘‘มาติกา’’ติ วตฺตุํ ยุชฺชติฯ สาปิ หิ ปกฺกมนนฺติกุพฺภารปฺปกาสเนน ‘‘ปกฺกมนนฺติกา’’ติ วุตฺตาฯ เอเสว นโย เสสุพฺภาเรสุปิฯ ปกฺกมนนฺติ เจตฺถ อุปจารสีมาติกฺกมนํ ทฏฺฐพฺพํฯ

กถินานุชานนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อาทายสตฺตกกถาวณฺณนา

[311] ‘‘น ปุน อาคมิสฺส’’นฺติ อิทํ อาวาสปลิโพธุปจฺเฉทการณทสฺสนํฯ ปญฺจสุ หิ จีวรมาเสสุ ยทา กทาจิ น ปจฺเจสฺสนฺติ จิตฺเตน อุปจารสีมาติกฺกเมน อาวาสปลิโพโธ ฉิชฺชติฯ ปจฺเจสฺสนฺติ พหิอุปจารคตสฺส ปน ยตฺถ กตฺถจิ น ปจฺเจสฺสนฺติ จิตฺเต อุปฺปนฺนมตฺเต ฉิชฺชติฯ ปฐมํ จีวรปลิโพโธ ฉิชฺชตีติ น ปจฺเจสฺสนฺติ ปกฺกมนโต ปุเรตรเมว จีวรสฺส นิฏฺฐิตตฺตา วุตฺตํฯ ‘‘กตจีวรมาทายา’’ติ หิ วุตฺตํฯ อตฺถตกถินสฺส หิ ภิกฺขุโน ยาว ‘‘สงฺฆโต วา ทายกกุลาทิโต วา จีวรํ ลภิสฺสามี’’ติ จีวราสา วา ลทฺธวตฺถานํ สหายสมฺปทาทิโยคํ ลภิตฺวา สงฺฆาฏิอาทิภาเวน ‘‘ฉินฺทิตฺวา กริสฺสามี’’ติ กรณิจฺฉา วา ปวตฺตติ, ตาว จีวรปลิโพโธ อนุปจฺฉินฺโน เอวฯ ยทา ปน ยถาปตฺถิตฏฺฐานโต จีวราทีนํ สพฺพถา อลาเภน วา จีวราสา เจว ลทฺธานํ กตฺวา นิฏฺฐาเนน วา นฏฺฐวินฏฺฐาทิภาเวน วา จีวเร นิรเปกฺขตาย วา กรณิจฺฉา จ วิคจฺฉติ, ตทา จีวรปลิโพโธ อุปจฺฉินฺโน โหติฯ

โส จ อิธ ‘‘กตจีวรํ อาทายา’’ติ วจเนน ปกาสิโตฯ เอวํ อุปริ สพฺพตฺถ ปาฬิวจนกฺกมํ นิสฺสาย เนสํ ปฐมํ, ปจฺฉา จ อุปจฺฉิชฺชนํ วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ สพฺพถาปิ จ อิเมสํ อุภินฺนํ ปลิโพธานํ อุปจฺเฉเทเนว กถินุพฺภาโร, น เอกสฺสฯ เตสญฺจ ปุพฺพาปริเยน, เอกกฺขเณ จ อุปจฺฉิชฺชนํ ทสฺเสตุํ อิมา อฏฺฐ มาติกา ฐปิตาติ เวทิตพฺพาฯ อนฺโตสีมายนฺติ จีวรนิฏฺฐานกฺขเณเยว ฉินฺนตฺตา วุตฺตํฯ เนวิมํ จีวรํ กาเรสฺสนฺติ จีวเร อเปกฺขาย วิคตตฺตา กรณปลิโพธสฺสาปิ อุปจฺฉินฺนตํ ทสฺเสติฯ โย ปน อปฺปิจฺฉตาย วา อนตฺถิกตาย วา สพฺพถา จีวรํ น สมฺปฏิจฺฉติ, ตสฺส พหิสีมาคตสฺส สพฺพถาปิ จีวรปลิโพธาภาเวน น ปจฺเจสฺสนฺติ สนฺนิฏฺฐานมตฺเตน สนฺนิฏฺฐานนฺติโก กถินุพฺภาโร เวทิตพฺโพฯ โส ปนาติ ปลิโพธุปจฺเฉโทฯ อยํ ปนาติ อาสาวจฺเฉทโก กถินุพฺภาโร วิสุํ วิตฺถาเรตฺวา วุตฺโต, อิธ น วุตฺโตติ สมฺพนฺโธฯ

อนาสาย ลภตีติ ‘‘ยสฺมิํ กุเล จีวรํ ลภิสฺสามา’’ติ อาสา อนุปฺปนฺนปุพฺพา, ตตฺถ จีวราสาย อนุปฺปนฺนฏฺฐาเน ยตฺถ กตฺถจิ ลภตีติ อตฺโถฯ อาสาย น ลภตีติ อาสีสิตฏฺฐาเน น ลภตีติ อตฺโถฯ อิธ น วุตฺโตติ อิธ สวนนฺติกานนฺตเร น วุตฺโตฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ สีมาติกฺกนฺติเกฯ สีมาติกฺกนฺติโก นาม จีวรมาสานํ ปริยนฺตทิวสสงฺขาตาย สีมาย อติกฺกมนโต สญฺชาโตฯ เกจิ ‘‘พหิสีมาย กาลาติกฺกโม สีมาติกฺกโม’’ติ มญฺญนฺติ, เตสํ อนฺโตอุปจาเร จีวรกาลาติกฺกเมปิ กถินุพฺภาโร อสมฺมโต นาม สิยาติ น เจตํ ยุตฺตํฯ ตสฺมา ยตฺถ กตฺถจิ กาลาติกฺกโม สีมาติกฺกโมติ เวทิตพฺโพฯ เอตฺถ จ ปาฬิยํ ‘‘กตจีวโร’’ติ อิทํ อุปลกฺขณมตฺตํ, อกตจีวรสฺสปิ กาลาติกฺกเมน สีมาติกฺกนฺติโก โหติ, ทฺเว จ ปลิโพธา เอกโต ฉิชฺชนฺติฯ เอวํ อญฺญตฺถาปิ ยถาสมฺภวํ ตํตํ วิเสสนาภาเวปิ กถินุพฺภารตา, ปลิโพธุปจฺเฉทปฺปกาโร จ เวทิตพฺโพฯ ‘‘สหุพฺภาเร ทฺเวปิ ปลิโพธา อปุพฺพํ อจริมํ ฉิชฺชนฺตี’’ติ อิทํ อกตจีวรสฺส ปจฺเจสฺสนฺติ อธิฏฺฐานสมฺภวปกฺขํ สนฺธาย วุตฺตํ, เตสุ อญฺญตราภาเวปิ สหุพฺภาโรว โหติฯ

[312-325] สมาทายวาโร อาทายวารสทิโสวฯ อุปสคฺคเมเวตฺถ วิเสโสฯ

เตนาห ‘‘ปุน สมาทายวาเรปิ…เป.… เตเยว ทสฺสิตา’’ติ ฯ วิปฺปกตจีวเร ปกฺกมนนฺติกสฺส อภาวโต ‘‘ยถาสมฺภว’’นฺติ วุตฺตํฯ เตเนว วิปฺปกตจีวรวาเร ฉเฬว อุพฺภารา วุตฺตา, จีวเร หตฺถคเต จ อาสาวจฺเฉทิกสฺส อสมฺภวา, โส เอเตสุ วาเรสุ ยตฺถ กตฺถจิ น วุตฺโต, วิสุญฺเญว วุตฺโตฯ วิปฺปกตวาเร เจตฺถ อาทายวารสมาทายวารวเสน ทฺเว ฉกฺกวารา วุตฺตาฯ

ตโต ปรํ นิฏฺฐานสนฺนิฏฺฐานนาสนนฺติกานํ วเสน ตีณิ ติกานิ ทสฺสิตานิฯ ตตฺถ ตติยตฺติเก อนธิฏฺฐิเตนาติ ‘‘ปจฺเจสฺสํ, น ปจฺเจสฺส’’นฺติ เอวํ อนธิฏฺฐิเตน, น เอวํ มนสิกตฺวาติ อตฺโถฯ ตติยตฺติกโต ปน ปรํ เอกํ ฉกฺกํ ทสฺสิตํฯ เอวํ ตีณิ ติกานิ, เอกํ ฉกฺกญฺจาติ ปฐมํ ปนฺนรสกํ วุตฺตํ, อิมินา นเยน ทุติยปนฺนรสกาทีนิ เวทิตพฺพานิฯ

ปาฬิยํ อาสาทฺวาทสเก พหิสีมาคตสฺส กถินุทฺธาเรสุ เตสมฺปิ จีวราสาทิวเสน จีวรปลิโพโธ ยาว จีวรนิฏฺฐานา ติฏฺฐตีติ อาห ‘‘โส พหิสีมาคโต สุณาติ ‘อุพฺภตํ กิร ตสฺมิํ อาวาเส กถินนฺติ…เป.… สวนนฺติโก กถินุทฺธาโร’’’ติฯ เอตฺถ จ สวนกฺขเณ อาวาสปลิโพโธ ปฐมํ ฉิชฺชติ, นิฏฺฐิเต จีวรปลิโพโธติ เวทิตพฺโพฯ

ทิสํคมิกนวเก ทิสํคมิโก ปกฺกมตีติ น ปจฺเจสฺสนฺติ ปกฺกมติ, อิมินา อาวาสปลิโพธาภาโว ทสฺสิโต โหติฯ เตเนว วสฺสํวุตฺถาวาเส ปุน คนฺตฺวา จีวรนิฏฺฐาปิตมตฺเต นิฏฺฐานนฺติโก กถินุทฺธาโร วุตฺโตฯ ‘‘จีวรปฏิวิสํ อปวิลายมาโน’’ติ อิมินา จีวรปลิโพธสมงฺคิกตฺตมสฺส ทสฺเสติ, อปวิลายมาโนติ อากงฺขมาโนฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

อาทายสตฺตกกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กถินกฺขนฺธกวณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ

8. จีวรกฺขนฺธโก

ชีวกวตฺถุกถาทิวณฺณนา

[329] จีวรกฺขนฺธเก กมฺมวิปากนฺติ กมฺมปจฺจยอุตุจิตฺตาหารสมุฏฺฐิตํ อปฺปฏิพาหิยโรคํ สนฺธาย วุตฺตํ กมฺมชสฺส โรคสฺส อภาวาฯ

[330] ปาฬิยํ สํยมสฺสาติ สงฺคหณสฺสฯ อวิสชฺชนสฺสาติ อตฺโถ ‘‘โย สํยโม โส วินาโส’’ติอาทีสุ (เป. ว. 237) วิยฯ เอตสฺส สํยมสฺส ผลํ อุปชานามาติ โยชนาฯ ตเมว ผลํ ทสฺเสนฺตี อาห ‘‘วรเมตํ…เป.… อาสิตฺต’’นฺติฯ เกจิ ปน ‘‘สํยมสฺสาติ อานิสํสสฺส, อุปโยคตฺเถ เจตํ สามิวจน’’นฺติ (สารตฺถ. ฏี. มหาวคฺค 3.329-330) อตฺถํ วทนฺติฯ

[336] อุสฺสนฺนโทโสติ สญฺชาตปิตฺตาทิโทโสฯ สพฺพตฺถาติ สกลสรีเรฯ

[337] มหาปิฏฺฐิยโกชวนฺติ หตฺถิปิฏฺฐิยํ อตฺถริตพฺพตาย ‘‘มหาปิฏฺฐิย’’นฺติ ลทฺธสมญฺญํ อุณฺณามยตฺถรณํฯ

[338-9] อุปฑฺฒกาสินํ ขมมานนฺติ อฑฺฒกาสิอคฺฆนกํฯ ปาฬิยํ กิํ นุ โขติ กตมํ นุ โขฯ

[340-342] อุปจาเรติ สุสานสฺส อาสนฺเน ปเทเสฯ ฉฑฺเฑตฺวา คตาติ กิญฺจิ อวตฺวา เอว ฉฑฺเฑตฺวา คตา, เอเตน ‘‘ภิกฺขู คณฺหนฺตู’’ติ ฉฑฺฑิเต เอว อกามา ภาคทานํ วิหิตํ, เกวลํ ฉฑฺฑิเต ปน กติกาย อสติ เอกโต พหูสุ ปวิฏฺเฐสุ เยน คหิตํ, เตน อกามภาโค น ทาตพฺโพติ ทสฺเสติฯ สมานา ทิสา ปุรตฺถิมาทิเภทา เอเตสนฺติ สทิสาติ อาห ‘‘เอกทิสาย วา โอกฺกมิํสู’’ติฯ ธุรวิหารฏฺฐาเนติ วิหารสฺส สมฺมุขฏฺฐาเนฯ

ชีวกวตฺถุกถาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ