ปาฏลิคามวตฺถุกถาวณฺณนา

[286] ปาฏลิคาเม นครํ มาเปนฺตีติ ปาฏลิคามสฺส สมีเป ตสฺเสว คามเขตฺตภูเต มหนฺเต อรญฺญปฺปเทเส ปาฏลิปุตฺตํ นาม นครํ มาเปนฺติฯ ยาวตา อริยํ อายตนนฺติ ยตฺตกํ อริยมนุสฺสานํ โอสรณฏฺฐานํฯ ยาวตา วณิปฺปโถติ ยตฺตกํ วาณิชานํ ภณฺฑวิกฺกีณนฏฺฐานํ, วสนฏฺฐานํ วา, อิทํ เตสํ สพฺเพสํ อคฺคนครํ ภวิสฺสตีติ อตฺโถฯ ปุฏเภทนนฺติ สกฏาทีหิ นานาเทสโต อาหฏานํ ภณฺฑปุฏานํ วิกฺกีณนตฺถาย โมจนฏฺฐานํฯ สรนฺติ ตฬากาทีสุปิ วตฺตติ , ตนฺนิวตฺตนตฺถํ ‘‘สรนฺติ อิธ นที อธิปฺเปตา’’ติ วุตฺตํ สรติ สนฺทตีติ กตฺวาฯ วินา เอว กุลฺเลน ติณฺณาติ อิทํ อปฺปมตฺตกอุทกมฺปิ อผุสิตฺวา วินา กุลฺเลน ปารปฺปตฺตาฯ

ปาฏลิคามวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โกฏิคาเมสจฺจกถาวณฺณนา

[287] ปาฬิยํ สนฺธาวิตนฺติ ภวโต ภวํ ปฏิสนฺธิคฺคหณวเสน สนฺธาวนํ กตํฯ สํสริตนฺติ ตสฺเสว เววจนํฯ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจาติ มยา จ ตุมฺเหหิ จ, สามิวเสเนว วา มม จ ตุมฺหากญฺจ สนฺธาวนํ อโหสีติ อตฺโถ คเหตพฺโพฯ สํสริตนฺติ สํสริฯ ภวตณฺหา เอว ภวโต ภวํ เนตีติ ภวเนตฺตีติ วุตฺตาฯ

[289] ‘‘นีลา โหนฺตี’’ติ วุตฺตเมวตฺถํ วิวริตุํ ‘‘นีลวณฺณา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ นีลวณฺณาติ นีลวิเลปนาฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ ปฏิวฏฺเฏสีติ ปหริฯ อมฺพกายาติ อมฺพายฯ อุปจารวจนญฺเหตํ, มาตุคาเมนาติ อตฺโถฯ อุปสํหรถาติ อุปเนถ, ‘‘อีทิสา ตาวติํสา’’ติ ปริกปฺเปถาติ อตฺโถฯ อิทญฺจ ภิกฺขูนํ สํเวคชนนตฺถํ วุตฺตํ, น นิมิตฺตคฺคาหตฺถํฯ ลิจฺฉวิราชาโน หิ สพฺเพ น จิรสฺเสว อชาตสตฺตุนา วินาสํ ปาปุณิสฺสนฺติฯ

โกฏิคาเมสจฺจกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สีหเสนาปติวตฺถุอาทิกถาวณฺณนา

[290] สนฺธาคาเรติ ราชกิจฺจสฺส สนฺธารณตฺถาย นิจฺฉิทฺทํ กตฺวา วิจารณตฺถาย กตมหาสภายฯ คมิกาภิสงฺขาโรติ คมเน วายาโมฯ ธมฺมสฺส จ อนุธมฺมนฺติ ตุมฺเหหิ วุตฺตสฺส การณสฺส อนุการณํ, ตุมฺเหหิ วุตฺตสฺส อตฺถสฺส อนุรูปเมวาติ อธิปฺปาโยฯ สหธมฺมิโก วาทานุวาโทติ ปเรหิ วุตฺตการเณน สการโณ หุตฺวา ตุมฺหากํ วาโท วา อิโต ปรํ ตสฺส อนุวาโท วาฯ โกจิ อปฺปมตฺตโกปิ คารยฺหํ ฐานํ น อาคจฺฉตีติ กิํ ตว วาเท คารยฺหการณํ นตฺถีติ วุตฺตํ โหติฯ

[293] อนุวิจฺจการนฺติ อนุวิทิตาการํฯ รตนตฺตยสฺส สรณคมนาทิกิริยํ กโรติฯ สหสา กตฺวา มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสารี อโหสีติ อตฺโถฯ ปฏากํ ปริหเรยฺยุนฺติ ธชปฏากํ อุกฺขิปิตฺวา ‘‘อีทิโส อมฺหากํ สรณํ คโต สาวโก ชาโต’’ติ นคเร โฆเสนฺตา อาหิณฺฑนฺติฯ

[294] นิมิตฺตกมฺมสฺสาติ มํสขาทนนิมิตฺเตน อุปฺปนฺนปาณาติปาตกมฺมสฺสฯ

สีหเสนาปติวตฺถุอาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กปฺปิยภูมิอนุชานนกถาวณฺณนา

[295] อนุปฺปเค เอวาติ ปาโตวฯ โอรวสทฺทนฺติ มหาสทฺทํฯ ตํ ปน อวตฺวาปีติ ปิ-สทฺเทน ตถาวจนมฺปิ อนุชานาติฯ อฏฺฐกถาสูติ อนฺธกฏฺฐกถาวิรหิตาสุ เสสฏฺฐกถาสุฯ สาธารณลกฺขณนฺติ อนฺธกฏฺฐกถาย สห สพฺพฏฺฐกถานํ สมานํฯ

จยนฺติ อธิฏฺฐานอุจฺจวตฺถุํฯ ยโต ปฏฺฐายาติ ยโต อิฏฺฐกาทิโต ปฏฺฐาย, ยํ อาทิํ กตฺวา ภิตฺติํ อุฏฺฐาเปตุกามาติ อตฺโถฯ ‘‘ถมฺภา ปน อุปริ อุคฺคจฺฉนฺติ, ตสฺมา วฏฺฏนฺตี’’ติ เอเตน อิฏฺฐกปาสาณา เหฏฺฐา ปติฏฺฐาปิตาปิ ยทิ จยโต, ภูมิโต วา เอกงฺคุลมตฺตมฺปิ อุคฺคตา ติฏฺฐนฺติ, วฏฺฏนฺตีติ สิทฺธํ โหติฯ

อาราโมติ อุปจารสีมาปริจฺฉินฺโน สกโล วิหาโรฯ เสนาสนานีติ วิหารสฺส อนฺโต ติณกุฏิอาทิกานิ สงฺฆสฺส นิวาสเคหานิฯ วิหารโคนิสาทิกา นามาติ เสนาสนโคนิสาทิกาฯ เสนาสนานิ หิ สยํ ปริกฺขิตฺตานิปิ อารามปริกฺเขปาภาเวน ‘‘โคนิสาทิกานี’’ติ วุตฺตานิฯ ‘‘อุปฑฺฒปริกฺขิตฺโตปี’’ติ อิมินา ตโต อูนปริกฺขิตฺโต เยภุยฺเยน อปริกฺขิตฺโต นาม, ตสฺมา อปริกฺขิตฺตสงฺขฺยเมว คจฺฉตีติ ทสฺเสติฯ เอตฺถาติ อุปฑฺฒาทิปริกฺขิตฺเตฯ