อิตรถา สามเณรสฺสปิ ภิกฺขุวสฺสคณนาทีสุ ลิงฺคานุรูปสํวาโส เอว สาทิโตติ สํวาสตฺเถนกตา น สิยา ภิกฺขูหิ ทินฺนลิงฺคสฺส อุภินฺนมฺปิ สาธารณตฺตาฯ ยถา เจตฺถ ภิกฺขุ, เอวํ สามเณโรปิ ปาราชิกํ สมาปนฺโน สามเณรปฏิญฺญาย อปริจฺจตฺตตฺตา สํวาสตฺเถนโก น โหตีติ เวทิตพฺโพฯ โสภตีติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวาติ กาสาวธารเณ ธุรํ นิกฺขิปิตฺวา คิหิภาวํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวาฯ

โย โกจิ วุฑฺฒปพฺพชิโตติ สามเณรํ สนฺธาย วุตฺตํฯ มหาเปฬาทีสูติ วิลีวาทิมเยสุ ฆรทฺวาเรสุ ฐปิตภตฺตภาชนวิเสเสสุ, เอเตน วิหาเร ภิกฺขูหิ สทฺธิํ วสฺสคณนาทีนํ อกรณํ ทสฺเสติฯ

เถยฺยสํวาสกวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ติตฺถิยปกฺกนฺตกกถาวณฺณนา

ติตฺถิยปกฺกนฺตกาทิกถาสุ เตสํ ลิงฺเค อาทินฺนมตฺเตติ วีมํสาทิอธิปฺปายํ วินา ‘‘ติตฺถิโย ภวิสฺสามี’’ติ สนฺนิฏฺฐานวเสน ลิงฺเค กาเยน ธาริตมตฺเตฯ สยเมวาติ ติตฺถิยานํ สนฺติกํ อคนฺตฺวา สยเมว สงฺฆาราเมปิ กุสจีราทีนิ นิวาเสติฯ อาชีวโก ภวิสฺสามิ…เป.… คจฺฉตีติ อาชีวกานํ สนฺติเก เตสํ ปพฺพชนวิธินา ‘‘อาชีวโก ภวิสฺสามี’’ติ คจฺฉติฯ ตสฺส หิ ติตฺถิยภาวูปคมนํ ปติ สนฺนิฏฺฐาเน วิชฺชมาเนปิ ‘‘คนฺตฺวา ภวิสฺสามี’’ติ ปริกปฺปิตตฺตา ปทวาเร ทุกฺกฏเมว วุตฺตํฯ ทุกฺกฏนฺติ ปาฬิยา อวุตฺเตปิ เมถุนาทีสุ วุตฺตปุพฺพปโยคทุกฺกฏานุโลมโต วุตฺตํฯ เอเตน จ สนฺนิฏฺฐานวเสน ลิงฺเค สมฺปฏิจฺฉิเต ปาราชิกํ, ตโต ปุริมปโยเค ถุลฺลจฺจยญฺจ วตฺตพฺพเมว, ถุลฺลจฺจยกฺขเณ นิวตฺตนฺโตปิ อาปตฺติํ เทสาเปตฺวา มุจฺจติ เอวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ ยถา เจตฺถ, เอวํ สงฺฆเภเทปิ โลหิตุปฺปาเทปิ ภิกฺขูนํ ปุพฺพปโยคาทีสุ ทุกฺกฏถุลฺลจฺจยปาราชิกาหิ มุจฺจนสีมา จ เวทิตพฺพาฯ สาสนวิรุทฺธตาเยตฺถ อาทิกมฺมิกานมฺปิ อนาปตฺติ น วุตฺตาฯ ปพฺพชฺชายปิ อภพฺพตาทสฺสนตฺถํ ปเนเต, อญฺเญ จ ปาราชิกกณฺเฑ วิสุํ สิกฺขาปเทน ปาราชิกาทิํ อทสฺเสตฺวา อิธ อภพฺเพสุ เอว วุตฺตาติ เวทิตพฺพํฯ

ตํ ลทฺธินฺติ ติตฺถิยเวเส เสฏฺฐภาวคฺคหณเมว สนฺธาย วุตฺตํฯ เตสญฺหิ ติตฺถิยานํ สสฺสตาทิคฺคาหํ คณฺหนฺโตปิ ลิงฺเค อสมฺปฏิจฺฉิเต ติตฺถิยปกฺกนฺตโก น โหติ, ตํ ลทฺธิํ อคฺคเหตฺวาปิ ‘‘เอเตสํ วตจริยา สุนฺทรา’’ติ ลิงฺคํ สมฺปฏิจฺฉนฺโต ติตฺถิยปกฺกนฺตโก โหติ เอว ฯ ลทฺธิยา อภาเวนาติ ภิกฺขุภาเว สาลยตาย ติตฺถิยภาวูปคมนลทฺธิยา อภาเวน, เอเตน จ อาปทาสุ กุสจีราทิํ ปารุปนฺตสฺสาปิ นคฺคสฺส วิย อนาปตฺติํ ทสฺเสติฯ

อุปสมฺปนฺนภิกฺขุนา กถิโตติ เอตฺถ สงฺฆเภทโกปิ อุปสมฺปนฺนภิกฺขุนาว กถิโต, มาตุฆาตกาทโย ปน อนุปสมฺปนฺเนนาปีติ ทฏฺฐพฺพํฯ

ติตฺถิยปกฺกนฺตกกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ติรจฺฉานวตฺถุกถาวณฺณนา

[111] อุทกสญฺจาริกํ มณฺฑูกภกฺขํ นาคสรีรนฺติ สมฺพนฺธิตพฺพํฯ วิสฺสรภเยนาติ นาคสฺส สรีรํ ทิสฺวา ภิกฺขุโน วิรวนภเยนฯ กปิมิทฺธาทีสุ นาคสรีรํ นุปฺปชฺชตีติ ตทุปฺปตฺติสีมํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วิสฺสฏฺโฐ’’ติอาทิฯ

ติรจฺฉานวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มาตุฆาตกาทิกถาวณฺณนา

[112] อปวาหนนฺติ โสธนํฯ ติรจฺฉานาทิอมนุสฺสชาติโต มนุสฺสชาติกานญฺเญว ปุตฺเตสุ เมตฺตาทโยปิ ติกฺขวิสทา โหนฺติ โลกุตฺตรคุณา วิยาติ อาห ‘‘มนุสฺสิตฺถิภูตา ชนิกา มาตา’’ติฯ ยถา มนุสฺสานญฺเญว กุสลปฺปวตฺติ ติกฺขวิสทา, เอวํ อกุสลปฺปวตฺติปีติ อาห ‘‘สยมฺปิ มนุสฺสชาติเกเนวา’’ติอาทิฯ อานนฺตริเยนาติ เอตฺถ จุติอนนฺตรํ นิรเย ปฏิสนฺธิผลํ อนนฺตรํ นาม, ตสฺมิํ อนนฺตเร ชนกตฺเตน นิยุตฺตํ อานนฺตริยํ, เตนฯ เวสิยา ปุตฺโตติ อุปลกฺขณมตฺตํ, กุลิตฺถิยา อติจารินิยา ปุตฺโตปิ อตฺตโน ปิตรํ อชานิตฺวา ฆาเตนฺโต ปิตุฆาตโกว โหติฯ