ปญฺจาพาธวตฺถุกถาวณฺณนา
[88-9] ปญฺจาพาธาทิวตฺถูสุ ปาฬิยํ โสมฺหิ อโรโค, วิพฺภมิสฺสามีติ โส อหํ อโรโค, วิพฺภมิสฺสามีติ อตฺโถฯ นขปิฏฺฐิปฺปมาณนฺติ กนิฏฺฐงฺคุลินขปิฏฺฐิ อธิปฺเปตาฯ ‘‘ปฏิจฺฉนฺเน ฐาเน นขปิฏฺฐิปฺปมาณํ อวฑฺฒนกปกฺเข ฐิตํ โหติ, วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตตฺตา อปฺปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเน ตาทิสมฺปิ น วฏฺฏติ, ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเนปิ จ วฑฺฒนกปกฺเข ฐิโตปิ น วฏฺฏตีติ สิทฺธเมว โหติฯ ปากฏฏฺฐาเนปิ ปน นขปิฏฺฐิปฺปมาณโต อูนตรํ อวฑฺฒนกํ วฏฺฏตีติ เย คณฺเหยฺยุํ, เตสํ ตํ คหณํ ปฏิเสเธตุํ ‘‘มุเข ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ
โกลฏฺฐิมตฺตโกปีติ พทรฏฺฐิปฺปมาโณปิฯ อวฑฺฒนกปกฺเข ฐิโตปิ น วฏฺฏตีติ เอตฺถ ปิ-สทฺเทน โกลฏฺฐิมตฺตโต ขุทฺทกตโรปิ คณฺโฑ น วฏฺฏตีติ ทสฺเสติฯ เตนาห ‘‘สจฺฉวิํ กาเรตฺวา’’ติ, วิชฺชมานจฺฉวิํ กตฺวาติ อตฺโถฯ ‘‘สญฺฉวิ’’นฺติ วา ปาโฐ, สญฺชาตจฺฉวินฺติ อตฺโถฯ คณฺฑาทีสุ วูปสนฺเตสุปิ คณฺฑานํ วิวณฺณมฺปิ โหติ, ตํ วฏฺฏติฯ
ปทุมปุณฺฑรีกปตฺตวณฺณนฺติ รตฺตปทุมเสตปทุมปุปฺผทลวณฺณํฯ กุฏฺเฐ วุตฺตนเยเนวาติ ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเน อวฑฺฒนกํ วฏฺฏติ, อญฺญตฺถ น กิญฺจิปิ วฏฺฏตีติ วุตฺตนยํ ทสฺเสติฯ โสสพฺยาธีติ ขยโรโคฯ ยกฺขุมฺมาโรติ กทาจิ กทาจิ อาคนฺตฺวา ภูมิยํ ปาเตตฺวา หตฺถมุขาทิกํ อวยวํ ภูมิยํ ฆํสนโก ยกฺโขว โรโคฯ
ปญฺจาพาธวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
ราชภฏวตฺถุกถาวณฺณนา
[90] น ทานาหํ เทวสฺส ภโฏติ อาปุจฺฉตีติ รญฺญา เอว ทินฺนฏฺฐานนฺตรํ สนฺธาย วุตฺตํฯ โย ปน ราชกมฺมิเกหิ อมจฺจาทีหิ ฐปิโต, อมจฺจาทีนํ เอว วา ภโฏ โหติ, เตน ตํ ตํ อมจฺจาทิมฺปิ อาปุจฺฉิตุํ วฏฺฏติฯ
ราชภฏวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
โจรวตฺถุกถาวณฺณนา
[91] ตสฺมาติ ภควา สยํ ยสฺมา ธมฺมสฺสามี, ตสฺมา องฺคุลิมาลํ เอหิภิกฺขุภาเวน ปพฺพาเชสิ, ภิกฺขูนํ ปน สิกฺขาปทํ ปญฺญเปนฺโต เอวมาหาติ อธิปฺปาโยฯ เอวํ ชานนฺตีติ สีลวา ชาโตติ ชานนฺติฯ
[92] อุปรมนฺติ วิรมนฺติฯ ภินฺทิตฺวาติ อนฺทุพนฺธนํ ภินฺทิตฺวาฯ ฉินฺทิตฺวาติ สงฺขลิกํ ฉินฺทิตฺวาฯ มุญฺจิตฺวาติ รชฺชุพนฺธนํ มุญฺจิตฺวาฯ วิวริตฺวาติ คามพนฺธนาทีสุ คามทฺวาราทีนํ วิวริตฺวาฯ อปสฺสมานานนฺติ ปุริสคุตฺติยํ โคปกานํ อปสฺสนฺตานํฯ
[95] ปุริมนเยเนวาติ ‘‘กสาหโต กตทณฺฑกมฺโม’’ติ เอตฺถ วุตฺตนเยเนวฯ
โจรวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
อิณายิกวตฺถุกถาวณฺณนา
[96] ปลาโตปีติ อิณสามิกานํ อาคมนํ ญตฺวา ภเยน ปลาโตฯ คีวา โหตีติ อิณายิกภาวํ ญตฺวา อนาทเรน อิณมุตฺตเก ภิกฺขุภาเว ปเวสิตตฺตาฯ อุปฑฺฒุปฑฺฒนฺติ โถกโถกํฯ ทาตพฺพเมวาติ อิณายิเกน ธนํ สมฺปฏิจฺฉตุ วา มา วา, ทาเน สอุสฺสาเหเนว ภวิตพฺพํฯ อญฺเญหิ จ ภิกฺขูหิ ‘‘มา ธุรํ นิกฺขิปาหี’’ติ วตฺวา สหายเกหิ ภวิตพฺพนฺติ ทสฺเสติฯ ธุรนิกฺเขเปน หิสฺส ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺพตา สิยาติฯ
อิณายิกวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ