เมนู

ทุติยมารกถาวณฺณนา

[35] ปาฬิยํ อนุตฺตรํ วิมุตฺติํ อนุปาปุณาถาติ ‘‘ขีณาสวา มยํ, กิํ อมฺหากํ ปธาเนนา’’ติ วาสนาโทเสน โวสานํ อนาปชฺชิตฺวา ปนฺเตสุ เสนาสเนสุ ผลสมาปตฺติยาว วีตินามนตฺถํ, ตํ ทิสฺวา อญฺเญสมฺปิ ทิฏฺฐานุคติสมาปชฺชนตฺถญฺจ โอวทตีติ เวทิตพฺพํฯ

ทุติยมารกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ภทฺทวคฺคิยกถาวณฺณนา

[36] อิทํ เนสํ ปุพฺพกมฺมนฺติ เตสํ ติํสชนานํ เอกโต อภิสมยสฺส ปุพฺพกมฺมํฯ อญฺญมฺปิ เตสํ ปจฺเจกํ ปุพฺพพุทฺธุปฺปาเทสุ สทฺธมฺมสฺสวนสรณคมนทานสีลสมาธิวิปสฺสนาสมาโยควเสน พหุํ วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อตฺเถวาติ คเหตพฺพํฯ อิตรถา หิ ตทเหว ปฏิเวโธ, เอหิภิกฺขุภาวาทิวิเสโส จ น สมฺปชฺเชยฺยฯ

ภทฺทวคฺคิยกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุรุเวลปาฏิหาริยกถาวณฺณนา

[37-38] ปาฬิยํ อครูติ ภาริยํ น สิยาติ อตฺโถฯ อุภินฺนํ สโชติภูตานนฺติ อุโภสุ สโชติภูเตสุฯ ปตฺเต ปกฺขิปีติ ตํ นาคํ นิหตเตชํ ธมฺมเทสนาย สนฺตปฺเปตฺวา สรณสีลานิ ทตฺวา สกลรตฺติํ ภควนฺตํ ปยิรุปาสิตฺวา ฐิตํ ชฏิลานํ ทสฺสนตฺถํ ปตฺเต ปกฺขิปิ, น อหิตุณฺฑิโก วิย พลกฺกาเรนาติ เวทิตพฺพํฯ ยตฺร หิ นามาติ โย นามฯ

[39] อชฺชณฺโหติ อชฺช เอกทิวสํฯ อคฺคิสาลมฺหีติ อคฺยาคาเรฯ สุมนานํ พุทฺธานํ มนสา สทิโส มโน อสฺสาติ สุมนมนโสอธิจิตฺโตติ มหากรุณาทีหิ อธิจิตฺโตฯ อุทิจฺฉเรติ อุลฺโลเกสุํ, ปริวาเรสุนฺติ อตฺโถฯ อเนกวณฺณา อจฺจิโยติ ฉพฺพณฺณรํสิโย วุตฺตาฯ อหํ เต ธุวภตฺเตน ปฏิมานนํ กริสฺสามีติ เสโสฯ

[40] อภิกฺกนฺตาย รตฺติยาติ ปริกฺขีณาย รตฺติยา, มชฺฌรตฺติสมเยติ อตฺโถฯ อภิกฺกนฺตวณฺณาติ อภิรูปจฺฉวิวณฺณาฯ เกวลกปฺปนฺติ เอตฺถ เกวล-สทฺทสฺส อนวเสสตฺโถ, กปฺป-สทฺทสฺส สมนฺตภาโว, ตสฺมา อนวเสสํ สมนฺตโต วนสณฺฑนฺติ อตฺโถฯ จตุทฺทิสาติ จตูสุ ทิสาสุฯ ยตฺร หิ นามาติ ยํ นามฯ

[43] องฺคมคธาติ องฺคมคธรฏฺฐวาสิโนฯ อิทฺธิปาฏิหาริยนฺติ อภิญฺญิทฺธิเยว ปฏิปกฺขานํ ติตฺถิยานํ, เวเนยฺยสตฺตคตโทสานญฺจ หรณโต อปนยนโต ปาฏิหาริยํ, ตํ ตํ วา สตฺตหิตํ ปฏิจฺจ หริตพฺพํ ปวตฺเตตพฺพนฺติ ปฏิหาริยํ, ตเทว ปาฏิหาริยํฯ อิทฺธิ เอว ปาฏิหาริยํ อิทฺธิปาฏิหาริยํฯ

[44] ปํสุกูลํ อุปฺปนฺนํ โหตีติ ปุณฺณาย ทาสิยา สรีรํ ปริกฺขิปิตฺวา ฉฑฺฑิตํ สาณมยํ กิมิกุลากุลํ ปริเยสนวเสน อุปฺปนฺนํ โหติ, ยํ ภควา ภูมิํ กมฺเปนฺโต ปารุปิตฺวา ปจฺฉา มหากสฺสปตฺเถรสฺส อทาสิ, ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตนฺติ วทนฺติฯ กตฺถ นุ โขติอาทิปริวิตกฺโก ชฏิลานํ วิวิธปาฏิหาริยทสฺสนตฺถํ กโตฯ ปาณินา ขณนฺโต วิย อิทฺธิยา มตฺติกํ อปเนตฺวา ทินฺนตฺตา วุตฺตํ ‘‘ปาณินา โปกฺขรณิํ ขณิตฺวา’’ติฯ

[46] ผาลิยนฺตุ, กสฺสป, กฏฺฐานีติ อุรุเวลกสฺสเปน นิเวทิเต เอวมโวจาติ ทฏฺฐพฺพํฯ เอวํ เสเสสุปิฯ

[49] อนฺตรฏฺฐกาสุ หิมปาตสมเยติ เอตฺถ มาฆมาสสฺส อวสาเน จตสฺโส, ผคฺคุณมาสสฺส อาทิมฺหิ จตสฺโสติ เอวํ อุภินฺนํ มาสานํ อนฺตเร อฏฺฐรตฺติโย อนฺตรฏฺฐกา นามฯ ตาสุ อนฺตรฏฺฐกาสุ รตฺตีสุ หิมปาตกาเลฯ อุมฺมุชฺชนนิมุชฺชนมฺปิ สหสา ตทุภยกรณวเสน วุตฺตํฯ

[50] อุทกวาหโกติ อุทโกโฆฯ เรณุหตายาติ รโชกิณฺณาย, อตินฺตายาติ อตฺโถฯ นาวายาติ กุลฺเลนฯ อิทํ นุ ตฺวํ มหาสมณาติ อิธ นุ ตฺวํฯ -การสฺส -การํ, อนุสารญฺจ กตฺวา ‘‘อิทํ นู’’ติ วุตฺตํ ‘‘เอกมิทาห’’นฺติอาทีสุ (ที. นิ. 1.165, 265) วิยฯ ‘‘อิมสฺมิํ ปเทเส ตฺวํ นุ โข ฐิโตสี’’ติ ปุจฺฉิฯ อยมหมสฺมีติ อยมหํ อิธ ฐิโตสฺมีติ อตฺโถฯ

[51] จิรปฏิกาติ จิรกาลโต ปฏฺฐายฯ เกสมิสฺสํ สพฺพํ ปริกฺขารํ อุทเก ปวาเหตฺวาติปิ โยเชตพฺพํฯ อรณิกมณฺฑลุอาทิกา ตาปสปริกฺขารา ขารี นาม, ตํหรณกกาชํ ขาริกาชํ นามฯ อคฺคิหุตมิสฺสนฺติ อคฺคิปูโชปกรณสหิตํฯ

[52-3] อุปสคฺโคติ อุปทฺทโวฯ ‘‘อฑฺฒุฑฺฒานิ ปาฏิหาริยสหสฺสานี’’ติ อิทํ นาคทมนาทีนิ ปนฺนรส ปาฏิหาริยานิ วชฺเชตฺวา วุตฺตํ อปฺปกมธิกํ คณนูปคํ น โหตีติฯ

[54] คยายนฺติ คยานามิกาย นทิยา อทูรภวตฺตา คาโม อิตฺถิลิงฺควเสน คยา นาม ชาโต, ตสฺสํฯ คยาสีเสติ เอวํนามเก ปิฏฺฐิปาสาเณฯ

‘‘ยมิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา…เป.… สุขํ วา’’ติอาทินา จกฺขุวิญฺญาณวีถิจิตฺเตสุ โสมนสฺสโทมนสฺสอุเปกฺขาเวทนามุเขน เสสารูปกฺขนฺธานมฺปิ อาทิตฺตตํ ทสฺเสติฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ มโนติ ภวงฺคจิตฺตํ มโนทฺวารสฺส อธิปฺเปตตฺตาฯ มโนวิญฺญาณนฺติ มโนทฺวารวีถิปอยาปนฺนเมว คหิตํฯ

อุรุเวลปาฏิหาริยกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

พิมฺพิสารสมาคมกถาวณฺณนา

[55] ยญฺญา อภิวทนฺตีติ ยาคเหตุ อิชฺฌนฺตีติ วทนฺติฯ อุปธีสูติ เอตฺถ ทุกฺขสุขาทีนํ อธิฏฺฐานฏฺเฐน จตฺตาโร อุปธี กามขนฺธกิเลสอภิสงฺขารูปธีนํ วเสนฯ เตสุ ขนฺธูปธิ อิธาธิปฺเปโตติ อาห ‘‘ขนฺธูปธีสุ มลนฺติ ญตฺวา’’ติฯ ยญฺญาติ ยญฺญเหตุฯ ยิฏฺเฐติ มหายาเคฯ หุเตติ ทิวเส ทิวเส กตฺตพฺเพ อคฺคิปริจรเณฯ กิํ วกฺขามีติ กถํ วกฺขามิฯ

[57-8] อาสีสนาติ มโนรถาฯ สิงฺคีสุวณฺณนิกฺเขนาติ สิงฺคีสุวณฺณสฺส ราสินาฯ สุวณฺเณสุ หิ ยุตฺติกตํ หีนํฯ