2. วิเลขนสิกฺขาปทวณฺณนา

[438] ทุติเย อลชฺชิตาติ อลชฺชิตายฯ เอวํ เสเสสุปิฯ สญฺจิจฺจ อาปตฺติํ อาปชฺชตีติอาทิ ภิกฺขุภิกฺขุนีนญฺเญว วุตฺตํ อลชฺชิลกฺขณํ, สามเณราทีนํ, ปน คหฏฺฐานญฺจ สาธารณวเสน ยถาสกํ สิกฺขาปทวีติกฺกมนปฏิคูหนาทิโต เวทิตพฺพํฯ ลชฺชิลกฺขเณปิ เอเสว นโยฯ กิญฺจาปิ กุกฺกุจฺเจ อุปฺปนฺเนปิ มทฺทิตฺวา กโรนฺโต, กปฺปิเย อกปฺปิยสญฺญิตาย กโรนฺโตปิ ตงฺขณิกาย อลชฺชิตาย เอวํ กโรนฺติฯ ตถาปิ กุกฺกุจฺจาทิเภเท วิสุํ คหิตาติ ทฏฺฐพฺพํฯ

วชฺชิปุตฺตกา ทสวตฺถุทีปกาฯ ปรูปหารอญฺญาณกงฺขาปรวิตารณาทิวาทาติ เอตฺถ อรหตฺตํ ปฏิชานนฺตานํ กุหกานํ สุกฺกวิสฺสฏฺฐิํ ทิสฺวา ‘‘มารกายิกา เทวตา อสุจิํ อุปสํหรนฺตี’’ติคาหิโน ปรูปหารวาทา นามฯ อรหโต สพฺเพสํ อิตฺถิปุริสาทีนํ นามาทิอชานเน อญฺญาณํ, ตตฺถ สนฺนิฏฺฐานภาเวน กงฺขา, ปรโต สุตฺวา นามาทิชานเนน ปรวิตารโณ อตฺถีติวาทิโน อญฺญาณวาทา, กงฺขาวาทา, ปรวิตารณวาทา จ เตสํ, มหาสงฺฆิกาทีนญฺจ วิภาโค กถาวตฺถุปฺปกรเณ วุตฺโตฯ

จตฺตาโร มคฺคา จ ผลานิ จาติ เอตฺถ จ-กาเรน อภิญฺญาปฏิสมฺภิทาปิ สงฺคหิตาติ ทฏฺฐพฺพํฯ เกจีติ ปริยตฺติธรา ธมฺมกถิกาฯ ปุน เกจีติ ปฏิปตฺติธรา ปํสุกูลิกตฺเถราฯ อิตเร ปนาติอาทีสุ อยํ อธิปฺปาโย – ธมฺมกถิกตฺเถรา ปน ปํสุกูลิกตฺเถเรหิ อาภตํ สุตฺตํ สุตฺวา –

‘‘ยาว ติฏฺฐนฺติ สุตฺตนฺตา, วินโย ยาว ทิปฺปติ;

ตาว ทกฺขนฺติ อาโลกํ, สูริเย อพฺภุฏฺฐิเต ยถาฯ

‘‘สุตฺตนฺเตสุ อสนฺเตสุ, ปมุฏฺเฐ วินยมฺหิ จ;

ตโม ภวิสฺสติ โลเก, สูริเย อตฺถงฺคเต ยถาฯ

‘‘สุตฺตนฺเต รกฺขิเต สนฺเต, ปฏิปตฺติ โหติ รกฺขิตา;

ปฏิปตฺติยํ ฐิโต ธีโร, โยคกฺเขมา น ธํสตี’’ติฯ (อ. นิ. อฏฺฐ. 1.1.130) –

อิทํ สุตฺตํ อาหริตฺวา อตฺตโนว วาทํ ปติฏฺฐเปนฺตา ปาราชิกานาปชฺชนวเสน ฐิตา ปฏิปตฺติสงฺคหิตา ปริยตฺติเยว มูลนฺติ อาหํสูติฯ เตนาห ‘‘สเจ ปญฺจ ภิกฺขู จตฺตาริ ปาราชิกานิ รกฺขณกา…เป.… สาสนํ วุฑฺฒิํ วิรุฬฺหิํ คมยิสฺสนฺตี’’ติฯ

เอเตน จ ปริกฺขีเณ กาเล ลชฺชิคณํ อลภนฺเตน วินยธเรน อลชฺชิโนปิ ปกตตฺเต สงฺคเหตฺวา เตหิ สห ธมฺมามิสสมฺโภคํ สํวาสํ กโรนฺเตน พหู กุลปุตฺเต อุปสมฺปาเทตฺวา สาสนํ ปคฺคเหตุํ วฏฺฏตีติ อิทํ สิชฺฌตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ครหิตุกามตา, อุปสมฺปนฺนสฺส สนฺติเก สิกฺขาปทวิวณฺณนนฺติ ทฺเว องฺคานิฯ

วิเลขนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. โมหนสิกฺขาปทวณฺณนา

[444] ตติเย ปาฬิยํ โก ปน วาโท ภิยฺโยติ เตหิ อญฺเญหิ ภิกฺขูหิ ทิฏฺฐทฺวตฺติวารโต ภิยฺโย ปน วิตฺถาเรน อุทฺทิสิยมาเน ปาติโมกฺเข นิสินฺนปุพฺพตา อตฺถิ เจ, ตตฺถ กิเมว วตฺตพฺพํ, อาปตฺติโมกฺโข นตฺถิ เอวาติ อธิปฺปาโยฯ ตญฺจ ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพติ ตนฺติ การณตฺเถ อุปโยควจนํ, ตายาติ อตฺโถฯ ยถา ธมฺโม จ วินโย จ ฐิโต, ตถา ตาย อาปตฺติยา กาเรตพฺโพติ วุตฺตํ โหติฯ โมหาโรปนํ, ติกฺขตฺตุํ สุตภาโว, โมเหตุกามสฺส โมหนนฺติ ตีณิ องฺคานิฯ

โมหนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ปหารสิกฺขาปทวณฺณนา

[451] จตุตฺเถ ปาฬิยํ กายปฏิพทฺเธน วาติ เอตฺถ ปาสาณาทินิสฺสคฺคิยปหาโรปิ สงฺคหิโตฯ

[452] รตฺตจิตฺโตติ กายสํสคฺคราเคน วุตฺตํฯ เมถุนราเคน ปน ปหารโต ปุริสาทีสุ ทุกฺกฏเมวฯ โมกฺขาธิปฺปาเยน ทณฺฑโกฏิยา สปฺปาทิํ ฆฏฺเฏตฺวา มณฺฑูกาทิํ โมเจนฺตสฺสปิ อนาปตฺติ เอวฯ กุปิตตา, อุปสมฺปนฺนสฺส น โมกฺขาธิปฺปาเยน ปหาโรติ ทฺเว องฺคานิฯ

ปหารสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ