[404] นิกฺขมนียปุณฺณมาสีติ สาวณมาสสฺส ปุณฺณมิยา อาสาฬฺหีปุณฺณมิยา อนนฺตรปุณฺณมีฯ ปาฏิปททิวเสติ ปจฺฉิมิกาย วสฺสูปนายิกายฯ ทฺวาทส มาเส มาตุ กุจฺฉิสฺมิํ วสิตฺวา มหาปวารณาย ชาตํ อุปสมฺปาเทนฺตีติ อตฺโถฯ ‘‘ติํส รตฺตินฺทิโว มาโส, ทฺวาทสมาสิโก สํวจฺฉโร’’ติ (อ. นิ. 3.71; 8.43; วิภ. 1023) วจนโต ‘‘จตฺตาโร มาสา ปริหายนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ วสฺสํ อุกฺกฑฺฒนฺตีติ วสฺสํ อุทฺธํ กฑฺฒนฺติ, ‘‘เอกมาสํ อธิกมาโส’’ติ ฉฑฺเฑตฺวา วสฺสํ อุปคจฺฉนฺตีติ อตฺโถฯ ตสฺมา ตติโย ตติโย สํวจฺฉโร เตรสมาสิโก โหติฯ เต ทฺเว มาเส คเหตฺวาติ นิกฺขมนียปุณฺณมาสโต ยาว ชาตทิวสภูตา มหาปวารณาฯ ตาว เย ทฺเว มาสา อนาคตา, เตสํ อตฺถาย อธิกมาสโต ลทฺเธ ทฺเว มาเส คเหตฺวาฯ เตนาห ‘‘โย ปวาเรตฺวา วีสติวสฺโส ภวิสฺสตี’’ติอาทิฯ ‘‘นิกฺกงฺขา หุตฺวา’’ติ อิทํ อฏฺฐารสนฺนํ วสฺสานํ เอกอธิกมาเส คเหตฺวา ตโต วีสติยา วสฺเสสุปิ จาตุทฺทสีอตฺถาย จตุนฺนํ มาสานํ ปริหาปเนน สพฺพทา ปริปุณฺณวีสติวสฺสตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ปวาเรตฺวา วีสติวสฺโส ภวิสฺสตีติ มหาปวารณาทิวเส อติกฺกนฺเต คพฺภวสฺเสน สห วีสติวสฺโส ภวิสฺสตีติ อตฺโถฯ ตสฺมาติ ยสฺมา คพฺภมาสาปิ คณนูปคา โหนฺติ, ตสฺมาฯ เอกวีสติวสฺโสติ ชาติยา วีสติวสฺสํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

[406] อญฺญํ อุปสมฺปาเทตีติ อุปชฺฌาโย, อาจริโย วา หุตฺวา อุปสมฺปาเทติฯ โสปีติ อุปสมฺปาเทนฺโตปิ อนุปสมฺปนฺโนฯ อูนวีสติวสฺสตา, ตํ ญตฺวา อุปชฺฌาเยน หุตฺวา อุปสมฺปาทนนฺติ ทฺเว องฺคานิฯ

อูนวีสติวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. เถยฺยสตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา

[409] ฉฏฺเฐ เถยฺยสตฺถภาโว, ญตฺวา สํวิธานํ, อวิสงฺเกเตน คมนนฺติ ตีณิ องฺคานิฯ

เถยฺยสตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

[412] สตฺตมํ วุตฺตนยเมวฯ

8. อริฏฺฐสิกฺขาปทวณฺณนา

[417] อฏฺฐเม อนฺตรายนฺติ อนฺตรา เวมชฺเฌ เอติ อาคจฺฉตีติ อนฺตราโย, ทิฏฺฐธมฺมิกาทิอนตฺโถฯ อานนฺตริยธมฺมาติ อนนฺตเร ภเว ผลนิพฺพตฺตเน นิยุตฺตา เจตนาทิธมฺมาติ อตฺโถฯ ‘‘น สคฺคสฺสา’’ติ อิทํ ภิกฺขุนิทูสนกมฺมสฺส อานนฺตริยตฺตาภาวโต วุตฺตํฯ อริยสาวิกาสุ, ปน กลฺยาณปุถุชฺชนภูตาย จ พลกฺกาเรน ทูเสนฺตสฺส อานนฺตริยสอสเมวฯ โมกฺขนฺตรายิกตา ปน โลลายปิ ปกตตฺตภิกฺขุนิยา ทูสกสฺส ตสฺมิํ อตฺตภาเว มคฺคุปฺปตฺติยา อภาวโต วุตฺตาฯ

ตสฺมิํ อตฺตภาเว อนิวตฺตนกา อเหตุกอกิริยนตฺถิกทิฏฺฐิโยว นิยตมิจฺฉาทิฏฺฐิธมฺมาฯ ปณฺฑกาทีนํ คหณํ นิทสฺสนมตฺตํฯ สพฺพาปิ ทุเหตุกาเหตุกปฏิสนฺธิโย วิปากนฺตรายิกาว ทุเหตุกานมฺปิ มคฺคานุปฺปตฺติโตฯ

อยนฺติ อริฏฺโฐฯ รเสน รสนฺติ อนวชฺเชน ปจฺจยปริภุญฺชนรเสน ปญฺจกามคุณปอโภครสํ สมาเนตฺวาฯ อุปเนนฺโต วิยาติ ฆเฏนฺโต วิย, โส เอว วา ปาโฐฯ

อฏฺฐิกงฺกลูปมาติ เอตฺถ อฏฺฐิ เอว นิมฺมํสตาย กงฺกลนฺติ จ วุจฺจติฯ ปลิภญฺชนฏฺเฐนาติ อวสฺสํ ปตนฏฺเฐนฯ อธิกุฏฺฏนฏฺเฐนาติ อติ วิย กุฏฺฏนฏฺเฐนฯ ปาฬิยํ ‘‘ตถาหํ ภควตา…เป.… นาลํ อนฺตรายายา’’ติ อิทํ วตฺถุอนุรูปโต วุตฺตํฯ เอวํ ปน อคฺคเหตฺวา อญฺเญนปิ อากาเรน ยํ กิญฺจิ ภควตา วุตฺตํ วิปรีตโต คเหตฺวา ปเรหิ วุตฺเตปิ อมุญฺจิตฺวา โวหรนฺตสฺสาปิ วุตฺตนยานุสาเรน ตทนุคุณํ สมนุภาสนกมฺมวาจํ โยเชตฺวา อาปตฺติยา อาโรเปตุํ, อาปตฺติยา อทสฺสนาทีสุ ตีสุ ยํ กิญฺจิ อภิรุจิตํ นิมิตฺตํ กตฺวา อุกฺเขปนียกมฺมํ กาตุญฺจ ลพฺภติฯ สมนุภาสนํ อกตฺวาปิ ‘‘มายสฺมา เอวํ อวจา’’ติ ภิกฺขูหิ วุตฺตมตฺเต ลทฺธิยา อปฺปฏินิสฺสชฺชนปจฺจยาย ทุกฺกฏาปตฺติยาปิ อุกฺเขปนียกมฺมํ กาตุมฺปิ วฏฺฏเตวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ ธมฺมกมฺมตา, สมนุภาสนาย อปฺปฏินิสฺสชฺชนนฺติ ทฺเว องฺคานิฯ

อริฏฺฐสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ